Trądzik różowaty to przewlekła choroba zapalna. Mimo powszechnego występowania, często pozostaje nierozpoznana. Jak zminimalizować postęp choroby? Jakie są objawy trądziku różowatego i jak wygląda jego leczenie?
Spis treści:
- Czym jest trądzik różowaty?
- Przyczyny trądziku różowatego i czynniki ryzyka
- Jak wygląda zmieniona skóra przy trądziku różowatym? Obraz kliniczny zmian
- Leczenie ogólnoustrojowe i miejscowe
- Trądzik różowaty – zabiegi kosmetyczne, domowa pielęgnacja
- Zioła na trądzik różowaty
- Dieta na trądzik różowaty
- Jakie kosmetyki/dermokosmetyki na trądzik różowaty?
Czym jest trądzik różowaty?
Trądzik różowaty (TR, acne rosacea) to często występująca zapalna choroba skóry. Pojawia się 3-krotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Dotyczy zazwyczaj osób między 25. a 60. rokiem życia. Charakteryzuje się przewlekłym przebiegiem, z następującymi na zmianę okresami zaostrzeń i remisji. Objawy choroby lokalizują się na skórze twarzy. Mogą mieć różną postać, od zmian rumieniowych po nasilone zmiany przerostowe i obrzęk twarzy. Nie do końca wiemy, jakie są dokładne przyczyny trądziku różowatego. Wyodrębniono jednak pewne czynniki ryzyka, które przyczyniają się do rozwoju tej choroby. Powszechnie uważa się, że częstość pojawiania się trądziku różowatego w społeczeństwie wynosi 1-10%, choć wartości te mogą być niedoszacowane.
Trądzik różowaty należy leczyć jak najszybciej po jego rozpoznaniu. Brak terapii może prowadzić do zaostrzania przebiegu tego schorzenia. Choć trądzik różowaty występuje częściej u kobiet, to jednak w przypadku mężczyzn zazwyczaj rozwijają się ciężkie postacie trądziku różowatego. Zmiany skórne, charakterystyczne dla tej choroby są dla wielu pacjentów poważnym obciążeniem psychicznym. Nierzadko są przyczyną obniżonej samoakceptacji i ograniczenia życia społecznego. Tym bardziej warto poznać objawy trądziku różowatego i metody radzenia sobie z nimi.
Przyczyny trądziku różowatego i czynniki ryzyka
Uważa się, że za rozwój trądziku różowatego odpowiadają przede wszystkim zaburzenia naczynioruchowe i nieprawidłowe reakcje o podłożu immunologicznym. Predyspozycje genetyczne też mają swój udział w pojawieniu się choroby. Mniejsze znaczenie przypisuje się czynnikom hormonalnym i infekcyjnym. Występowanie łojotoku również może przyczyniać się do rozwoju trądziku różowatego. Kobiety z cukrzycą typu I, stwardnieniem rozsianym, celiakią i reumatoidalnym zapalaniem stawów częściej chorują na TR. W przypadku mężczyzn, zauważono związek jedynie między trądzikiem różowatym a reumatoidalnym zapalaniem stawów. TR pojawia się częściej u osób o jasnej karnacji. W początkowym okresie choroby można zauważyć przemijający rumień na twarzy, pojawiający się np. jako odpowiedź na nagłe zmiany temperatury lub spożycie określonych produktów. Dopiero po pewnym czasie (nawet po kilku latach) dochodzi do pojawienia się utrwalonych zmian skórnych.
Wielu naukowców jest zdania, że trądzik różowaty częściej występuje u posiadaczy skóry wrażliwej. Rumień przelotny, który u osób z wrażliwą cerą ukazuje się pod wpływem silnych emocji, stresu, wysokich lub niskich temperatur, a także chociażby składników kosmetyków, z czasem może przekształcić się w trwałe zmiany. Na rozwój trądziku różowatego bardziej narażeni są też pacjenci ze skórą naczynkową. Początkowo pojawia się przemijające zaczerwienienie. Później można zauważyć popękane naczynka, które nie znikają. Posiadacze cery naczynkowej mogą obserwować poszerzone naczynia krwionośne nie tylko w obrębie skóry twarzy, ale także reszty ciała.
