Dermatozy dotyczą znacznej części populacji. Rozwijają się średnio u 1 na 3-4 osoby. Przyczyną chorób dermatologicznych są m.in. zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego, zachwianie równowagi w mikrobiocie skóry i nadmierne namnażanie się na jej powierzchni określonych patogenów, zaburzenia barwnikowe, a także uwarunkowania genetyczne. Jakie dermatozy występują najczęściej? Które z nich rozwijają się głównie u dzieci?
Spis treści:
- Choroby skóry (dermatozy) – czym są?
- Rodzaje chorób skóry
- Choroby skóry - najczęstsze przyczyny
- Diagnostyka chorób skóry
- Leczenie chorób skóry
- Nieleczona dermatoza - możliwe powikłania
- Choroby skórne w ciąży
Choroby skóry (dermatozy) – czym są?
Dermatoza, to inaczej choroba skóry lub jej przydatków - mieszków włosowych, gruczołów łojowych lub potowych. Skóra to największy narząd człowieka. Do jej głównych zadań należą: ochrona przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, wnikaniem do organizmu chorobotwórczych drobnoustrojów, utratą wody, a także regulacja temperatury ciała i ochrona organizmu przed uszkodzeniami mechanicznymi. Skóra umożliwia też odczuwanie dotyku, bólu, ciepła i zimna.
Choroby skóry występują powszechnie. Najczęściej dotyczą naskórka i skóry właściwej, a rzadziej również tkanki podskórnej. Przy niektórych dermatozach dochodzi do zapalenia naczyń krwionośnych i limfatycznych. Schorzenia dermatologiczne dotykają średnio 1 na 3-4 osoby.
Zmiany skórne nie zawsze są jednak wynikiem dermatozy. Czasami, są one objawem zupełnie innej choroby systemowej, np. przewlekłej niewydolności nerek czy niewydolności żylnej.
Rodzaje chorób skóry
Do najczęściej występujących chorób skórnych należą:
- trądzik zwyczajny,
- trądzik różowaty, któremu poświęcony jest artykuł Trądzik różowaty – przyczyny i sposoby leczenia,
- atopowe zapalenie skóry,
- kontaktowe zapalenie skóry,
- łojotokowe zapalenie skóry,
- łupież,
- łupież pstry,
- łuszczyca,
- czyraki,
- pokrzywka,
- oparzenia i odparzenia,
- grzybica skóry,
- grzybica paznokci,
- bielactwo.
Groźną chorobą może być
rak podstawnokomórkowy skóryoraz występujący rzadziej rak kolczystokomórkowy skóry. Wiele osób obawia się też czerniaka, czyli nowotworu złośliwego skóry, który im później zostaje wykryty, tym gorzej rokuje. Więcej informacji o tej chorobie znaleźć można w artykule:
Czerniak złośliwy skóry - co to za choroba? Czym się charakteryzuje? Jak rozpoznać czerniaka? 
Zmiany skórne pojawiają się również u osób, cierpiących na
choroby tkanki łącznej, takie jak toczeń rumieniowaty układowy czy twardzina układowa. Są to jednocześnie choroby autoimmunologiczne w przebiegu, których układ odpornościowy atakuje własne tkanki. Chorobą autoimmunologiczną jest też
nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka, które jednak występuje rzadko i rozwija się głównie u osób starszych.
Dermatozy obejmują najczęściej naskórek i skórę właściwą, a rzadziej położoną niżej tkankę podskórną (np. rumień guzowaty). Najgroźniejsze choroby skóry, których obawia się wiele osób, to nowotwory złośliwe. Mogę one rozwinąć się na dowolnym obszarze skóry, a także w obrębie błon śluzowych i płytki paznokciowej.
