Nerwica to potoczne określenie zaburzeń lękowych, które występują w różnej postaci i mają różne nasilenie. Z zaburzeniami lękowymi zmaga się obecnie wielu dorosłych i nastolatków. Jakie są tego przyczyny? Na czym polega leczenie nerwicy? Ile trwa wychodzenie z nerwicy?
Spis treści:
Czym jest nerwica? Nerwica - kogo dotyczy problem? Zaburzenia nerwicowe u dzieci Najczęstsze przyczyny nerwicy Rodzaje i postaci nerwicy Objawy nerwicy Diagnoza nerwicy - jak rozpoznać chorobę? Nerwica a inne choroby psychiczne - różnicowanie Leczenie nerwicy Czym jest nerwica? Choć samo słowo "nerwica " nadal funkcjonuje w języku potocznym, obecnie za bardziej poprawne uważane jest "zaburzenia lękowe". Na potrzeby artykułu będzie się w nim pojawiać jednak słowo "nerwica", które jest znacznie bliższe i lepiej poznane przez społeczeństwo niż wspomniane "zaburzenia lękowe". W obrębie tej choroby występują różnorodne zaburzenia psychiczne, o odmiennych objawach oraz nasileniu. Ich wspólną cechą jest jednak lęk, odczuwany przez pacjentów jako stan napięcia, czujności czy też bezradności.grupa zaburzeń , warto oddzielić pojęcie lęku od strachu. Strach jest poczuciem zagrożenia, niebezpieczeństwa na realne zagrożenie. W odpowiedzi na zagrażający nam czynnik zewnętrzny, organizm wchodzi w stan walki, ucieczki lub bezruchu. U każdej osoby nasilenie strachu w odpowiedzi na tą samą sytuację może być inne. Jest to kwestia bardzo indywidualna i zmienna osobniczo. Czym w takim razie jest lęk? Lęk to nieprzyjemne odczucie, pojawiające się w sytuacji, w której nie istnieje żadne realne zagrożenie. Pacjenci często czują silny niepokój, ale dokładnie nie potrafią wskazać wobec czego jest on skierowany.
Diagnoza nerwicy często nie jest łatwa. Prawidłowe rozpoznanie zaburzenia niejednokrotnie wymaga czasu. Diagnozowanie nerwicy to zadanie należące głównie do psychiatrów i psychologów.
Nerwica - kogo dotyczy problem? Zaburzenia nerwicowe u dzieci U kogo najczęściej rozpoznaje się zaburzenia lękowe ? Około 2-krotnie częściej dotyczą one kobiet niż mężczyzn. Narażeni na nerwicę są w większym stopniu również pacjenci, których członkowie najbliższej rodziny też zmagają się z zaburzeniami emocjonalnymi. Kolejną grupą ryzyka są osoby, które doświadczyły w dzieciństwie bardzo stresującego wydarzenia. Silny stres, trauma mogą w przyszłości prowadzić do wystąpienia zaburzeń lękowych.objawy lękowe częściej dotyczą osób nieśmiałych i wycofanych. Cechy temperamentu mają więc wpływ na zachorowanie. Dzieci, które nie mają stworzonej bezpiecznej więzi z opiekunem, są bardziej podatne na pojawienie się nerwicy. Szacuje się, że niemal co 5. osoba dorosła może zmagać się z tego rodzaju problemem. U nastolatków, zaburzenia lękowe co jeszcze częstsze. Co istotne, u wielu osób początek objawów sięga okresu dzieciństwa.zaburzeń lękowych .
