Torbiel Bakera to cysta wypełniona płynem, zlokalizowana w dole podkolanowym. W zależności od jej wielkości może powodować ból o różnym nasileniu, dyskomfort i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Co przyczynia się do jej rozwoju? Jak wygląda leczenie cysty i jakie mogą być konsekwencje jego zaniechania?
Spis treści:
- Czym jest torbiel Bakera?
- Jak się objawia torbiel Bakera?
- Torbiel Bakera – przyczyny
- U kogo najczęściej się rozwija?
- Torbiel Bakera – diagnostyka
- Leczenie torbieli Bakera
Czym jest torbiel Bakera?
Torbiel Bakera nazywana jest też torbielą dołu podkolanowego i cystą Bakera. Uwypuklenie to wypełnione jest płynem stawowym. Występuje w tylnej części stawu kolanowego. Jest wyczuwane przez pacjentów jako zgrubienie z tyłu kolana. Pojawienie się torbieli Bakera może powodować ból i dyskomfort. Kiedy cysta jest duża, często dochodzi do ograniczenia ruchomości stawu. U osób dorosłych torbiel ta zazwyczaj ma konkretną przyczynę, którą może być uszkodzenie chrząstki, łąkotki lub wiele innych schorzeń. W przypadku dzieci cysta najczęściej pojawia się bez wyraźnego powodu.
Jak się objawia torbiel Bakera?
Objawy pojawiające się przy torbieli Bakera to uczucie ściągnięcia i dyskomfortu w tylnej części kolana. Często występują też dolegliwości bólowe. Obrzęk kolana staje się widoczny głównie wtedy, gdy pacjent stoi, a kończyna jest wyprostowana. Kiedy natomiast kończyna jest zgięta, torbiel staje się mało widoczna. Ból najczęściej nasila się w trakcie aktywności i może ograniczać pełną ruchomość stawu kolanowego. W miarę powiększania się cysty może ona uciskać otaczające naczynia krwionośne i nerwy. Skutkować to może występowaniem obrzęku pod kolanem, zaczerwienieniem kończyny i zaburzeniami czucia - drętwieniem, mrowieniem.
Szybkie nagromadzenie się
płynu stawowego w torbieli i narastające w jej wnętrzu ciśnienie może spowodować pęknięcie cysty. Jej zawartość przedostaje się wówczas do otaczających tkanek. Pojawiające się wówczas objawy zbliżone są do tych, które występują przy zakrzepowym zapaleniu żył - silny ból, obrzęk, zaczerwienienie skóry.
Torbiel Bakera – przyczyny
Staw kolanowy (największy staw w organizmie człowieka) otoczony jest torebką stawową. W niej znajduje się płyn stawowy, którego zadaniem jest m.in. odżywianie chrząstek stawowych i zapobieganie tarciu powierzchni stawowych. U osób zdrowych, wewnątrz torebki stawowej znajduje się niewielka ilość płynu - około kilka mililitrów. Czasami dochodzi jednak do jego nadmiernej produkcji. Wówczas płyn przepływa do pobliskiej kaletki. Kaletek maziowych mamy w organizmie dużo. Pełnią one przede wszystkim funkcję ochronną, zapobiegają przed przeciążeniem i uszkodzeniem określonej okolicy. W sytuacji nadmiernej produkcji mazi stawowej, przepływa ona przez wolne przestrzenie właśnie w kierunku kaletek maziowych. Połączenie, którym przepływa maź, umożliwia tylko ruch jednokierunkowy (ze względu na mechanizm zastawkowy) - płyn przedostaje się więc w stronę kaletki, ale nie ma możliwości powrócić do torebki stawowej tą samą drogą.
Napływ płynu stawowego do kaletek maziowych skutkuje ich stopniowym powiększaniem się. Jednym z pierwszych objawów, jakie zauważa pacjent jest zwykle pojawienie się niewielkiego zgrubienia w tylnej części kolana. Nierzadko występuje też ból podczas chodzenia i obciążania kolana oraz obrzęk i mniejsza ruchomość stawu.
U kogo najczęściej się rozwija?
