Wraz ze wzrostem temperatury na dworze uaktywniły się kleszcze. W okresie maj – czerwiec polują one na żywicieli. Jak się przed nimi chronić? Czy wszystkie kleszcze są niebezpieczne? Jak usunąć kleszcza? Na te i inne pytania, odpowiedź znajdziecie w poniższym artykule.
Spis treści:
- Kleszcze – jak się chronić przed ugryzieniem?
- Jak wyciągnąć kleszcza? Co robić po ugryzieniu?
- Ugryzienie kleszcza – czego nie należy robić?
- Borelioza – co to za choroba?
- Kleszcz, a choroba kleszczowego zapalenia mózgu (KZM)
Kleszcze – jak się chronić przed ugryzieniem?
Kleszcze to pajęczaki mające cztery pary odnóży. Zwykle osiągają długość ok. 1-1,5 cm. Opite krwią mogą powiększyć swoje rozmiary nawet 200 razy. Dzięki swoim aparatom gębowym, mocno wbijają się w skórę i wypuszczają substancje znieczulające, przez co ugryzienie kleszcza nie jest odczuwalne. Wczepione w ciało widoczne są jako ciemna, lekko odstająca kropka z zaczerwienieniem wokół.
Najczęściej kleszcze można spotkać w lesie, w parku, ale ostatnio coraz częściej zamieszkują również miasta. Sezon na te pasożyty zaczyna się na przełomie marca i kwietnia, ze szczytem w okolicy czerwca i września. Trwa aż do listopada, co prawdopodobnie związane jest z ocieplaniem się klimatu.
Kleszcze najlepiej czują się w ciepłym i wilgotnym środowisku. Najbardziej aktywne są więc z samego rana, a także późnym popołudniem. Na naszym ciele wybierają również takie miejsca, w których skóra jest delikatniejsza. Dlatego też zwykle obserwujemy je w pachwinach, pod pachami, kolanami i pod biustem. Kleszcz u dziecka często wgryza się natomiast w skórę na głowie.
Pamiętając o kilku podstawowych kwestiach, można nie dopuścić do ugryzienia. Jak zapobiegać ugryzieniu kleszcza?
- Odpowiedni ubiór - wybierając się na zalesione tereny warto założyć długie spodnie i zakryte buty. Kleszcze nie spadają na nas z drzew, wbrew powszechnej opinii. Bytują zwykle w trawach i z dużą łatwością przyczepiają się do skóry lub ubrania. Następnie wędrują po naszym ciele, aż znajdą odpowiadające im miejsce.
- Dokładne sprawdzenie skóry po każdym powrocie do domu z miejsca gdzie występuje zwiększone występowanie kleszczy - dotyczy to także zwierząt, ponieważ do ich sierści pasożyty również przyczepiają się bez problemu. Szybka interwencja pozwoli ograniczyć kontakt insekta z krwią, a tym samym zmniejszy ryzyko rozwoju poważnych chorób związanych z ugryzieniem przez kleszcza.
- Stosowanie repelentów - przed wyjściem z domu warto spryskać swoje ubrania i odsłonięte części ciała preparatem odstraszającym owady, w tym również kleszcze. Preparaty porażające układ nerwowy insekta zawierają takie składniki jak: permetryna lub DEET. Nie są ona jednak obojętne dla organizmu człowieka i nie powinny być stosowane za często, szczególnie u dzieci. Zapewniają jednak ochronę na kilka, a nawet kilkanaście godzin, np. linia preparatów Mugga. Bezpieczniejsze są preparaty, których skład opiera się na naturalnych olejkach eterycznych. Ich zapach działa odstraszająco na owady. Przykłady takich preparatów, które można nabyć w aptece, to m.in. Sio Natural i spray HIT. Oba mogą być stosowane już od 1. roku życia.
Jak wyciągnąć kleszcza? Co robić po ugryzieniu?
Wskazane jest jak najszybsze usunięcie kleszcza, aby zmniejszyć ryzyko zarażenia się chorobą, którą ten pasożyt może przenosić. Jak wyciągnąć kleszcza? Najlepiej za pomocą specjalnej pęsety lub haczyka. W aptece dostępny jest np. Kick The Tick lub Trix lasso do wykręcania kleszczy.
Niektóre preparaty (np. zestaw Kick The Tick eskpert) mają dołączony do zestawu spray zamrażający owada. Z jednej strony zamrożenie chroni nas przed wyrzuceniem toksyn z aparatu gębowego kleszcza, z drugiej tworzy na powierzchni owada powłokę, dzięki której łatwiej jest go nam wyciągnąć. Usuwanie kleszcza dobrze jest zakończyć przemywając miejsce po ugryzieniu preparatem odkażającym, np. Octeniseptem.