Choroby skóry - najczęstsze przyczyny
Przyczyny chorób skórnych są bardzo zróżnicowane. Liczne dermatozy mają wieloczynnikowe podłoże, co oznacza, że do ich rozwoju przyczynić mogło się kilka czynników. Jedna z częściej występujących chorób dermatologicznych - trądzik pospolity, rozwija się w wyniku nadmiernego namnażania się bakterii Propionibacterium acnes, zaburzonego procesu złuszczania się komórek naskórka oraz zwiększonej aktywności gruczołów łojowych. Nie bez znaczenia są też predyspozycje genetyczne. Czynniki genetyczne mają istotne znaczenie również przy AZS. Atopowe zapalenie skóry to schorzenie, na którego rozwój wpływa także nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz zaburzona bariera hydro-lipidowa naskórka. U pacjentów cierpiących na łuszczycę, zapalenie opryszczkowate skóry, a także bielactwo nabyte jedną z przyczyn choroby również są predyspozycje genetyczne.
Przy łuszczycy występuje
nadmierne rogowacenie naskórka. Jest to choroba o podłożu genetycznym i immunologicznym. Wpływ na jej rozwój mogą mieć też czynniki środowiskowe. Aby zgłębić temat łuszczycy, warto przeczytać artykuł:
Łuszczyca – co ją wywołuje i jak ją leczyć? Objawy skórne mogą być powodowane również przez infekcje grzybicze, zakażenia bakteryjne lub wirusowe.
Choroby bakteryjne skóry to np. liszajec zakaźny, zapalenie mieszków włosowych, a także rzadkie choroby skóry takie jak promienica czy różyca. Wirusy odpowiedzialne są natomiast za opryszczkę, ospę wietrzną i
półpaśca oraz brodawki wirusowe. Inną wirusową chorobą skóry jest mięczak zakaźny. Wszystkie wymienione schorzenia wirusowe to
zakaźne choroby skóry, które mogą rozprzestrzeniać się między kolejnymi osobami. Powszechnie występują też grzybicze zakażenia skóry. Grzybica stóp, grzybica paznokci czy grzybica błon śluzowych to kolejne choroby zakaźne, dotyczące znacznej części populacji.
Przyczyną zmian skórnych może być też
wyprysk kontaktowy. Pojawiająca się wówczas
egzema jest wynikiem kontaktu skóry z czynnikiem drażniącym. Może być nim składnik kosmetyków, środków czyszczących czy chociażby materiał z którego wykonana została biżuteria. Różnego rodzaju wykwity skórne mogą pojawić się również wskutek przyjmowania niektórych leków, np. antybiotyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, doustnych środków antykoncepcyjnych czy szczepionek.
Diagnostyka chorób skóry
Do właściwego rozpoznania dermatozy niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z pacjentem oraz dokładne obejrzenie zmian skórnych. Czasami pomocne lub wręcz konieczne są badania dodatkowe, które pomagają w wykryciu lub wykluczeniu danej jednostki chorobowej. Objawy chorób skóry są bardzo różnicowane. Atopowe zapalenie skóry przebiega z suchością, świądem i zaczerwienieniem skóry. Swędzące grudki mają różną lokalizację. Ogniska zapalne u osób dorosłych najczęściej występują w okolicy zgięć stawów, na twarzy i szyi. AZS podobnie jak ŁZS (łojotokowe zapalenie skóry) to choroba przewlekła, w przebiegu której występują naprzemiennie okresy zaostrzeń i wycofania się objawów. U pacjentów z ŁZS gruczoły łojowe są nadmiernie aktywne. Silny łojotok sprzyja namnażaniu się na powierzchni skóry grzybów. Dolegliwości charakterystyczne dla tej dermatozy to nasilone złuszczanie owłosionej skóry głowy, a także zlokalizowane w innych obszarach ciała czerwone, plackowate zmiany skórne z tendencją do łuszczenia się. Za łagodną postać łojotokowego zapalenia skóry uważany jest często łupież. Oprócz złuszczania komórek naskórka, pacjent może skarżyć się też na swędzenie oraz wypadanie włosów.
