Choroba Hashimoto jest jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń tarczycy. Z czym wiąże się to schorzenie i jakie skutki niesie ono dla funkcjonowania całego organizmu? Jak żyć z dysfunkcją tarczycy i czy konieczna jest modyfikacja diety chorego? Na te i inne pytania odpowiada ekspert allecco.pl.
Spis treści:
- Co to jest tarczyca? Za co odpowiada?
- Tarczyca – choroby
- Niedoczynność tarczycy – objawy
- Choroba Hashimoto – co to jest?
- Skąd się bierze Hashimoto?
- Badanie i leczenie
- Przebieg choroby Hashimoto
- Dieta w Hashimoto – co jeść?
Co to jest tarczyca? Za co odpowiada?
Tarczyca to niewielki, nieparzysty gruczoł dokrewny. Składa się z dwóch płatów i umiejscowiona jest pod krtanią z przodu, w dolnej części szyi. Do gruczołu tarczowego przylegają przytarczyce umiejscowione w jego 4 rogach. Wydzielają one parathormon, regulujący m.in. gospodarkę wapniowo – fosforanową. Natomiast hormony wydzielane przez samą tarczycę regulują pracę niemal całego organizmu. Zatem za co odpowiada tarczyca?
- za przemiany metaboliczne,
- za prawidłową pracę gruczołów płciowych,
- za procesy wzrostowe organizmu,
- za rozwój układu nerwowego,
- za pracę układu sercowo – naczyniowego.
Bezpośredni wpływ na wyżej wymienione obszary mają hormony tarczycy – głównie trójjodotyronina (T3), tyroksyna (T4). Są one produkowane i wydzielane dzięki stymulacji przez tyreotropinę (TSH) – hormon wytwarzany w przysadce mózgowej. Ta zaś podlega pod podwzgórze i wytwarzany tam TRH – tyreoliberynę.
Podstawowym badaniem pozwalającym określić ewentualne zaburzenia gruczołu tarczowego jest oznaczenie poziomu T3, T4 oraz TSH. Pomiaru dokonuje się pobierając od pacjenta próbkę krwi żylnej. Prawidłowy zakres wyników dla osoby dorosłej to:
- TSH: 0,32 do 5,0 mU/l
- T3: 2,25 do 6,0 pmol/L (1,5–4,0 ng/L)
- T4: 10 do 31 pmol/l (0,9-2,4 ng/dl)
W przypadku chorób autoimmunologicznych związanych z tarczycą oznacza się również poziom przeciwciał: anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej) oraz anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie). Zakres wyników dla tych parametrów jest następujący:
- anty-TPO: podwyższone, powyżej 35 IU/ml
- anty-TG: podwyższone, powyżej 115 IU/ml
Tarczyca – choroby
Jeśli poziom hormonów we krwi nie mieści się w zakresie przyjętych norm należy wtedy wykonać badanie tarczycy za pomocą ultrasonografu. Dzięki USG lekarz może dokładnie określić objętość gruczołu oraz zdiagnozować ewentualne zmiany strukturalne, np. guzki. Niekiedy diagnostyka obejmuje rentgen klatki piersiowej bądź scyntygrafie, czyli podanie promieniotwórczego izotopu jodu i określenie obszarów w których się on umiejscowi. Kiedy pojawia się podejrzenie choroby nowotworowej musi zostać wykonana biopsja tarczycy. Zmiany obrazowe oraz nieprawidłowe stężenie hormonów tarczycy we krwi często wiążą się ze sobą i występują jednocześnie. Generalnie choroby tarczycy mogą obejmować:
- niedostateczną lub nadmierną produkcję hormonów (niedoczynność lub nadczynność tarczycy),
- powiększenie gruczołu tarczowego,
- guzki występujące w obrębie tarczycy,
- stany zapalne tarczycy (choroba Hashimoto).
Należy również podkreślić, że dla prawidłowej produkcji hormonów T3 oraz T4 niezbędną jest odpowiednia ilość jodu. Zarówno nadmiar jak i niedobór tego pierwiastka może bowiem zahamować syntezę hormonów tarczycy. Dobowe zapotrzebowanie na jod osoby dorosłej to 150 – 300 mcg. O istotnej roli tego składnika we właściwym funkcjonowaniu organizmu świadczy ratyfikacja żywności (soli kuchennej) jodem. Niedobór jodu prowadzi do rozwoju wola endemicznego. Taka zmiana strukturalna może powodować ucisk na tchawicę oraz przełyk i powodować szereg dolegliwości z tym związanych.
