Zapalenie rozcięgna podeszwowego oraz ostroga piętowa to najczęstsze przyczyny bólu pięty. Dolegliwość ta może pojawić się również w przebiegu wielu innych schorzeń. Od czego bolą pięty? Przy których chorobach ból pięty nasila się podczas chodzenia, a przy których ustępuje? Jak leczyć odczuwane dolegliwości bólowe i które z domowych sposobów mogą rzeczywiście przynieść ulgę?
Spis treści:
- Co może oznaczać ból pięty?
- Najczęstsze schorzenia związane z bólem pięty
- Ból pięty - kogo może dotyczyć problem?
- Ból pięty - przyczyny. Z czego może wynikać?
- Ból pięty przy chodzeniu. Kiedy występuje?
- Ból pięty - objawy
- Jak leczyć ból pięty?
- Domowe sposoby na bolące pięty
- Ból pięty - kiedy konieczna jest interwencja chirurgiczna?
Co może oznaczać ból pięty?
Bóle pięt to powszechna dolegliwość, która w większości przypadków spowodowana jest przeciążeniem. Zmaga się z nią wielu dorosłych, choć problem ten dotyczyć może również dzieci i nastolatków. Boląca pięta może utrudniać normalne poruszanie oraz wykonywanie codziennych aktywności. Jeśli ból jest silny lub utrzymuje się dłuższy czas, może negatywnie odbijać się na samopoczuciu pacjenta oraz obniżać jego komfort życia.
Ból pięty ma wiele przyczyn. Najczęstsze z nich to zapalenie rozcięgna podeszwowego i ostroga piętowa. Nasilający się, dokuczliwy ból pięty może świadczyć o złamaniu kości piętowej. Zanik (atrofia) poduszki tłuszczowej, dotyczący głównie osób starszych, wywołuje głęboki,
uciążliwy ból pięty. Przyczyną bólu pięty w jej tylnej części może być natomiast zapalenie ścięgna Achillesa, a dolegliwości bólowe zlokalizowane w śródstopiu mogą wskazywać na rozwój stanu zapalnego mięśnia zginacza palców lub palucha. Bardzo rzadko
przyczyną bólu pięt są nowotwory tkanki miękkiej.
Najczęstsze schorzenia związane z bólem pięty
Najczęstszą przyczyną bólu pięty jest zapalenie rozcięgna podeszwowego. Pulsujący ból może obejmować nie tylko samą piętę, ale również przyśrodkową część podeszwy. Pojawia się często po wstaniu z łóżka, a w ciągu dnia może nawracać podczas treningu lub innych okoliczności, w których dochodzi do większego obciążania pięt. U co drugiego pacjenta z zapaleniem rozcięgna podeszwowego obserwuje się występowanie ostrogi piętowej. Jest to narośl zlokalizowana na powierzchni kości piętowej. Ostroga piętowa może dotyczyć nawet 10-15% populacji. Zazwyczaj występuje ona tylko na jednej pięcie, choć u 30% pacjentów ostroga piętowa pojawia się na obu stopach. Wyróżniamy ostrogę piętową górną, która wyrasta z grzbietowej części kości piętowej oraz ostrogę piętową dolną, wyrastającą z części przyśrodkowej. Warto zaznaczyć, że mimo powszechnego występowania ostrogi piętowej, przypadłość ta stosunkowo rzadko powoduje wystąpienie określonych objawów i tylko u części pacjentów jest źródłem bólu.
Ostroga piętowa rozwija się u ok. 15% populacji. U wielu osób jej występowanie nie powoduje żadnych dolegliwości. Pacjenci zmagający się z ostrogą piętową mogą skarżyć się na ból podeszwy stopy, który początkowo pojawia się po dłuższym obciążeniu stopy. Towarzyszyć może mu obrzęk.
Częstą przyczyną
bólu górnej części pięty oraz łydki jest zapalenie ścięgna Achillesa. Dotyczy ono głównie osób amatorsko lub zawodowo uprawiających sport, a także osób otyłych, prowadzących siedzący tryb życia, które rzadko podejmują aktywność fizyczną. Stan zapalny rozwijający się w obrębie ścięgna Achillesa wiąże się z występowaniem piekącego bólu i sztywności dolnej części łydki oraz pięty. Dolegliwości te nasilają się po wstaniu z łóżka oraz podczas rozpoczynania wysiłku fizycznego. U nastolatków, boląca pięta najczęściej wynika z choroby Haglunda-Severa. Jest to
jałowa martwica guza kości, która rozwija się głównie u dzieci uprawiających sport.