Najczęstsze przyczyny nerwicy Jakie są główne przyczyny nerwicy ? Nie do końca wiemy, co powoduje rozwój nerwicy. Są jednak pewne czynniki, które przyczyniają się do wystąpienia różnych typów nerwicy:
genetyczne - część osób jest bardziej podatna na rozwój różnego rodzaju zaburzeń lękowych , a inne - mniej. Dziedziczymy skłonność do zaburzeń psychicznych. Najczęściej jednak, samo obciążenie genetyczne nie jest wystarczające do pojawienia się choroby. Dopiero gdy towarzyszą mu niekorzystne czynniki środowiskowe, rozwijają się zaburzenia typu lękowego, płeć - jak zostało już wspomniane, kobiety niemalże dwukrotnie częściej doświadczają nerwicy niż mężczyźni, cechy temperamentu i charakteru - osoby o dużej wrażliwości emocjonalnej, wysokiej podatności na stres, nieśmiałe, unikające nowych nieznanych sytuacji i doświadczeń częściej doświadczają typowych objawów nerwicy. Podobnie jak perfekcjoniści, osoby z dużą potrzebą kontroli i bardzo wysokimi wymaganiami nie tylko wobec innych, ale również siebie, sposób wychowania - lękowy styl przywiązania, brak poczucia bezpieczeństwa, nadmierne kontrolowanie, krytykowanie dziecka, odrzucanie go, gdy nie spełnia oczekiwań opiekunów, brak akceptacji i wsparcia znacząco przyczynia się do powszechnego występowania zaburzeń lękowych wśród dzieci i nastolatków, trudne, traumatyczne doświadczenia - doświadczenie przemocy różnego rodzaju ze strony opiekunów lub rówieśników, utrata rodzica lub innej bliskiej osoby, ciężka choroba, doświadczenie wojny lub inne wysoce stresogenne doświadczenie wpływa na rozwój lęku, wiek - objawy choroby występują zarówno u dzieci, jak i dorosłych. W zależności od konkretnego rodzaju zaburzeń nieco inny jest wiek pacjentów, którzy najczęściej go doświadczają. Przykładowo, zaburzenia w postaci fobii po raz pierwszy występują najczęściej w okresie dzieciństwa. Średni wiek pojawienia się pierwszych objawów to 7 lat. Rodzaje i postaci nerwicy Zaburzenia nerwicowe mogą mieć bardzo różnorodną postać. Zgodnie z klasyfikacją ICD-11 wyróżniamy:
agorafobię - lęk przed wyjściem z domu, spotkaniem większej ilości osób, korzystaniem ze środków transportu publicznego, ale też lęk przed pobytem w nowym miejscu czy samotnym podróżowaniem, fobie społeczne - znerwicowany człowiek zmagający się z fobią społeczną boi się oceny, krytyki ze strony drugiej osoby. Unika więc kontaktów społecznych, specyficzne, izolowane fobie - lęk przed wysokością, lęk przed widokiem krwi czy lęk przed zamkniętą przestrzenią, lęk paniczny - jest to zaburzenie związane z pojawieniem się ostrego, silnego napadu lęku, którego nie sposób przewidzieć, zaburzenia lękowe uogólnione ,zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne - wbrew własnej woli pacjent czuje przymus powtarzalnego wykonania jakiejś czynności. Mogą też pojawiać się nieprzyjemne, natrętne myśli. Jest to zaledwie kilka z wyodrębnionych zaburzeń nerwicowych. Do tej grupy zaliczana jest również hipochondria nerwicowa, nerwica neurasteniczna, a także nerwica żołądka czy nerwica serca.
Uogólnione zaburzenia lękowe Osoby z zespołem lęku uogólnionego odczuwają przewlekły lęk. Choć zazwyczaj nie ma on dużego nasilenia, jest bardzo uciążliwy. Ten rodzaj zaburzenia lękowego może mieć postać zamartwiania się "na zapas", ciągłej obawy przed wydarzeniem się czegoś trudnego i przykrego. Pacjent jest w stanie stałego napięcia. Trudno jest mu się odprężyć i zrelaksować. Pomimo tego, że osoba z zespołem lęku uogólnionego jest świadoma własnego nadmiernego lęku i obaw, nie jest w stanie tego kontrolować.