Niedoczynność tarczycy – objawy
O niedoczynności mówi się gdy hormonów tarczycy jest zbyt mało w stosunku do potrzeb organizmu. Jest to najczęściej diagnozowane zaburzenie tarczycy. Szacuje się, że dotyka ono aż 5% dorosłych kobiet i 1% mężczyzn. Dysfunkcja ta może mieć różne podłoża. Ogólnie przyjmuje się, że jeśli niedobór hormonów wynika z uszkodzenia gruczołu tarczowego, to mamy do czynienia z niedoczynnością pierwotną. Może ona być spowodowana przewlekłym stanem zapalnym gruczołu tarczowego lub operacją jego usunięcia. Zdarzają się również przypadki, w których niedoczynność tarczycy występujące po leczeniu innych schorzeń, np. przy stosowaniu interferonu, amiodaronu bądź jodu promieniotwórczego. Natomiast w przypadku spadku stymulacji przez przysadkę (za niskie TSH) diagnozuje się niedoczynność wtórną. Niekiedy występuje również niedoczynność trzeciorzędowa. Wynika ona ze zbyt małej ilości tyreoliberyny produkowanej w podwzgórzu. Te 2 ostatnie przyczyny zaburzeń mogą wynikać m.in. z nowotworów w obrębie przysadki oraz podwzgórze.
Niedoczynność tarczycy daje szereg objawów niestety bardzo niespecyficznych. Dlatego niekiedy diagnostyka i leczenie pacjenta są błędnie ukierunkowane. Tym bardziej badanie TSH, T3 i T4 powinno być wykonywane znacznie częściej, w ramach profilaktyki. Do tych najczęściej obserwowanych objawów niedoczynności należą m.in.:
- wzrost masy ciała,
- senność i uczucie zmęczenia,
- obniżony nastrój a nawet depresja,
- ciągłe uczucie zimna,
- zaparcia,
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- sucha, blada skóra, która może się łuszczyć,
- u kobiet zaburzenia miesiączkowania,
- niepłodność,
- obniżenie ciśnienia tętniczego oraz spowolnienie pracy serca,
- niedokrwistość,
- nadmierna utrata włosów,
- bóle mięśni i stawów,
- zwiększony poziom cholesterolu.
Choroba Hashimoto – co to jest?
Choroba Hashimoto należy do pierwotnych niedoczynności tarczycy. Inaczej nazywana jest przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem gruczołu tarczowego. Co oznacza, że układ odpornościowy rozpoznaje białka tarczycy jako wrogie i atakuje je. W efekcie dochodzi do upośledzenia syntezy hormonów. Leczenie Hashimoto polega jedynie na łagodzeniu skutków, nie zaś na zwalczaniu przyczyny choroby.
Skąd nazwa Hashimoto? Po raz pierwszy choroba została zdiagnozowana i opisana na początku XX. wieku przez Hakara Hashimoto – japońskiego lekarza. Stąd też nazwa – choroba Hashimoto.
Skąd się bierze Hashimoto?
Szczególnie narażone na rozwój schorzenia są osoby cierpiące na cukrzycę typu 1 oraz te, u których w rodzinie zdiagnozowano zaburzenia tarczycy. Duże znaczenia dla rozwoju choroby ma obniżenie odporności spowodowane przewlekłym stresem, problemami psychicznymi, przemęczeniem bądź infekcją. Oczywiście kluczowy jest również czynnik genetyczny. Niekiedy choroba Hashimotowystępuje również u kobiet zaraz po porodzie i albo przekształca się w trwałą niedoczynność tarczycy albo przechodzi w stan utajenia.
Badanie i leczenie
Jeśli u pacjenta pojawiają się objawy mogące świadczyć o niedoczynności tarczycy wtedy lekarz zleca oznaczenie poziomów hormonów. Co w wypadku kiedy szwankuje nasza tarczyca? Kto leczy tego typu zaburzenia? Najlepiej konsultować się z endokrynologiem, a dokładniej specjalistą w tej wąskiej dziedzinie – tyreologiem.