Jeśli w skórze zostaną nam niewielkie fragmenty kleszcza – jego odnóży lub główki, nie ma potrzeby ich wyjmować. Osoby, które boją się same wyciągnąć kleszcza lub uważają, że nie zrobią tego właściwie, mogą zgłosić się do lekarza. Również jeśli źle wykonamy taki zabieg i w skórze zostanie nam odwłok pasożyta, lepiej udać się do specjalisty.
Wiedząc już jak wyciągnąć kleszcza, dobrze jest jeszcze pamiętać, aby obserwować miejsce po ukąszeniu przez ok. 30 dni, na wypadek gdyby pojawił się rumień po kleszczu.
Ugryzienie kleszcza – czego nie należy robić?
Jest kilka czynności, które mogą bardziej zaszkodzić podczas ekstrakcji pasożyta niż pomóc. Czego zatem nie wolno robić?
- smarować kleszcza masłem bądź innym tłuszczem,
- wyciskać kleszcza lub zdrapywać,
- odkażać skóry przed ekstrakcją pasożyta.
Te wszystkie czynności mogą zwiększyć ilość śliny i wymiotów, które kleszcz wypuszcza do krwi żywiciela.
Ugryzienie kleszcza - czy zawsze powoduje boreliozę? Samo ugryzienie kleszcza nie jest groźne. Niebezpieczeństwo stanowią jednak choroby, które kleszcze mogą przenosić. W naszym kraju najczęstszą chorobą wywoływaną przez te pasożyty jest borelioza.
Borelioza – co to za choroba?
Schorzenie wywołane jest przez krętki Borrelia, które wnikają do organizmu człowieka podczas żerowania zakażonego kleszcza. W Polsce odsetek zarażonych kleszczy wynosi od kilku do kilkunastu procent. Poza tym, usuwanie kleszcza w pierwszej dobie po ugryzieniu znacznie zmniejsza ryzyko przeniesienia choroby. Nie mniej jednak miejsce ukąszenia należy obserwować. Pierwszym objawem może być tzw. „rumień wędrujący” – zaczerwienienie na skórze pojawiające się nawet po 4 - ech tygodniach od ekstrakcji pasożyta. Bakterie Borrelia mogą zostać rozsiane niemal po całym organizmie i zaatakować struktury stawowe bądź układ nerwowy (neuroborelioza).
Diagnostyka jest procesem złożonym, a leczenie boreliozy polega na długotrwałej antybiotykoterapii, która pozwala jednak zwalczyć przyczynę choroby.
Więcej na temat samego schorzenia, diagnostyki i leczenia można przeczytać w artykule: Borelioza – objawy, badanie, leczenie. Jakie są skutki nieleczonej boreliozy?
Kleszcz, a choroba kleszczowego zapalenia mózgu (KZM)
Kleszcze przenoszą również wirusy. Właśnie flawiwirus jest odpowiedzialny za odkleszczowe zapalenie mózgu. Pierwsze grypopodobne objawy infekcji mogą pojawić się do dwóch tygodni od ugryzienia. Następnie patogen jest eliminowany z organizmu albo lokuje się w komórkach ośrodkowego układu nerwowego. Wywołuje on zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, a w cięższych przypadkach zapalenie mózgu bądź rdzenia kręgowego. Leczenie opiera się jedynie na znoszeniu objawów choroby. Aby się przed nią ustrzec należy podejmować działania zabezpieczające przed ugryzieniem oraz zaszczepić się przeciwko KZM. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj >>
Ugryzienie kleszcza może być niebezpieczne. Musimy więc starać się unikać tych owadów przez odpowiedni ubiór i stosowanie preparatów odstraszających kleszcze. Po wizycie w lesie lub pobycie w miejscu, gdzie jesteśmy bardziej narażeni na te pasożyty, należy dokładnie obejrzeć swoje ciało. Jeśli kleszcz u dziecka lub dorosłego już wgryzł się w skórę, możemy bezpiecznie usunąć go przyrządami dostępnymi w aptece bądź zwrócić się do lekarza lub pielęgniarki o fachową pomoc w jego usunięciu.
Bibliografia:
- Mucha D., Zielazny P., Karakiewicz B.; Choroby przenoszone przez kleszcze – sytuacja epidemiologiczna w województwie pomorskim; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 2, 93-99 [dostęp w Internecie: 29.05.2020].
- Krzyczmanik D. i inni; Borelioza w praktyce lekarza medycyny pracy; Medycyna Pracy 2012;63(4):483–492 [dostęp w Internecie: 29.05.2020].
