Pulsoksymetr to urządzenie, które pozwala w łatwy sposób sprawdzić stopień wysycenia hemoglobiny tlenem i odpowiednio wcześnie wykryć niewydolność oddechową. Kiedy warto korzystać z pulsoksymetru? Jak interpretować uzyskane wyniki badania.
Spis treści:
- Pulsoksymetr - czym jest i jak działa?
- Zastosowanie pulsoksymetru
- Rodzaje pulsoksymetrów
- Wyniki pomiarów pulsoksymetrem - jak je interpretować?
- Pulsoksymetr a COVID-19
- Jak korzystać z pulsoksymetru w domu?
- Najczęstsze problemy podczas korzystania z pulsoksymetrów
Pulsoksymetr - czym jest i jak działa?
Pulsoksymetr to urządzenie elektroniczne, przeznaczone do pomiaru saturacji i tętna (pulsu). Posiada diody, emitujące światło o określonej długości fali. Przechodzi ono przez tkanki (najczęściej palec) i jest odbierane przez detektor, znajdujący się po drugiej stronie pulsoksymetru. Podczas przechodzenia światła przez tkanki, dokonuje się pomiar saturacji krwi (SpO2), czyli stopnia wysycenia krwi tlenem. W organizmie, tlen transportowany jest do wszystkim komórek dzięki hemoglobinie. We krwi znajduje się zarówno hemoglobina, do której przyłączony jest tlen, jak i taka, która nie jest związana z cząsteczkami tlenu. Badając stopień pochłaniania emitowanego przez pulsoksymetr światła czerwonego i podczerwonego, urządzenie to sprawdza poziom nasycenia hemoglobiny tlenem. Dzięki pulsoksymetrom można zmierzyć również tętno (puls). Jest ono zależne od pracy serca i kondycji naczyń krwionośnych.
Zastosowanie pulsoksymetru
Pulsoksymetr to łatwe w obsłudze i niewielkie urządzenie, które w bezbolesny sposób pokazuje jaki jest poziom saturacji krwi tętniczej. Pomiar można bez problemu przeprowadzić w warunkach domowych. Pulsoksymetry znajdują zastosowanie przede wszystkim u pacjentów, którzy są w większym stopniu narażeni na pojawienie się zaburzeń saturacji. Chorzy mogą odczuwać wówczas duszność, zmęczenie i niższą tolerancję wysiłku fizycznego. Spadek saturacji może wystąpić u pacjentów z chorobami układu oddechowego, takimi jak astma lub przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Choroby układu sercowo-naczyniowego również mogą wymagać regularnej kontroli poziomu saturacji. Zaleca się, aby stopień nasycenia krwi tlenem badali też chorzy, cierpiący na bezdech senny. Pulsoksymetry są szeroko stosowane do monitorowania stanu zdrowia pacjentów, u których wykryto wirusa SARS-CoV-2.
Pulsoksymetry wykorzystywane są nie tylko do badania poziomu saturacji krwi w warunkach domowych, ale również w placówkach medycznych. Urządzenia te służą pacjentom w szpitalach. Monitorują puls i stopień wysycenia hemoglobiny cząsteczkami tlenu w okresie okołooperacyjnym. Znalazły zastosowanie na oddziałach intensywnej terapii i oddziałach neonatologicznych, dzięki czemu nadzorują podstawowe funkcje życiowe u noworodków z niską masą ciała. Maluchy te są bardziej narażone na problemy z oddychaniem.
Rodzaje pulsoksymetrów
Pulsoksymetr napalcowy to obecnie najpopularniejsza forma tego urządzenia. Można wykonać nim pomiar saturacji i tętna w warunkach domowych w dowolnej chwili. Zakłada się go na dowolny palec. Innym rodzajem jest pulsoksymetr stacjonarny. Jest on wykorzystywany głównie w szpitalach i innych placówkach medycznych. Często posiada też dodatkowe funkcje, takie jak monitorowanie temperatury ciała lub pomiar ciśnienia. Standardowe pulsoksymetry nie są przystosowane dla niemowląt. W tej grupie wiekowej dobrze sprawdzają się specjalne pulsoksymetry nadgarstkowe lub posiadające opaskę, zapinaną na stopie. U maluchów konieczne może być użycie pulsoksymetrów przenośnych, które można transportować.
Pacjentom cierpiącym na COVID-19, którzy nie wymagają hospitalizacji, zaleca się monitorowanie stopnia wysycenia krwi tętniczej tlenem przy pomocy pulsoksymetru napalcowego. Standardowo, pomiar należy przeprowadzać 2 razy dziennie lub częściej, jeśli tak zaleca lekarz. Otrzymane pomiary należy wprowadzać do dzienniczka i w razie odnotowania spadku SpO2, skontaktować się z lekarzem.
Wyniki pomiarów pulsoksymetrem - jak je interpretować?
Saturacja mieści się w normie, jeśli otrzymany wynik znajduje się w zakresie 95-100%. Jeśli jest niższy (91-94%) zaleca się powtórzenie pomiaru. Jeśli uzyska się podobny wynik - należy skontaktować się z lekarzem. W przypadku spadku do 90% lub mniej konieczne może być wezwanie pogotowia. U palaczy, saturacja najczęściej jest nieco niższa w porównaniu z osobami niepalącymi papierosów.