Pokrzywka fizykalna lub pokrzywka alergiczna przebiega z wystąpieniem dość charakterystycznych swędzących bąbli pokrzywkowych, które wystają nieco ponad powierzchnię skóry.
Zmiany chorobowe, które pojawiają się w wyniku infekcji wirusowej, bakteryjnej lub grzybiczej również są bardzo zróżnicowane. Wykwity mogą wystąpić na skórze lub błonach śluzowych. Zajmują różny obszar ciała i mają odmienną lokalizację.
W diagnostyce należy wziąć pod uwagę również obecność dodatkowych - nieskórnych objawów. Czasami zmiany dotyczą nie tylko skóry, ale również
włosów i paznokci. Niektórym chorobom skóry towarzyszyć mogą takie dolegliwości jak nadmierna potliwość, osłabienie, gorączka i inne objawy grypopodobne.
Leczenie chorób skóry
Przewlekłe dermatozy, takie jak AZS, ŁZS czy łuszczyca są nieuleczalne. Celem leczenia jest przede wszystkim wydłużenie okresów remisji i poprawa jakości życia pacjentów. W okresach zaostrzeń objawów stosuje się różne leki, m.in. miejscowe i doustne glikokortykosteroidy, leki przeciwgrzybicze, inhibitory kalcyneuryny, a w cięższych przypadkach również leki immunosupresyjne. Infekcje bakteryjne często wymagają wprowadzenia antybiotyku, który działa na przyczynę choroby. Przy zakażeniu grzybiczym konieczne jest stosowanie leków przeciwgrzybiczych.
Rumień wielopostaciowy polekowy, w zależności od ciężkości przebiegu, może minąć samoistnie po odstawieniu leku (jeśli kuracja jest krótka lub można zmienić lek na inny, niepowodujący tego działania niepożądanego) lub wymagać zastosowania odpowiednich leków. Wyprysk zawodowy może ustąpić po aplikacji miejscowego glikokortykosteroidu lub zażyciu doustnego leku przeciwalergicznego. W zależności od
przyczyny choroby, dermatozy leczy się inaczej. Terapia zawsze powinna być indywidualnie dostosowana do stanu zdrowia chorego, rodzaju i nasilenia objawów.
Uwagę należy zwrócić też na
właściwą pielęgnację skóry. Ma ona szczególne znaczenie przy takich chorobach jak trądzik, atopowe zapalenie skóry, łupież, odparzenia czy potówki.
Leczenie dermatoz różni się w zależności od rodzaju schorzenia, stopnia nasilenia objawów, ryzyka powikłań i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W terapii często wykorzystuje się miejscowe glikokortykosteroidy, inhibitory kalcyneuryny, leki przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne.
Nieleczona dermatoza - możliwe powikłania
Niektóre dermatozy mają charakter samoograniczający się. Ich leczenie nie jest więc konieczne, choć często powoduje szybsze ustąpienie nieprzyjemnych dla pacjenta objawów. Przykładową chorobą skóry o podłożu bakteryjnym która ustępuje samoistnie jest liszajec zakaźny. Objawy zanikają same w ciągu kilku tygodni. Jednak bez wprowadzenia odpowiedniego leczenia, infekcja może rozprzestrzeniać się na kolejne osoby, a występujące w jej przebiegu objawy mogą być uciążliwe dla chorego. Więcej informacji o liszajcu i sposobach jego leczenia znaleźć można w artykule: Liszajec zakaźny - co to za choroba? Leczenie, przyczyny i czynniki sprzyjające zakażeniu.
Nieleczenie dermatoz przewlekłych może znacząco pogarszać komfort życia chorych oraz wydłużać okresy zaostrzenia objawów. W przypadku ospy, jeśli wysypka jest bardzo swędząca warto łagodzić ten objaw lekami przeciwświądowymi. W przeciwnym razie, pacjent może drapać swędzące pęcherze, czym zwiększa ryzyko rozwoju nadkażenia bakteryjnego. Zakażone pęcherzyki ustępują z
pozostawieniem blizny. Również przy innych dermatozach, w wyniku rozdrapywania powstałych zmian rozwinąć mogą się
wykwity wtórne, które trudniej się goją, mogą być bolesne i pozostawiać po sobie blizny.