Nerwica lękowa Nerwica lękowa zaliczana jest do zaburzeń lękowych uogólnionych. Przesadne uczucie lęku, zamartwianie się nieadekwatne do sytuacji może trwać kilka miesięcy, a nawet lat. Oprócz typowych objawów nerwicy, często występują też objawy somatyczne, takie jak ból brzucha, ścisk w żołądku, biegunka czy chociażby zaburzenia snu.
Nerwica natręctw Nerwica natręctw zaliczana jest do zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Są to obsesyjne myśli lub czynności, które wpływają negatywnie na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Osoba z nerwicą natręctw nie jest w stanie zmienić swojego przekonania, co do konieczności powtarzania określonego zachowania. Obawia się, że jeśli czegoś nie zrobi, będzie to miało swoje negatywne konsekwencje (np. coś złego przytrafi się jego bliskim lub jemu samemu). Mimo iż jest on świadomy, że te myśli czy rytuały są nieracjonalne, nie umie się od nich powstrzymać. Lęk ulega nasileniu przy próbie zaniechania danej czynności.
Nerwica serca Nerwica serca na pierwszy rzut oka może bardzo przypominać chorobę serca. Typowe objawy nerwicy serca to m.in. kołatanie serca, przyspieszony oddech, zawroty głowy, wzrost tętna i ciśnienia tętniczego, wzmożona potliwość i ból w klatce piersiowej. O innych przyczynach dolegliwości bólowych w obrębie klatki piersiowej można przeczytać w artykule: Ból w klatce piersiowej - przyczyny, diagnostyka i leczenie . Przy mocno nasilonych dolegliwościach, mogą one nawet sugerować zawał mięśnia sercowego. W rzeczywistości źródłem tych symptomów nie jest jednak choroba serca, a właśnie silna nerwica. Bóle nerwicowe przy nerwicy serca mają często charakter kłujący i tępy. Pojawiają się nagle, ale trwają dość krótko - zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut.
Nerwica depresyjna Nerwica depresyjna jest diagnozowana, gdy pacjent zmaga się z przewlekłymi zaburzeniami nastroju, ale ich nasilenie nie jest na tyle duże, aby rozpoznać depresję lub zaburzenia lękowe. Pacjent odczuwa zarówno lęk, jak i objawy bardziej typowe dla depresji. Nerwica depresyjna może trwać wiele lat. Upośledza normalne funkcjonowanie. Wpływa negatywnie na różne aspekty życia. Jest przyczyną przygnębienia i braku motywacji. W przebiegu nerwicy depresyjnej mogą występować okresy, w których objawy choroby są bardziej nasilone, a także te, w których samopoczucie pacjenta jest lepsze.
Nerwica żołądka Przy nerwicy żołądka pojawiają się dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Badania nie wykazują jednak żadnych niepokojących zmian, które mogą być ich źródłem. Ich bezpośrednią przyczyną nie jest więc choroba organiczna, ale zaburzenia nerwicowe. Typowe dolegliwości nerwicy żołądka to ścisk, uczucie ciężkości w brzuchu, niepokój, wzdęcia, nudności, niestrawność i biegunka. Oczywiście nie wszystkie wymienione objawy muszą wystąpić u jednego pacjenta. Przy łagodnych objawach choroby mogą pojawić się jedynie ścisk w żołądku, napięcie i nudności. Przy bardziej nasilonych zaburzeniach nerwicowych tych symptomów zazwyczaj jest więcej, a do tego rośnie też ich natężenie. Czasami pacjenci odczuwają też częstszą potrzebę oddawania moczu, a w skrajnych przypadkach dochodzi nawet do niekontrolowanego oddawania moczu.
Nerwica wegetatywna Nerwica wegetatywna czasami zaliczana jest do chorób psychosomatycznych . O chorobie psychosomatycznej mówimy, gdy dochodzi do zmian w budowie lub funkcjonowaniu określonych tkanek czy narządów, a wpływ na ich pojawienie się miały czynniki psychiczne. Przy nerwicy wegetatywnej dochodzi do zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu narządów, które jak już zostało wspomniane przy nerwicy żołądka i serca, nie ma żadnej przyczyny organicznej.
