Tężyczka ze względu na mało charakterystyczne objawy, często pozostaje nierozpoznana. Jakie dolegliwości mogą wskazywać na atak tężyczki? Kto jest najbardziej narażony na rozwój tężyczki i jak wygląda jej leczenie?
Spis treści:
- Czym jest tężyczka?
- Rodzaje tężyczki
- Tężyczka jawna
- Tężyczka utajona
- Objawy tężyczki. Jak wygląda atak tężyczki?
- Jakie są przyczyny tężyczki?
- Tężyczka - kto znajduje się w grupie ryzyka?
- Diagnostyka i leczenie tężyczki
- Czy możliwe jest całkowite wyleczenie tężyczki?
- Konsekwencje nieleczonej tężyczki
Sprawdź kategorie produktów: Suplementy Kompleksy witamin Wapń Czym jest tężyczka?
Tężyczka jest nie tyle chorobą, co objawem. Charakteryzują ją niekontrolowane, bolesne skurcze mięśni. Najczęstszą przyczyną tężyczki są zaburzenia elektrolitowe, a dokładniej - niedobór wapnia, magnezu lub (rzadziej) potasu. Objaw ten może pojawić się u osób w każdym wieku, choć najczęściej dotyczy nastolatków i młodych dorosłych. Częściej obserwuje się go u kobiet.
Prawidłowe rozpoznanie tężyczki nie zawsze jest proste. Pojawiające się objawy mogą być bardzo niecharakterystyczne. Jednocześnie, tężyczka może odczuwalnie wpływać na jakość życia pacjenta i zaburzać codzienne funkcjonowanie.
Rodzaje tężyczki
Tężyczka może występować pod postacią tężyczki jawnej (objawowej) oraz tężyczki utajonej. Ta pierwsza jest łatwiejsza w rozpoznaniu i szybciej można ją prawidłowo zdiagnozować. Tężyczka utajona może rozwijać się przez dłuższy czas. Nietypowe objawy mogą być bagatelizowane przez pacjenta.
Tężyczka jawna
Tężyczka jawna określana jest też jako tężyczka hipokalcemiczna. Charakteryzuje ją spadek stężenia wapnia we krwi (dokładniej w surowicy). Spadający poziom wapnia manifestuje się wystąpieniem określonych objawów. Rzadziej, jawna postać tężyczki wynika z obniżonego stężenia magnezu lub potasu.
Tężyczka utajona
Do
wystąpienia tężyczki utajonej dochodzi, gdy stężenia wapnia w surowicy krwi jest prawidłowe. Najważniejszą rolę w tym przypadku odgrywa spadające poniżej normy stężenie magnezu. Tężyczka utajona rozwija się znacznie częściej niż tężyczka jawna. Zgodnie z szacunkami, może ona stanowić nawet 70% wszystkich przypadków tężyczki. Niestety, ze względu na dość niecharakterystyczny i łagodny przebieg, u wielu chorych pozostaje nierozpoznana. W niektórych przypadkach pacjenci są błędnie diagnozowani lub nie szukają pomocy lekarskiej ze względu na mało nasilone dolegliwości.
Objawy tężyczki. Jak wygląda atak tężyczki?
W zależności od rodzaju tężyczki, różne są jej objawy. Przy tężyczce jawnej, występujące dolegliwości są ściśle związane z niedoborem wapnia we krwi. Tężyczka jawna to zespół objawów chorobowych wynikających z nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej. Początkowo, zazwyczaj pojawia się drętwienie w obrębie opuszków palców, ust i języka. Następnie dochodzi do skurczów mięśni kończyn górnych. Za jeden z charakterystycznych objawów tężyczki jawnej uważa się tzw. rękę położnika. Przy ataku tężyczki dochodzi do zgięcia stawów znajdujących się w 4. i 5. palcu u ręki przy jednoczesnym wyprostowaniu kciuka, palca wskazującego i środkowego. Skurcze te mogą być silne i bolesne. W następnej kolejności dotyczą ramion i twarzy. Kiedy dochodzi do skurczu mięśnia okrężnego ust, pojawiają się tzw. usta karpia. Z czasem, skurcze zaczynają obejmować też stopy, powodując ich wygięcie (końsko-szpotawe ustawienie stóp).