Warto zwrócić również uwagę, że w przypadku Hashimoto stężenie TSH jest zawsze podwyższone. Poziom T3 oraz T4 może natomiast mieścić się w normie lub być nieco obniżony. Dodatkowo jeśli we krwi znajdują się również przeciwciała anty – TPO i anty – TG świadczy to o chorobie Hashimoto. Zmienia się również obraz gruczołu tarczowego oraz jego rozmiar. Co jest diagnozowane w kolejnych krokach zarówno przez dotyk jak i z wykorzystaniem ultrasonografu.
Nie ma preparatu, który zwalczyłby pierwotną przyczynę choroby Hashimoto. Leki stosowane w terapii zawierają syntetyczny hormon tarczowy – lewotyroksynę. Ważne jest, aby stosować się ściśle do zaleceń endokrynologia i nie przerywać leczenia. Skutki nieprawidłowego postępowania mogą odbić się na funkcjonowaniu niemal całego organizmu.
Przebieg choroby Hashimoto
Zdarza się również, że Hashimoto przebiega bezobjawowo. Nie mniej jednak są to nieliczne przypadki. Początkowo objawy związane z niedoczynnością tarczycy nie są bardzo dokuczliwe. Niestety wraz z rozwojem choroby dochodzi do ich zaostrzenia. Obserwuje się również zmiany objętości gruczołu tarczowego. Co ciekawe może dojść do jego zmniejszenia jak i nieznacznego powiększenia. Pojawiają się również wyczuwalne dotykiem guzki. Tarczyca w przebiegu choroby staje się twarda oraz spoista. Bardzo sporadycznie pojawia się uczucie ucisku gardła i pełności oraz dolegliwości bólowe.
Dieta w Hashimoto – co jeść?
W związku z tym, że Hashimoto uderza mocno w metabolizm, a jednym z objawów jest znaczny wzrost masy ciała, dieta ma ogromne znaczenie w łagodzeniu skutków choroby. Dobrze dobrane składniki mogą nawet stabilizować poziom TSH i zmniejszyć dawki przyjmowanych leków. Komponowanie posiłków powinno odbywać się zgodnie z piramidą żywienia i przyjętymi zasadami zdrowego odżywiania. Nie mniej jednak jest kilka składników na które osoby, które dotknęła choroba Hashimoto powinny zwrócić szczególną uwagę.
- Pierwiastki, które mają szczególne znaczenia dla prawidłowego funkcjonowania gruczołu tarczowego: jod, selen, żelazo, cynk – w diecie nie może zabraknąć pestek dyni, słonecznika, płatków owsianych, orzechów, ryb morskich, skorupiaków, warzy strączkowych oraz kasz.
- Posiłki bogate w błonnik pokarmowy: pełnoziarniste pieczywo, świeże oraz suszone owoce. Pomagają walczyć z występującymi często zaparciami.
- Dieta powinna zawierać dużo białka, jednak jego najlepszym źródłem są chude mięso drobiowe oraz nabiał.
- W codziennym menu nie może zabraknąć również kwasów omega – 3, dlatego warto sięgać po różnego rodzaju oleje roślinne i spożywać je na zimno. Można również rozważyć suplementację preparatami z kwasami omega.
- Należy unikać składników pokarmowych uznanych za wolotwórcze. Chodzi głównie o warzywa kapustne, soję, brukiew i rzepę.
- Dobierając menu należy zwrócić uwagę również na współistniejące alergie pokarmowe, które w przebiegu choroby Hashimoto pojawiają się stosunkowo często.
Aktywność fizyczna jest również ważna w chorobie Hashimoto. Dieta to tylko jeden z elementów pozwalających utrzymać zdrowy wygląd i dobre samopoczucie. Regularne i dobrane do możliwości chorego ćwiczenia pozwolą lepiej kontrolować masę ciała.
Niekontrolowana niedoczynność tarczycy może być bardzo niebezpieczna i prowadzić do niemal całkowitego zaniku tego gruczołu. Konsekwencją zbagatelizowania choroby są również trwałe zaburzenia psychiczne, nadwaga oraz zaburzenia wieloukładowe. Dysfunkcja gruczołu tarczowego jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, a dokładniej dla rozwijającego się płodu. Więcej na ten temat możesz przeczytać tutaj>>
Bibilografia:
1. Ratajczy A. i in.; Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto; Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne; ISSN 2451–1870 [dostęp online: 30.04.2020].
2. Caturegli P. i in.; Hashimoto thyroiditis: Clinical and diagnostic criteria; Autoimmunity Reviews; Volume 13, Issues 4–5, April–May 2014, Pages 391-397 [dostęp online: 30.04.2020].