Puls może być różny w zależności od wieku, stanu zdrowia i aktywności. Najczęściej mieści się w przedziale 60-80 uderzeń na minutę. Niepokojący może być wynik >100 u pacjentów będących w spoczynku.
Pulsoksymetr a COVID-19
Popularność produktów umożliwiających pomiar saturacji krwi znacząco wzrosła w związku z pojawieniem się wirusa SARS-CoV-2. Choroba przez niego wywoływana (COVID-19) może prowadzić do niedotlenienia tkanek i narządów. U części pacjentów wystąpi związana z tym duszność i zmęczenie, a u innych nie pojawią się żadne niepokojące objawy. Aby odpowiednio wcześnie wykryć spadek wysycenia krwi cząsteczkami tlenu, zaleca się korzystanie z pulsoksymetru i monitorowanie na bieżąco SpO2. Dotyczy to pacjentów, którzy uzyskali pozytywny wynik tekstu na obecność koronawirusa, ale ich stan zdrowia nie wymaga skierowania do szpitala. Dzięki temu, nawet chorzy bezobjawowi mogą wcześnie wykryć początki niewydolności oddechowej i zasięgnąć porady lekarza.
Jak korzystać z pulsoksymetru w domu?
Pulsoksymetr to urządzenie łatwe w obsłudze. Pomiar jest szybki i bezbolesny. Oto zalecenia dotyczące korzystania z pulsoksymetru:
- Przed pomiarem należy sprawdzić czy w urządzeniu znajdują się baterie.
- Po włączeniu urządzenia, należy otworzyć zacisk i włożyć palec do pulsoksymetru tak, aby paznokieć skierowany był do góry.
- Należy zwolnić zacisk, aby mógł on odpowiednio objąć palec.
- Po chwili, na wyświetlaczu pojawi się wynik pomiaru, który najczęściej sygnalizowany jest za pomocą dźwięku.
Pulsoksymetry mogą różnić się między sobą zasadami użytkowania, dlatego w każdym przypadku należy zapoznać się z instrukcją dołączoną do konkretnego produktu. Część pulsoksymetrów nie wymaga wcześniejszego włączenia. Automatycznie są gotowe do pomiaru po włożeniu palca do zacisku. Wiele urządzeń wyposażonych jest w sygnał alarmowy, który pojawia się gdy uzyskane wyniki nie mieszczą się w zalecanych normach. Pomiar należy przeprowadzać w pozycji siedzącej, przynajmniej po kilku minutach odpoczynku. Można spotkać się z zaleceniem, aby zacisk pulsoksymetru umieszczać na palcu wskazującym lub środkowym. Jest to wygodne dla pacjentów. Nie ma jednak przeciwwskazań do przeprowadzenia pomiaru na innym palcu.
Najczęstsze problemy podczas korzystania z pulsoksymetrów
Korzystanie z pulsoksymetu nie powinno stwarzać problemów, o ile pamięta się o kilku istotnych kwestiach. Pomiar, jak wspomniano wcześniej, musi być przeprowadzany w spoczynku. Pacjent powinien siedzieć lub ewentualnie leżeć. Nie należy chodzić, ani ruszać palcem, na który założony jest zacisk pulsoksymetru. Ważne jest pozbycie się lakieru z paznokci, szczególnie jeśli ma on ciemną barwę. Emitowane przez pulsoksymetr światło, może mieć trudność z przeniknięciem przez tkanki i dotarciem do detektora. W konsekwencji, wyniki pomiaru są niewiarygodne. Problem stanowią też bardzo długie paznokcie, które również utrudniają prawidłowe przeprowadzenie pomiaru. Istotne jest też umieszczanie zacisku na suchym palcu. Nie należy nakładać pulsoksymetru na wilgotną skórę.
Pulsoksymetr pomaga monitorować stan zdrowia pacjentów, u których mogą pojawić się problemy z wydolnością oddechową. Jeśli rozwija się ona bez wyraźnych objawów odczuwanych przez chorego, może dojść do postępującego niedotlenienia tkanek. Pomiary pulsoksymetrem pozwalają wcześnie wykryć spadek wysycenia krwi cząsteczkami tlenu i odpowiednio zareagować. Jest to szczególnie ważne u pacjentów cierpiących na COVID-19. U części chorych dochodzi bowiem do niewydolności oddechowej. Jeśli pacjent ma problemy z oddychaniem i skarży się na duszności, należy wezwać pomoc, niezależnie od wyników pomiaru.
Bibliografia:
- Torp K.D., Modi P., Simon L.V., Pulse Oximetry, In: StatPearls [Internet], Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2021
- Luks A.M., Swenson E.R., Pulse Oximetry for Monitoring Patients with COVID-19 at Home. Potential Pitfalls and Practical Guidance, Ann Am Thorac Soc, 2020, 17 (9), s. 1040-1046, doi: 10.1513/AnnalsATS.202005-418FR
- Informacje dotyczące programu Domowej Opieki Medycznej, umieszczone na stronie Ministerstwa Zdrowia