Jeśli stężenie wapnia jest bardzo niskie, mogą wystąpić również
skurcze mięśni klatki piersiowej i skurcz mięśni krtani. Objawy te wiążą się ze stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Niektórzy pacjenci mogą skarżyć się na uczucie obecności ciała obcego w przełyku, bóle i zawroty głowy, bóle brzucha i podwójne widzenie. Może wystąpić też skurcz oskrzeli i zaburzenia pracy serca.
Objawy tężyczki utajonej nie są tak charakterystyczne, przez co trudno może być je prawidłowo rozpoznać. Pojawiające się dolegliwości wynikają z nieprawidłowego stężenia elektrolitów, głównie magnezu i potasu. Objawy które mogą wystąpić to:
- zaburzenia koncentracji i pamięci,
- wahania nastroju,
- zaburzenia snu,
- kołatanie serca,
- przewlekłe zmęczenie,
- napady lęku, ataki paniki,
- napadowe zasłabnięcia,
- wzmożona potliwość,
- drętwienie/skurcz mięśni twarzy,
- mrowienie/skurcze mięśni rąk i stóp,
- dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego - bóle brzucha, wzdęcia, nudności.
Jak widać, w przypadku
tężyczki utajonej nie dochodzi do typowego "ataku tężyczki". Pojawiające się objawy, szczególnie jeśli mają łagodne nasilenie, mogą mieć wiele różnych przyczyn, co stwarza istotny problem podczas diagnostyki tężyczki.
Jakie są przyczyny tężyczki?
Prawidłowy poziom wapnia we krwi utrzymywany jest m.in. dzięki hormonowi PTH (parathormon). Kiedy ilość wapnia spada, dochodzi do wydzielania PTH, który wpływa na wchłanianie wapnia w jelicie, zwrotne wchłanianie wapnia w nerkach, oraz zwiększone jego uwalnianie z kości. Ma to na celu utrzymanie stężenia wapnia we krwi na odpowiednim poziomie. Parathormon jest wytwarzany przez przytarczyce. Gdy gruczoły te nie funkcjonują prawidłowo, spada ilość wydzielanego PTH, co może prowadzić do wystąpienia tężyczki jawnej. Stan ten wywołany może być niedoczynnością przytarczyc. U osób dorosłych, przyczyną niedoczynności może być przypadkowe uszkodzenie przytarczyc podczas zabiegu wykonywanego w okolicy szyi (np. podczas operacji tarczycy). Niedoczynność przytarczyc może rozwinąć się również pod wpływem stanu zapalnego toczącego się w obrębie tych gruczołów. U dzieci, w tym również niemowląt, niedoczynność przytarczyc ma najczęściej podłoże genetyczne.
Nie zawsze zmniejszenie
stężenia wapnia w surowicy wynika z niedoboru parathormonu. Czasami, tkanki są oporne na jego działanie. Świadczyć może o tym zmniejszenia stężenia wapnia we krwi przy jednoczesnym podwyższonym poziomie PTH.
Do rozwoju tężyczki mogą przyczyniać się też inne czynniki. Przewlekłe stosowanie niektórych
leków moczopędnych prowadzi do zmiany stężenia elektrolitów w organizmie. Podobnie jak nadużywanie środków przeczyszczających czy inhibitorów pompy protonowej, wykorzystywanych np. przy chorobie refluksowej przełyku lub chorobie wrzodowej żołądka. Zaburzenia elektrolitowe mogą wystąpić również przy niewydolności nerek, niedostatecznej podaży witaminy D lub zaburzeniach jej metabolizmu.