Niebezpieczne jest również zaniechanie leczenia chorób autoimmunologicznych, które może prowadzić do rozwoju groźnych dla zdrowia i życia powikłań.
Choroby skóry (dermatozy) u dzieci
Skóra małych dzieci nie jest jeszcze w pełni dojrzała. Jest cieńsza i bardziej przepuszczalna. W związku z tym jest też bardziej podatna na rozwój różnorodnych schorzeń dermatologicznych. U najmłodszych dość często rozwija się trądzik noworodkowy i niemowlęcy. Obserwuje się go u ok. 20% dzieci. Powszechne są również potówki, pojawiające się w wyniku zaburzenia drożności przewodów potowych. Częstym problemem u małych dzieci są także odparzenia pieluszkowe, występujące w obrębie skóry, która przez większość czasu jest pokryta pieluszką. U większości maluchów pojawia się też ciemieniucha, będąca postacią łojotokowego zapalenia skóry. U dzieci, częściej niż u osób dorosłych, rozwija się również liszajec zakaźny. Najczęstszą przewlekłą dermatozą u dzieci jest natomiast atopowe zapalenie skóry. Charakteryzuje je szorstkość i suchość skóry, rumień oraz silny świąd.
Choroby skórne w ciąży
U kobiet w ciąży często rozwijają się polimorficzne osutki ciężarnych. Jest to choroba objawiająca się swędzącymi grudkami lub pęcherzykami, które początkowo pojawiają się głównie w okolicy rozstępów. Powierzchnia skóry objęta zmianami jest zaczerwieniona, a rumieniowi może towarzyszyć niewielki obrzęk. Wśród innych, skórnych problemów zdrowotnych, typowych dla okresu ciąży znajdują się też atopowe wykwity ciążowe, wewnątrzwątrobowa cholestaza ciężarnych oraz pemfigoid ciężarnych. Ostatnia dermatoza to choroba autoimmunologiczna, która występuje bardzo rzadko. Rozwija się w III trymestrze ciąży lub krótko po porodzie. Kobiety ciężarne, zauważając nietypowe zmiany skórne powinny zgłosić się do lekarza.
Rodzajów dermatoz jest tak wiele, że nie sposób przedstawić ich wszystkich w jednym artykule. Część z nich jest niegroźna i ustępuje samoistnie, a inne znacząco obniżają komfort życia pacjenta i wymagają szybkiego wdrożenia leczenia.
Niepokojące zmiany na skórze zawsze warto skonsultować z doświadczonym lekarzem. Niektóre dermatozy mogą przebiegać tak podobnie, że bez przeprowadzenia odpowiednich badań trudno jest je odróżnić. Prawidłowe rozpoznanie jest często niezbędne do rozpoczęcia skutecznego leczenia i poprawy jakości życia chorego.
Bibliografia:
- Grada A., Muddasani S., Fleischer A.B. Jr, Feldman S.R., Peck G.M. Trends in Office Visits for the Five Most Common Skin Diseases in the United States. J Clin Aesthet Dermatol. 2022 May; 15(5): E82-E86. PMID: 35642232; PMCID: PMC9122273
- Nicholson P.J. Zawodowe kontaktowe zapalenie skóry: znane wiadome i znane niewiadome.Dermatologia po Dyplomie 2011, 2 (4), 36-43
- Czarnecka-Operacz M., Sadowska-Przytocka A. Klasyczne zmiany skórne u noworodków jako trudny problem w codziennej praktyce klinicznej. Pediatria po Dyplomie 2017, 01
- Czarnecka-Operacz M., Gollnick H. Trudności diagnostyczne w leczeniu zmian skórnych u dzieci. Lekarz POZ 2018, 3, 211-225