Ból pięty - kogo może dotyczyć problem?
Kogo najczęściej bolą pięty? Problem ten dotyczy szerokiego grona pacjentów. Można wyodrębnić jednak grupy osób, które częściej zmagają się z bolącymi piętami:
- osoby noszące nieodpowiednie, źle dobrane obuwie,
- osoby otyłe lub z nadwagą,
- sportowcy,
- osoby starsze - zmiany zwyrodnieniowe, do których dochodzi w obrębie pięt, mogą skutkować rozwojem stanu zapalnego i różnorodnych schorzeń wywołujących ból pięt,
- pacjenci z płaskostopiem lub nieprawidłowościami w budowie stopy,
- osoby cierpiące na choroby podstawowe, takie jak cukrzyca czy dna moczanowa (więcej informacji o tym schorzeniu znajduje się w artykule: Dna moczanowa - objawy, dieta, leczenie),
- osoby wykonujące pracę stojącą,
- pacjenci nieodpowiednio pielęgnujący skórę pięt - błędy w pielęgnacji skóry pięt lub jej brak mogą prowadzić do nadmiernej suchości i pękania skóry.
Ból pięty - przyczyny. Z czego może wynikać?
Przyczyny bólu pięty to między innymi:
- długotrwałe stanie - powoduje ono wywieranie silnego nacisku na pięty,
- niewygodne, nieprawidłowo dobrane obuwie, częste chodzenie na wysokich obcasach - zbyt małe buty, za wysokie i/lub niestabilne mocno obciążają stopę i piętę,
- otyłość i nadwaga - nadmiar kilogramów stanowi dodatkowe obciążenie nie tylko dla stawów, ale również dla stopy,
- zbyt intensywne ćwiczenia fizyczne, niedostosowane do stanu i możliwości organizmu
- skakanie lub bieganie po twardej nawierzchni (szczególnie jeśli obuwie nie amortyzuje odpowiednio wstrząsów),
- uraz w obrębie stopy - najczęściej dochodzi do niego podczas upadku na piętę z dużej wysokości,
- zaburzenia ukrwienia, unerwienia - na zaburzenia ukrwienia i uszkodzenia nerwów narażeni się przede wszystkim diabetycy. Pacjent może odczuwać mrowienie, drętwienie, z czasem mogą pojawić się też owrzodzenia i deformacja stopy,
- zmiany zwyrodnieniowe postępujące z wiekiem.
Ból pięty przy chodzeniu. Kiedy występuje?
Ból pięty przy chodzeniu może mieć różne przyczyny. Ostroga piętowa jest jedną z nich. Początkowo, ból pojawia się głównie po dłuższym wysiłku, ale z czasem daje o sobie znać po coraz krótszych dystansach. Kiedy kość pięty ulega złamaniu, ból również nasila się w czasie chodzenia, szczególnie po twardym podłożu. Do rzadszej przyczyny bólu pięty zaliczamy zespół cieśni stępu, związany z uciskiem nerwu piszczelowego. Ból pięty również nasila się podczas chodzenia, a zmniejsza się w trakcie odpoczynku. W przypadku zapalenia rozcięgna podeszwowego (najczęstszej przyczyny bólu pięty), przy chodzeniu ból najczęściej słabnie.
Warto wspomnieć o jeszcze jednym problemie, który również może powodować
ból pięty przy chodzeniu. Mowa o pękających piętach. Początkowo skóra pięt jest jedynie przesuszona, odczuwalnie grubsza i żółtawa. Z czasem jednak, jeśli odpowiednio nie zadbamy o jej stan, dochodzi do pękania skóry, zaburzeń czucia i rozwoju ran. Pojawia się też ostry ból pięty przy chodzeniu, utrudniający a czasem uniemożliwiający normalne poruszanie.