Leki moczopędne, leki przeczyszczające lub inhibitory pompy protonowej to jedne z preparatów, które zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń elektrolitowych w organizmie i tym samym zwiększają ryzyko tężyczki. Ciężki niedobór witaminy D, rozległy uraz, zaburzenia hormonalne, ostre zapalenie trzustki lub choroba nowotworowa również mogą przyczynić się do wystąpienia objawów tężyczki.
Tężyczka - kto znajduje się w grupie ryzyka?
Tężyczka najczęściej rozpoznawana jest u osób młodych, aktywnych zawodowo. Tężyczka utajona częściej diagnozowana jest u kobiet. Zazwyczaj dotyczy ona osób, zmagających się z zaburzeniami lękowymi. Podczas napadu lęku może dojść do hiperwentylacji, która z kolei prowadzi do rozwoju zasadowicy oddechowej. W jej następstwie mogą pojawić się objawy świadczące o tężyczce. Czasami, stan ten określany jest jako tężyczka nerwicowa.
Na wystąpienie tężyczki w większym stopniu narażone są również osoby, u których zachodzi zwiększone ryzyko zaburzeń elektrolitowych. Stosowanie wymienionych wyżej leków wypłukujących z organizmu wapń i magnez, zmaganie się z ciężkimi chorobami nerek, ostrym zapaleniem trzustki lub przewlekłym alkoholizmem także wiąże się z większym prawdopodobieństwem pojawienia się tężyczki. Częściej dotyczy ona też osób, u których występują przewlekłe zaburzenia wchłaniania lub trawienia.
Diagnostyka i leczenie tężyczki
W diagnostyce tężyczki bardzo ważny jest odpowiednio przeprowadzony wywiad, dotyczący wszystkich pojawiających się objawów, ich nasilenia, czasu trwania oraz okoliczności, w jakich występują. Najczęściej wykorzystywanym testem jest tzw. próba tężyczkowa, czyli badanie elektromiograficzne (EMG). Przy pomocy elektrod dochodzi do stymulacji mięśni. Widoczne na zapisie potencjały wyładowań są cennym elementem diagnostyki tężyczki. Istotne są też badania laboratoryjne, na podstawie których można określić poziom wapnia, magnezu, potasu i fosforu. Czasem pomocne jest też oznaczenie metabolitów witaminy D, które pozwala wykryć ewentualny niedobór tego związku. Badanie poziomu parathormonu pomaga natomiast ocenić wydolność przytarczyc.
Tężyczkę nie zawsze da się jednoznacznie rozpoznać na
podstawie typowych objawów klinicznych. Lekarz może zadecydować o konieczności wykonania dodatkowych badań, dzięki którym można wykluczyć lub potwierdzić inne przypadłości, mogące powodować wystąpienie podobnych do tężyczki objawów.
Leczenie tężyczki uzależnione jest od jej przyczyny, a także stopnia nasilenia objawów. Przy niedoborach elektrolitowych, zalecić można stosowanie wapnia, witaminy D, suplementację magnezem i/lub potasem. Przy niedoczynności przytarczyc, pacjent może już stale wymagać przyjmowania wapnia z witaminą D. Jeśli pojawia się atak tężyczki, konieczna może być pomoc lekarska i stałe monitorowanie funkcji życiowych. Chory może wymagać dożylnego podania preparatu z wapniem lub magnezem, w celu szybkiego wyrównania poziomu tych pierwiastków.
Leczenie tężyczki utajonej najczęściej wymaga natomiast połączenia farmakoterapii z pomocą psychologiczną. Wsparcie psychologa jest szczególnie istotne w przypadku osób, narażonych na silny, przewlekły stres lub cierpiących na zaburzenia lękowe. Taka łączona terapia jest w przypadku tężyczki utajonej często bardziej efektywna niż samo przyjmowanie leków.