Nerwica wegetatywna może objawiać się opisywanymi już dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, symptomami ze strony układu krążenia, ale również bólami głowy, silnymi bólami kręgosłupa czy nasilonym poceniem się, drżeniem rąk i zaczerwienieniem się skóry.
Objawy nerwicy Jakie są objawy nerwicy? Kiedy podejrzewać nerwicę? Dolegliwości nerwicy mogą być bardzo zróżnicowane i mieć zmienne nasilenie. Na pewno wiążą się z odczuwaniem lęku i niepokoju. Pacjent może unikać określonych sytuacji lub wykonywania pewnych czynności z obawy o pojawienie się doświadczanych w przeszłości nieprzyjemnych objawów. W zależności od rodzaju zaburzenia nerwicowego, inne mogą być związane z nim dolegliwości. W pewnym stopniu zostały one opisane już we wcześniejszej części artykułu. Przy uogólnionych zaburzeniach lękowych pacjent może odczuwać niemalże ciągły lęk, napięcie i obawę przed pojawieniem się złych, przykrych wydarzeń. Natomiast przy zaburzeniach lękowych z napadami lęku, ostre stany paniki mają bardzo duże nasilenie i są bardzo nieprzyjemne dla samego pacjenta. Często towarzyszy im lęk przed śmiercią czy chorobą psychiczną. Lęk paniczny pojawia się w różnych sytuacjach i nie sposób przewidzieć kiedy wystąpi. U niektórych osób powtarzające się napady paniki generują silny lęk przed ich nawrotem. Przy nerwicy hipochondrycznej pacjent jest przekonany, że choruje na określone schorzenie i koncentruje się na wszelkich objawach, które mogą być jego przejawem.
Objawy psychiczne nerwicy Objawy psychiczne nerwicy to przede wszystkim:
uczucie napięcia, czujności, niemożność rozluźnienia się, zrelaksowania, strach przed utratą kontroli, lęk przed śmiercią, obawa przed krytyką ze strony innych, nawracające przerażające myśli, problemy ze snem, które mogą mieć postać trudności z zasypianiem lub częstymi przebudzeniami w trakcie nocy i problemem z ponownym zaśnięciem, spadek libido. Objawy wegetatywne nerwicy Jakie są somatyczne dolegliwości nerwicy ? Objawy fizjologiczne zaburzeń nerwicowych są mocno zróżnicowane. Mogą obejmować:
drżenie kończyn, mrowienie, drętwienie rąk i/lub nóg, zimne dłonie i stopy, napięcie mięśni, przyspieszone bicie serca, szybki oddech, duszność, uderzenia gorąca, uczucie roztrzęsienia, suchość w jamie ustnej, problemy z przełykaniem, zaczerwienienie lub bladość skóry, nadmierne pocenie się, bóle pleców, bóle, zawroty głowy, ucisk w klatce piersiowej, nudności i inne dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Zaburzenia poznawcze w nerwicy Zaburzenia poznawcze, podobnie jak objawy psychiczne i somatyczne, mogą mieć różne nasilenie. Pacjenci odczuwają trudność ze skoncentrowaniem i utrzymaniem uwagi na określonej sytuacji lub czynności. Pojawia się uczucie dezorientacji i roztargnienia. Mogą wystąpić problemy z rozpoznawaniem znanych twarz czy też zauważeniem potrzebnych przedmiotów. Typowe są również problemy z kojarzeniem faktów i wyciąganiem wniosków. Nierzadko występują też trudności ze swobodnym wypowiadaniem się. Pacjent może skarżyć się na "spowolnione myślenie". Czasami zaburzenia poznawcze wynikające z nerwicy są błędnie postrzegane jako naturalny objaw starzenia się organizmu.