Ból pięty - objawy
Ból pięty może mieć różną lokalizację, której wskazanie jest pomocne w postawieniu prawidłowej diagnozy. Dla ostrogi piętowej i zapalenia rozcięgna podeszwowego charakterystyczny jest ból od strony podeszwy. Ból tylnej, grzbietowej części pięty oraz dolnej części łydki świadczyć może o zapaleniu ścięgna Achillesa. Ból śródstopia może natomiast wynikać z zespołu cieśni stępu. Przyczyną może być również stan zapalny mięśnia zginacza długiego palucha lub palców.
Ból pięty może być ostry i silny lub mieć słabsze nasilenie, ale utrzymywać się przez długi okres czasu. Oprócz bólu pięt część pacjentów doświadcza też drętwienia, mrowienia i innego rodzaju zaburzeń czucia w obrębie stóp. Czasem pojawia się zaczerwienienie i obrzęk w okolicy pięt. Obszar ten może być tkliwy.
Bardzo silny ból pięty i stopy nasilający się w nocy i nieco ustępujący po opuszczeniu kończyny może wynikać z niedokrwienia stopy. Jest ona wówczas chłodna, ale czucie w jej obrębie nie ulega zaburzeniu. Inaczej jest w przypadku stopy cukrzycowej - ból jest słaby (czasem w ogóle nie występuje), stopa jest ucieplona, ale pojawiają się zaburzenia czucia - mrowienie, drętwienie, pieczenie.
Bolące pięty - diagnostyka
Diagnostyka bólu pięt obejmuje szczegółowy wywiad z pacjentem dotyczący m.in. czasu trwania dolegliwości, ich charakteru oraz lokalizacji. Istotne są też badanie fizykalne oraz dodatkowe badania, które mogą pomóc poznać przyczynę bólu. Lekarz może zlecić rezonans magnetyczny, badanie ultrasonograficzne lub inne badania obrazowe. Przy podejrzeniu ostrogi piętowej, do prawidłowego rozpoznania wystarczyć może badanie RTG. Badanie to jest niezbędne również przy podejrzeniu złamania kości piętowej. W niektórych przypadkach zlecana jest elektromiografia (EMG), która pozwala ocenić przewodnictwo nerwowe w mięśniach.
Schorzeń mogących wywoływać ból pięty jest na tyle dużo, że bez przeprowadzenia szczegółowego wywiady, zbadania pacjenta i wykonania odpowiednich badań, w większości przypadków trudno jest postawić prawidłową diagnozę. Zlecony może zostać rezonans magnetyczny, badanie RTG lub USG.
Jak leczyć ból pięty?
Leczenie - ból pięty często wymaga odciążenia stopy, przynajmniej na początku terapii. W zależności od przyczyny dolegliwości bólowych, metody wykorzystywane w procesie leczenia mogą się różnić. Leczenie ostrogi piętowej polega głównie na fizjoterapii. Dobre efekty u części pacjentów przynosi terapia falą uderzeniową. Doraźnie, stosuje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Ból pięty łagodzą też zimne okłady. W leczeniu ostrogi piętowej wykorzystuje się także glikokortykosteroidy.
Zapalenie rozcięgna podeszwowego również wymaga odciążenia stopy i rehabilitacji. Czasami pomocne okazuje się doraźne stosowanie leków przeciwzapalnych oraz zimnych okładów. Ulgę przynieść może również korzystanie z odpowiednich wkładek do butów lub butów ortopedycznych. Podobnie wygląda leczenia złamania kości piętowej. Pacjentowi zaleca się unikanie obciążenia stopy oraz stosowanie obuwia/wkładek ortopedycznych. Jak widać, wiele schorzeń powodujących
ból pięty wymaga odpoczynku, zmniejszenia obciążenia stopy, fizjoterapii oraz stosowania indywidualnie dobranych wkładek lub obuwia ortopedycznego. Leki na stany zapalne powinny być stosowane jedynie doraźnie.
W łagodzeniu dolegliwości bólowych wywołanych pękaniem skóry stóp dobrze sprawdzają się
maści i kremy na pięty, zawierające składniki o działaniu złuszczającym, silnie nawilżającym i poprawiającym elastyczność skóry. W łagodniejszych przypadkach, pomóc może np. maść z witaminą A Biocanto lub krem naprawczy na pękające pięty Nivelazione. Przy bardziej nasilonych objawach warto sięgnąć po preparat z wyższym stężeniem mocznika lub będący połączeniem mocznika z kwasami AHA, np. Cerkoderm 30, Amaderm krem regenerująco-złuszczający Urea 30 lub Cerkobaza 50%.