Jak wygląda zmieniona skóra przy trądziku różowatym? Obraz kliniczny zmian
Trądzik różowaty - objawy dotyczą centralnej części twarzy: policzków, nosa, brody i czoła. Sam przebieg choroby i powstałe zmiany skórne mogą być różne. Z tego względu, wyodrębniamy 4 podtypy trądziku różowatego:
- postać rumieniowa z teleangiektezjami - ze względu na zaburzenia naczynioruchowe, rumień w typowych dla TR częściach twarzy jest stały (początkowo może być to rumień przelotny, przemijający) i może dodatkowo nasilać się pod wpływem różnych czynników. Często obserwuje się też popękane naczynia, choć u niektórych pacjentów nie ma takiego objawu. Ten podtyp trądziku różowatego występuje najczęściej,
- postać grudkowo-krostkowa - przewlekły stan zapalny skóry z trwałym zaczerwienieniem i jednoczesnym występowaniem przemijających grudek i krostek w centralnej części twarzy. Przy tym podtypie trądziku różowatego, pacjenci często skarżą się na uczucie pieczenia skóry i kłucia,
- postać przerostowo-guzowata - rumień z dominacją zmian przerostowych. U części pacjentów dochodzi do zwłóknienia gruczołów łojowych. Może pojawić się obrzęk twarzy, pogrubienie skóry i guzowate zmiany. Najczęściej objawy te dotyczą nosa, ale mogą wystąpić również na policzkach, brodzie lub czole. W obrębie zmian przerostowych często dochodzi do zapalenia mieszków włosowych,
- postać oczna - zapalenie spojówek i powiek to typowe objawy oczne dla tego rodzaju trądziku różowatego. Rumień pojawia się w okolicy oczu i na powiekach. Powierzchnia skóry powiek może być nieregularna i pogrubiona. Pacjent często doświadcza łzawienia, suchości oczu, ich przekrwienia, światłowstrętu, pieczenia i kłucia oczu. U niektórych chorych pojawia się też zapalenie gruczołów Meiboma, które prowadzi do podrażnienia oka i zaburzenia wydzielania filmu łzowego.
Wyodrębnia się też odmianę ziarniniakową TR. Występuje ona rzadko, a charakteryzuje się grudkami o różnym zabarwieniu i dość dużej twardości. U pacjentów z odmianą ziarniniakową trądziku różowatego może dochodzi do bliznowacenia tych zmian.
Objawy trądziku różowatego zwykle nasilają się pod wpływem takich czynników jak:
- promieniowanie ultrafioletowe - u zdecydowanej większości pacjentów z TR, promienie świetlne prowadzą do zaostrzenia zmian skórnych,
- wysoka temperatura powietrza,
- silny nawiew powietrza - wiatr, bliskość klimatyzatora,
- wysiłek fizyczny,
- występowanie opryszczki wargowej,
- zaburzenia endokrynologiczne, np. choroby tarczycy,
- intensywne emocje,
- duża wilgotność powietrza,
- palenie papierosów,
- pikantne lub gorące potrawy,
- alkohol,
- czekolada,
- kawa,
- niektóre kosmetyki, szczególnie te, które zawierają substancje o wysokim potencjale drażniącym skórę,
- część leków stosowanych ogólnie lub miejscowo, np. stosowanie leków obniżających poziom cholesterolu.
Trądzik różowaty, mimo podobnego nazewnictwa, nie ma wiele wspólnego z trądzikiem pospolitym. Przebieg tego schorzenia w dużym stopniu zależy od szybkiego wdrożenia skutecznego leczenia i prawidłowej pielęgnacji skóry.
Leczenie ogólnoustrojowe i miejscowe
Leczenie trądziku różowatego powinno być uzależnione od podtypu choroby. Najczęściej występuje postać rumieniowa z teleangiektezjami i to właśnie ona najtrudniej poddaje się terapii. Najłatwiejsza do leczenia jest natomiast postać grudkowo-krostkowa. Oba podtypy trądziku różowatego najczęściej leczy się preparatami miejscowymi. Postać przerostowo-guzowata wymaga bardziej intensywnej terapii, nierzadko ze stosowaniem ogólnych leków. Do leczenia trądziku różowatego wykorzystuje się przede wszystkim metronidazol, kwas azelainowy i sulfacetamid z siarką. U części pacjentów korzystne efekty mogą przynieść też inne, alternatywne leki: antybiotyki, retinoidy (częste działania niepożądane: suchość skóry i błon śluzowych, wypadanie włosów i inne), iwermektyna, nadtlenek benzoilu, glikokortykosteroidy, takrolimus a także brimonidyna. Leczenie miejscowe przy użyciu metronidazolu charakteryzuje się wysoką skutecznością i jednocześnie jest dobrze tolerowane przez pacjentów. Działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Zmniejsza zaczerwienienie. Dokładny mechanizm działania metronidazolu nie jest jednak znany. Znajdziemy go w preparatach na receptę: Rozex i Metronidazol. Przeciwzapalnie działa też kwas azelainowy. Stosuje się go w stężeniu 15% lub 20%. Leki z kwasem azelainowym wykorzystuje się do leczenia TR o umiarkowanym lub łagodnym nasileniu. Uważa się je za skuteczne w łagodzeniu zmian zapalnych, zmniejszaniu krostek, grudek i rumienia. Kwas azelainowy znajduje się w lekach Skinoren, które można nabyć bez recepty, a także w kosmetyku Hascoderm Lipożel.