Diagnoza nerwicy - jak rozpoznać chorobę? Jak zdiagnozować nerwicę? Diagnoza nerwicy nie zawsze jest łatwa i szybka. Podstawą jest jednak prawidłowo przeprowadzony wywiad lekarza z pacjentem. Jeśli zauważymy u siebie wymienione wyżej, niepokojące objawy, warto zgłosić się do lekarza. Podobnie, jeśli dostrzegamy symptomy zaburzeń nerwicowych u osób bliskich. Warto wówczas w sposób empatyczny spróbować porozmawiać z osobą, u której podejrzewany objawy nerwicy i zasugerować jej kontakt z lekarzem.
Nerwica a inne choroby psychiczne - różnicowanie U części pacjentów, zgłaszane objawy można przypisać nie tylko zaburzeniom nerwicowym, ale również innym zaburzeniom psychicznym. Odróżnienie poszczególnych przypadłości nie zawsze jest łatwe. Duże doświadczenie lekarza w diagnozowaniu różnego rodzaju zaburzeń psychicznych ma niebagatelne znaczenie w postawieniu prawidłowej diagnozy.
Nerwica a depresja Objawy depresji i nerwicy częściowo się pokrywają. Czasami oba rodzaje zaburzeń występują jednocześnie. Bywa tak, że symptomy charakterystyczne dla depresji lub lęku przeważają, ale bywa również tak, że żadne z tych zaburzeń nie dominuje. O rodzajach i objawach depresji można przeczytać w artykule: Depresja - kompendium wiedzy. Przyczyny, objawy, leczenie . Typowe dla depresji są: spadek nastroju, brak odczuwania radości w sytuacjach, które wcześniej budziły bardzo przyjemne uczucia, ograniczona ilość zainteresowań, częste uczucie zmęczenia, spadek energii, poczucie winy, a także niskie poczucie własnej wartości. Można więc w pewnym uogólnieniu podsumować, że dominującymi objawami depresji jest smutek, brak energii i apatia, a zaburzeń nerwicowych - lęk i napięcie.
Nerwica czy psychoza? Nerwica psychoza - zaburzenia te różnią się świadomością ich występowania. W przypadku zaburzeń nerwicowych, pacjent zazwyczaj jest świadomy pewnej ich irracjonalności, a także tego, że odczuwany przez niego lęk jest nieproporcjonalny do realnego zagrożenia. Nie jest jednak w stanie przeciwstawić się pewnym myślom czy zachowaniom. Natomiast psychoza łączy się z utratą tej świadomości. Chory traci kontakt z rzeczywistością. Czasami kreuje sobie swoją nową "rzeczywistość". Nie jest świadomy swojego zachowania, nie odróżnia prawdy od fikcji. Psychoza może prowadzić do sytuacji stwarzających zagrożenie zarówno dla samego pacjenta, jak i osób z jego otoczenia. Nerwica i psychoza są to więc dwa zupełnie różne rodzaje zaburzeń psychicznych.
Leczenie nerwicy Jak leczyć nerwicę? Jakie leki na nerwicę są stosowane? Leczenie zaburzeń lękowych to proces złożony i długotrwały. Postawienie prawidłowego rozpoznania jest niezbędne dla doboru właściwego sposobu leczenia. Czasami lekarz decyduje o konieczności wprowadzenia farmakoterapii jednocześnie z psychoterapią, a czasem stan pacjenta pozwala na rozpoczęcie terapii od samej psychoterapii.Farmakoterapia nerwicy polega na stosowaniu głównie leków z dwóch grup: SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, do których zaliczamy m.in. citalopram, fluoksetynę, fluwoksaminę, paroksetynę) i SNRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, takie jak duloksetyna i wenlafaksyna). Co istotne, efekt leczenia nie pojawia się od razu. Trzeba na niego poczekać ok. 3-4 tygodnie. Leki te są wykorzystywane nie tylko w terapii zaburzeń nerwicowych, ale również depresji i innego rodzaju zaburzeń psychicznych. W razie potrzeby stosowane są także produkty lecznicze z innych grup, takie jak doksepina, klomipramina czy pregabalina. W każdym przypadku lekarz indywidualnie ustala plan leczenia. Brane pod uwagę są nie tylko występujące objawy oraz ich nasilenie, ale także ogólny stan pacjenta, obciążenie chorobami przewlekłymi czy chociażby tolerancja jego organizmu na zalecony lek.objawów nerwicy . Tej grupie leków poświęcony został osobny artykuł: Benzodiazepiny - co to za leki? Czy uzależniają i kiedy są stosowane?