Rehabilitacja przy bólu pięt
Zarówno ostroga piętowa, stan zapalny rozcięgna podeszwowego, ból pięty spowodowany uciskiem nerwów w obrębie tej części ciała, jak i wiele innych schorzeń powodujących dolegliwości bólowe pięty wymagają indywidualnie dobranej fizjoterapii. Leczenie nierzadko bywa długotrwałe. Wykorzystanie terapii manualnej, ćwiczeń rozciągających, wzmacniających, a także ultradźwięków, jonoforezy lub kinesiotapingu może znacząco złagodzić dokuczliwe objawy odczuwane przez pacjenta. Pacjent powinien zostać też poinstruowany, jak ćwiczyć samodzielnie w domu oraz jak nie przeciążać nadmiernie stopy.
Domowe sposoby na bolące pięty
Najskuteczniejszym domowym sposobem na ból pięty w czasie chodzenia lub podczas odpoczynku są zimne okłady. Można przygotować je samodzielnie lub sięgnąć po gotowe kompresy żelowe. Część pacjentów odczuwa ulgę również po zastosowaniu okładów z octu lub okładów borowinowych. Moczenie stóp w wodzie z rozpuszczoną solą (np. lecznicza sól jodowo-bromowa, sól do stóp z lawendą) jest także pomocne w rozluźnianiu tkanek, zmniejszeniu obrzęku i uśmierzeniu bólu.
W łagodzeniu dolegliwości bólowych pomóc może też stosowanie żelowych osłonek na pięty oraz specjalnych wkładek do buta, które zmniejszają ucisk wywierany w okolicy guza piętowego lub innej części pięty. Istotna jest również regularna pielęgnacja skóry pięt i systematyczne dbanie o jej prawidłowe nawilżenie.
Ból pięty - kiedy konieczna jest interwencja chirurgiczna?
Ostroga piętowa dawniej często usuwana była operacyjnie. Ze względu jednak na niską efektywność takiego sposoby leczenia, obecnie rzadko kieruje się pacjentów z ostrogą piętową na operację. Uogólniając, ból pięty w większości przypadków leczony jest zachowawczo, choć terapia może być dość uciążliwa oraz długotrwała. Operację przeprowadza się najczęściej wtedy, gdy inne metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych efektów.
W przypadku stopy cukrzycowej konieczne może być chirurgiczne opracowanie owrzodzenia, a w zaawansowanych stadiach z rozległą martwicą niezbędna jest amputacja.
Bolące pięty to powszechny problem, dotyczący głównie osób dorosłych. Aby mu zapobiegać warto zadbać o dobrze dobrane obuwie stabilizujące stopę i amortyzujące wstrząsy, odpowiednie rozgrzanie układu ruchu przed aktywnością fizyczną oraz utrzymanie prawidłowej postawy podczas chodzenia. Istotne jest również kontrolowanie chorób podstawowych (np. cukrzycy). W razie pojawienia się dolegliwości bólowych konieczne jest wprowadzenie odpowiedniego leczenia, którego ważnymi elementami są odciążenie stopy i fizjoterapia. Brak leczenia zazwyczaj powoduje nasilenie bólu pięt, trudności w poruszaniu się i znaczące pogorszenie jakości życia.
Bibliografia:
- Allam A.E., Chang K.VPlantar Heel Pain. [Updated 2022 Sep 5]. In: StatPearls [Internet].Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499868/
- Król T., MędrakA., Dąbrowska-Galas M. Rutkowska M., Michalik P., Michalski T.Występowanie dolegliwości bólowych w ostrodze piętowej. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 2018, 2 (55), 246-249
- Tu P., Rozpoznanie: ból pięty. Lekarz Rodzinny 2012, 7-8
- Krzeszowska E., Książek-Czekaj A., Wiecheć M.Postępowanie terapeutyczne w przypadku entezopatii rozcięgna podeszwowego.Praktyczna Fizjoterapia & Rehabilitacja, 28-31
- Arct J., Pytkowska K., Stępniewska E., Szczepańska E., Koselak M.Zespół pękających pięt - przyczyny i postępowanie podologiczne.Polish Journal of Cosmetology 2016, 19 (3): 214-222