Objawy trądziku różowatego w przeszłości częściej były leczone z użyciem antybiotyku. Wynikało to z przekonania, że za rozwój tego schorzenia w istotny sposób odpowiedzialne są bakterie. Aktualnie, nie przypisuje się im takiego znaczenia, dlatego leczenie trądziku różowatego przy użyciu antybiotyków nie jest już tak popularne. Zapalenie mieszków włosowych, które pojawia się często przy postaci przerostowo-guzowatej, może jednak wymagać zastosowania antybiotyku.
Nie ma niestety leku, który mógłby spowodować całkowite ustąpienie choroby. Po okresach zaostrzeń, następuje cofanie się zmian, a następnie kolejne zaostrzenie. Niezmiernie ważne jest regularne stosowanie zaleconych leków i odpowiednia pielęgnacja skóry. Choć nie spowoduje to całkowitego wyleczenia, może zminimalizować przebieg TR, złagodzić objawy trądziku różowatego, a także zapobiegać wystąpieniu nowych zmian i progresji choroby.
Trądzik różowaty – zabiegi kosmetyczne, domowa pielęgnacja
Trądzik różowaty w najczęściej występującej postaci rumieniowej z teleangiektazjami często poddaje się laseroterapii. Przy omawianym schorzeniu, zastosowanie znalazł przede wszystkim laser pulsacyjno-barwnikowy i laser IPL. Pomaga on usunąć drobne, popękane naczynia krwionośne i zmniejsza rumień. Laser docierający do głębszych warstw skóry powoduje przebudowę tkanki łącznej i wzmocnienie ochronnej warstwy lipidowej naskórka. Należy wystrzegać się intensywnego złuszczania skóry z użyciem kwasów owocowych. Wszelkie zabiegi, które prowadzą do silnego rozgrzania i przekrwienia skóry mogą nasilać rumień. Nie są więc zalecane osobom, cierpiącym na trądzik różowaty.
Pacjenci zmagający się z trądzikiem różowatym powinni wystrzegać się kąpieli i mycia twarzy ciepłą wodą. Nie zaleca się też korzystania z myjek i innych przyborów kosmetycznych, które wymagają mniej lub bardziej intensywnego pocierania cery. Skórę twarzy należy osuszać delikatnie przykładając do niej miękki ręcznik. Osoby z trądzikiem różowatym powinny również chronić skórę twarzy przed promieniowaniem UV. Promienie słoneczne u większości chorych zaostrzają przebieg choroby i nasilają powodowane przez trądzik różowaty objawy. Warto regularnie korzystać z preparatów przeciwsłonecznych o wysokim stopniu ochrony. Zwracajmy uwagę również na to, aby dany kosmetyk chronił przed promieniowaniem UVB i UVA. Więcej informacji na temat tego, jak wybrać preparat z ochroną przeciwsłoneczną można znaleźć w artykule Opalanie: słońce szkodzi skórze.
Zioła na trądzik różowaty
Część pacjentów, u których tradycyjne metody leczenia trądziku różowatego nie przyniosły oczekiwanych efektów, szuka alternatywnych, naturalnych sposobów łagodzenia objawów choroby. Zioła, które uważane są za skuteczne w terapii TR to głównie złocień maruna, rumianek, zielona herbata, lawenda i lukrecja. Przypisuje się im działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, łagodzące zaczerwienienie, zmniejszające uczucie pieczenia skóry i wzmacniające barierę naskórkową. Ich efektywność w leczeniu trądziku różowatego nie została jak dotąd potwierdzona. Stosując preparaty ziołowe należy zachować dużą ostrożność. Pacjenci z trądzikiem różowatym często mają wrażliwą skórę. Substancje czynne zawarte w wielu popularnych ziołach mogą ją podrażniać.
Dieta na trądzik różowaty
Jak już zostało wyżej wspomniane, niektóre pokarmy mogą nasilać rumień i pozostałe objawy trądziku różowatego. U każdego pacjenta, inne produkty spożywcze powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i prowadzą do zaczerwienienia skóry. Dlatego warto obserwować indywidualną reakcję organizmu, aby przekonać się które pokarmy zaostrzają przebieg choroby i starać się je ograniczyć lub wyeliminować z diety. Typowe produkty, które mogą nasilać dolegliwości to gorące napoje i posiłki, pikantne przekąski, alkohol, napoje zawierające kofeinę, pokarmy smażone, a u części osób także sztuczne substancje słodzące. Zaleca się wprowadzenie zbilansowanego sposobu odżywiania, opartego na warzywach, produktach z błonnikiem i owocach. Warto spożywać też produkty zawierające kwasy omega-3. Nie zauważono, aby przyjmowanie nabiału mogło potęgować objawy choroby, dlatego zalecana jest jego obecność w diecie.