U osób dorosłych, do pojawienia się torbieli w dole podkolanowym najczęściej prowadzi schorzenie w obrębie stawu kolanowego. Może być to m.in. uszkodzenie łąkotki (wywołane np. urazem lub zmianami zwyrodnieniowymi), uszkodzenia chrząstki stawowej generujące rozwój stanu zapalnego czy chociażby przeciążenie stawu. Na rozwój torbieli Bakera bardziej narażone są osoby z takimi chorobami jak reumatoidalne zapalenie stawów i dna moczanowa. Częstsze występowanie torbieli Bakera obserwuje się też u pacjentów z nadwagą lub otyłością, a także u osób regularnie uprawiających sport. Są oni bardziej narażeni na różnego rodzaju kontuzje, urazy, a także przeciążenie stawu kolanowego, które z kolei sprzyjają rozwojowi torbieli w dole podkolanowym.
Jak wcześniej wspomniano,
cysta Bakera u dzieci pojawia się najczęściej bez żadnego powodu. W przeciwieństwie do osób dorosłych, torbiel u dzieci może nie powodować żadnych objawów i zazwyczaj nie zaburza codziennego funkcjonowania. Kiedy kończyna jest wyprostowana, a dziecko przyjmuje pozycję stojącą, widoczny może być obrzęk, jednak pacjent zazwyczaj nie odczuwa związanego z nim bólu czy dyskomfortu.
Torbiel Bakera – diagnostyka
Torbiel Bakera pod kolanem może zostać wykryta na podstawie samego badania fizykalnego. W pozycji stojącej, z wyprostowana nogą cysta jest najczęściej najlepiej uwydatniona i widoczna. Zanika po zgięciu kończyny w stawie kolanowym do 45 stopni. Nie zawsze jednak bezpośrednie zbadanie pacjenta jest wystarczające do postawienia diagnozy. Dużo zależy od samej wielkości torbieli. Te większe są lepiej widoczne i z łatwością wyczuwalne. Trudniej jest zauważyć niewielkie cysty w dole podkolanowym. Pomocnym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce jest wówczas badanie USG. Pozwala ono nieinwazyjnie przyjrzeć się strukturom w dole podkolanowym. Istotną zaletą badania USG jest uzyskanie obrazu w czasie rzeczywistym, w sposób bezpieczny i bezbolesny dla pacjenta.
Badanie USG pomaga szybko i prawidłowo wykryć cystę Bakera. Jednocześnie, często umożliwia też znalezienie
przyczyny torbieli w dole podkolanowym. Warto bowiem wiedzieć, że torbiel Bakera uznawana jest nie za chorobę samą w sobie, ale za jej objaw. Najczęściej rozwija się ona jako konsekwencja urazu, uszkodzenia lub przeciążenia w stawie kolanowym. Diagnostyka powinna skupiać się więc nie tylko na wykryciu samej torbieli, ale również na znalezieniu schorzenia, które przyczyniło się do jej powstania. Lekarz może zalecić rezonans magnetyczny lub rentgen, a także inne badania, które pomogą wykryć przyczynę problemu.
Leczenie torbieli Bakera
Leczenie cysty Bakera może przebiegać w różny sposób. Przy wyborze odpowiedniej dla pacjenta metody terapii lekarz bierze pod uwagę wielkość torbieli, stopień nasilenia objawów oraz wiek pacjenta. Przy łagodnych dolegliwościach najczęściej preferowane jest leczenie zachowawcze (nieinwazyjne). Pacjentowi może zostać zalecone odciążanie kolana, fizjoterapia oraz doraźne stosowanie leków leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych (w postaci doustnej lub miejscowej - maść, żel). W przypadku odczuwania uciążliwego bólu i/lub dyskomfortu ulgę przynieść może leczenie zimnem - zimne okłady przykłada się do dołu podkolanowego. Pomocna może być też chłodząca maść na torbiel Bakera.
Doraźnie, można sięgnąć po chłodzącą maść na torbiel Bakera, która zmniejsza odczuwany ból i obrzęk. Pomocne mogą być również leki doustne, zmniejszające objawy stanu zapalnego.