Celem leczenia tężyczki jest zwiększenie stężenia wapnia, magnezu lub innych pierwiastków i ustąpienie dolegliwości, wywołanych ich niedoborem. Najczęściej w terapii wykorzystywane są leki z wapniem, magnezem i witaminą D. Utajona postać tężyczki zazwyczaj wymaga równoczesnego wprowadzenia psychoterapii.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie tężyczki?
Możliwość całkowitego wyleczenia tężyczki jest związana z przyczyną tego stanu. Jeśli jest nią przyjmowanie leków prowadzących do zaburzeń elektrolitowych, niewystarczająca podaż wapnia z pożywieniem czy też ciężki uraz skutkujący niedoborem magnezu, wprowadzenie odpowiednich leków najczęściej powoduje wyrównanie poziomu elektrolitów i całkowite ustąpienie tężyczki. U pacjentów z niedoczynnością przytarczyc, stałe przyjmowanie leków zaleconych przez lekarza i regularne kontrolowanie poziomu wapnia również może spowodować całkowite wyleczenie i brak nawrotów tężyczki.
Kwestia całkowitego wyleczenia utajonego typu tężyczki, wywoływanej napadami lękowymi jest bardziej złożona. W tym przypadku, sama suplementacja może być niewystarczająca. Dużo zależy od efektywności psychoterapii.
Konsekwencje nieleczonej tężyczki
Nieleczona tężyczka może stwarzać zagrożenie zdrowia i życia. Dotyczy to głównie pacjentów z tężyczką jawną. W trakcie ataku tężyczki może bowiem dojść do skurczu mięśni głośni, utrudniającego oddychanie, a także do zaburzeń rytmu serca. Jednak nawet gdy ataki tężyczki nie są tak nasilone i nie stwarzają zagrożenia zdrowia pacjenta, mogą być dla niego bardzo nieprzyjemne i dokuczliwe. Bolesne skurcze, drętwienie różnych części ciała i odczuwany niepokój mogą znacząco obniżać jakość życia chorych. Nieleczone ataki tężyczki mogą utrzymywać się od kilku godzin do nawet kilku dni. Pomiędzy atakami, pacjent może odczuwać zmęczenie, spadek koncentracji i problemy z pamięcią.
Nieleczona utajona tężyczka, choć najczęściej nie jest tak groźna jak tężyczka jawna, również wpływa negatywnie na jakość życia. Mało specyficzne objawy, takie jak
zaburzenia snu, rozdrażnienie czy przewlekłe zmęczenie mogą odbijać się na samopoczuciu pacjenta i wykonywanych przez niego obowiązkach.
Tężyczka - objawy tego zaburzenia są często na tyle niespecyficzne, że może minąć sporo czasu do postawienia prawidłowej diagnozy. Pojawiające się jednak skurcze mięśni lub nawracające drętwienie obejmujące różne części ciała, a także zasłabnięcia, powinny skłaniać pacjenta do wizyty u lekarza. Warto udać się do niego również wtedy, gdy zaburzenia snu, nudności, wzdęcia, przewlekłe zmęczenie lub drażliwość utrzymują się dłuższy czas i trudno jest wskazać ich możliwą przyczynę.
Nieleczona tężyczka może znacząco obniżać jakość życia chorego.
Bibliografia:
- Jopek A., Steinborn B.,Tężyczka u dzieci - diagnostyka i leczenie.Neurologia dziecięca 2019, 28, 57: 35-39
- Popławska K., Rychlik K., Omidi K. i inni,Tężyczka jako przyczyna utraty przytomności. Pediatr Med Rodz 2018, 14 (2), 213-221, doi: 10.15557/PiMR.2018.0022
- Popow M., Bednarczuk T.,Trudności w diagnostyce i leczeniu tężyczki hipokalcemicznej. Punkt widzenia endokrynologa.Medycyna po Dyplomie, 2022, 07-08
- Lewiński A., Stawerska R., Stasiak M. i inni,Współdziałanie lekarza POZ i endokrynologa w zakresie diagnostyki i leczenia endokrynopatii u dzieci. Lekarz POZ 2019, 3-4: 195-244