Jakie kosmetyki/dermokosmetyki na trądzik różowaty?
Jak kompleksowo leczyć trądzik różowaty? Po pierwsze warto wyeliminować czynniki, które przyczyniają się do wystąpienia choroby lub zaostrzają jej przebieg. Ważne jest leczenie zaburzeń hormonalnych, endokrynologicznych, a także unikanie narażenia skóry na promieniowanie UV. Istotne jest też wprowadzenie odpowiednich zmian do sposobu odżywiania się. Podstawą leczenia jest stosowanie leków, dobranych przez specjalistę do konkretnego typu choroby. Duże znaczenie ma również codzienna pielęgnacja skóry twarzy. Należy wystrzegać się w kosmetykach alkoholu, mydła i wysokiej zawartości konserwantów. Dobór odpowiednich kosmetyków nie zawsze jest łatwy i czasem wymaga kilku prób. Pomóc może dokładne czytanie składu preparatu. U większości chorych nie sprawdzają się tłuste, ciężkie kremy, ponieważ mogą one nasilać zaczerwienienie skóry i produkcję łoju. Nakładany makijaż powinien być możliwie jak najlżejszy. Do jego wykonania nie zaleca się używać kosmetyków wodoodpornych.
Specjalistyczne kosmetyki na trądzik różowaty nie niszczą ochronnej warstwy lipidowej pokrywającej naskórek, działają przeciwzapalnie, wzmacniają drobne naczynia krwionośne i regulują procesy zachodzące w skórze. Do oczyszczania twarzy można wykorzystać żel Biolaven, który dokładnie i delikatnie oczyszcza naskórek, a jednocześnie wzmacnia barierę lipidową. Dobrze powinna sprawdzić się również pianka nagietkowa Sylveco. Ma delikatną konsystencję i nie podrażnia skóry. Wykazuje też właściwości przeciwzapalne i pomaga utrzymać odpowiednie pH skóry. Spośród innych dermokosmetyków, które mogą poprawić kondycję i wygląd cery, wymienić można aloesowe serum żelowe do twarzy Nacomi, przeznaczone również dla pacjentów cierpiących na trądzik pospolity. Dostępne są też całe serie kosmetyków, dedykowane pacjentom ze skórą wrażliwą i naczynkową, np. Avene Antirougeurs, La Roche-Posay Rosaliac i Pharmaceris R.
Kosmetyki z witaminą C, E, K, PP wzmacniają naczynia krwionośne i ograniczają ich nadreaktywność. Wykazują właściwości przeciwzapalne. Neutralizują wolne rodniki i działają regenerująco. Wiele preparatów na trądzik różowaty zawiera wyciągi roślinne, które uszczelniają ściany naczyń i łagodzą stan zapalny. W dermokosmetykach na trądzik różowaty możemy znaleźć wyciąg z kasztanowca, wyciąg z aceroli, ekstrakt z aloesu, olej z pestek winogron, ekstrakt z ruszczyka i ekstrakt z arniki.
Trądzik różowaty to przewlekłe schorzenie, które często obniża komfort życia pacjenta. Może być przyczyną ograniczenia kontaktów społecznych i zaniżonej samooceny. Choroba wymaga uregulowania trybu życia i ciągłego unikania czynników, które mogą zaostrzać objawy trądziku różowatego. Nie odkryto jeszcze związku, który mógłby całkowicie wyleczyć to schorzenie. Warto więc nauczyć się z nim żyć poprzez edukację i zrozumienie jego przebiegu. Obserwując reakcję skóry na różnorodne czynniki, można dowiedzieć się, które z nich wywierają korzystny, a które negatywny wpływ na stan skóry. Dobrze dobrane leki miejscowe lub ogólne, a także kosmetyki do codziennej pielęgnacji mogą wyciszyć stan zapalny skóry i poprawić samopoczucie pacjenta.
Piśmiennictwo:
- Placek W., Wolska H., Trądzik różowaty - aktualne poglądy na etiopatogenezę i leczenie, Przegl Dermatol 2016, 103, 387-399.
- Korting H.C., Schollmann C., Aktualne poglady na temat miejscowego i ogólnego leczenia trądziku różowatego, Dermatologia po Dyplomie, 2010, 1 (1), 53-64.
- Wu J., Treatment od rosacea with herbal ingredients, J Drug Dermatol, 2006, 5 (1), 29-32Hand, foot, and mouth disease: identifying and managing an acute viral syndrome, Cleveland Clinic Journal of Meidicne, 2014; 81: 537–543.