Lekarz może zadecydować o konieczności
nakłucia torbieli i odciągnięci nagromadzonego w niej płynu. Czasami podaje zastrzyk z glikokortykosteroidem, zmniejszający stan zapalny. Nie jest to jednak postępowanie, które pozwoli na dobre pozbyć się torbieli Bakera pod kolanem. Pomoże ono jedynie doraźnie zmniejszyć powodowane przez nią dolegliwości. Jeśli cysta jest duża lub bardzo przeszkadza pacjentowi, ortopeda może podjąć decyzję o
usunięciu torbieli. Do tego celu najczęściej wykorzystuje się metodę artroskopii. Polega ona na wprowadzeniu do stawu kolanowego kamery i specjalnych (niewielkich rozmiarów) narzędzi, umożliwiających usunięcie cysty, a także jednoczesną naprawę niektórych uszkodzeń w stawie kolanowym. Czasami zalecane jest usunięcie torbieli podczas klasycznej operacji, przebiegającej z nacięciem skóry w dole podkolanowym.
W
leczeniu torbieli Bakera istotne jest skupienie się na źródle problemu. Samo pozbycie się cysty, bez wyleczenia schorzenia będącego jej przyczyną, spowoduje (z dużym prawdopodobieństwem), że torbiel będzie nawracać. Leczenie uszkodzeń łąkotki, kontuzji w stawie kolanowym, a także chorób podstawowych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy też dna moczanowa jest konieczne, aby zapobiegać ponownemu pojawieniu się cysty w tylnej części kolana.
Torbiel Bakera – rehabilitacja
W leczeniu torbieli Bakera i łagodzeniu odczuwanych przez pacjentów dolegliwości wykorzystuje się też fizjoterapię. Zabiegi fizjoterapeutyczne przeprowadza się zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci. Specjalista indywidualnie dobiera rodzaj i czas trwania zabiegów u konkretnego pacjenta. Pomagają one zmniejszyć stan zapalny, wzmocnić mięśnie znajdujące się w pobliżu stawu kolanowego oraz uśmierzyć ból i inne objawy pojawiające się w przypadku obecności cysty. Wykorzystuje się m.in. jonoforezę, pole magnetyczne, kinesiotaping, ultradźwięki i masaż głęboki. Czasami, fizjoterapeuta lub ortopeda zalecają doraźne korzystanie z opasek uciskowych na kolano. Mogą być one pomocne u pacjentów podejmujących intensywny wysiłek fizyczny lub w celu ochrony stawu przed dalszym uszkodzeniem. Opaski uciskowe warto stosować tylko wtedy, gdy zostaną one zalecone przed specjalistę.
Torbiel Bakera nieleczona może negatywnie wpływać na stan zdrowia, a także komfort życia pacjenta. Z jednej strony, może ona powodować stopniowe pogłębianie się uszkodzeń w obrębie stawu. Nieleczenie choroby lub urazu, które przyczyniły się do wystąpienia cysty w dole podkolanowym, również będzie prowadziło do ich postępowania (rozwijania się, pogłębiania). Wreszcie, choć w większości przypadków, torbiel wynika z urazu łąkotki, chrząstki stawowej lub innego rodzaju niegroźnego uszkodzenia, czasami ma poważniejszą przyczynę - np. chorobę nowotworową. Zaniechanie prób znalezienia źródła problemu może w tym przypadku skutkować stopniowym pogarszaniem się stanu zdrowia pacjenta i jego rokowań. Torbiel może też pęknąć. Jeśli pacjent poczuje nagły, silny ból w dole podkolanowym, zauważy obrzęk, zaczerwienienie i inne niepokojące objawy, powinien szybko zostać przewieziony na ostry dyżur ortopedyczny/chirurgiczny.
Leczenie cysty w dole podkolanowym powinno skupiać się przede wszystkim na znalezieniu jej źródła i usunięciu go (lub leczeniu choroby podstawowej, która przyczyniła się do rozwoju cysty). Pomocne w doraźnym łagodzeniu uciążliwych objawów mogą być zimne okłady oraz leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Istotne są również zabiegi fizjoterapeutyczne i unikanie przeciążania kończyny.
Bibliografia:
- Leib A.D., Roshan A., Foris L.A., et al. Baker's Cyst. [Updated 2022 Sep 4]. In: StatPearls [Internet].Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430774/
- Czesna S., Mirecka J., Wiecheć M.Postępowanie fizjoterapeutyczne w przypadku torbieli (cysty) Bakera. Praktyczna Fizjoterapia & Rehabilitacja 2012, 31, 38-42