Jak długo trzeba leczyć nerwicę lękową lub innego rodzaju zaburzenia nerwicowe? Proces leczenia zazwyczaj trwa od kilku do kilkunastu miesięcy. W rzeczywistości jednak kwestia ta jest bardzo indywidualna. Czas leczenia zależy bowiem od wielu czynników, takich jak stan pacjenta, stopień nasilenia objawów, długość ich utrzymywania się przed zgłoszeniem się do lekarza, ale również odpowiedź organizmu na wprowadzone leczenie i efektywność psychoterapii.
Czy można wyleczyć nerwicę? Zaburzenie to można wyleczyć. Aby było to jednak możliwe, potrzebna jest gotowość i chęć pacjenta do poddania się leczeniu oraz cierpliwość w oczekiwaniu na efekty terapii. Niezwykle istotne jest też wspieranie chorego przez osoby z najbliższego otoczenia. Zaburzenia typu lękowego stanowią poważny problem, który może znacząco zmniejszać komfort życia pacjenta. Wsparcie i towarzyszenie pacjentowi w procesie leczenia, bez ocenienia i krytykowania pomaga
radzić sobie z nerwicą i stopniowo odzyskiwać zdrowie psychiczne.
Nieleczone zaburzenia nerwicowe przede wszystkim prowadzą stopniowo do coraz większych ograniczeń w życiu pacjenta. Mogą skutkować wycofywaniem się z życia rodzinnego, społecznego i zawodowego, w skrajnych przypadkach powodując całkowitą izolację chorego. Cierpienie na nerwicę samo w sobie odbiera radość z życia i cieszenia się codziennymi wydarzeniami. Prowadzi to do spadku jakości życia. Zwiększa też ryzyko rozwoju uzależnień oraz depresji.
Zaburzenia lękowe to poważny, powszechnie występujący problem, który pogarsza jakość życia pacjentów. Może przybrać różną postać, a objawy związane z jego pojawieniem się mogą być mniej lub bardziej nasilone. Nerwica nie jest niczyim wymysłem. Nie jest też błahostką, którą można bagatelizować. Nie tylko wpływa negatywnie na nastrój, ale również ogranicza możliwości samorealizacji i rozwoju. Zaburzenia lękowe powinny i mogą być skutecznie leczone. Choć proces ten bywa niełatwy i długotrwały, może pomóc odzyskać zdrowie psychiczne i komfort życia.
Piśmiennictwo:
Nitka-Siemińska A. Zaburzenia lękowe - charakterystyka i zasady leczenia . Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom8, nr 1, 37-43. Gierus J., Mosiołek A., Szulc A. Nie tylko "nerwica". Poziom patologicznego zamartwiania i objawy lęku uogólnionego w populacji a skala zgłoszeń do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Które zjawisko wyjaśnia więcej? Psychiatria 2018, tom 15, nr 1, 1-6. Popek L. Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży - kiedy można stwierdzić objawy somatyczne i psychopatologiczne . Psychiatria po Dyplomie 2017, 05. Chand S.P., Marwaha R. Anxiety. [Updated 2023 Apr 24]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470361/ Niedźwiecka I. Co to jest nerwica? Pychiatria po Dyplomie 2017, 05. Jaeschke R., Siwek M., Grabski B., Dudek D. Współwystępowanie zaburzeń depresyjnych i lękowych . Psychiatria 2010, tom 7, nr 5, 189-197. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems , ICD-10, Volume I, 2009.Gaebel W., Zielasek J., Reed G. M. Zaburzenia psychiczne i behawioralne w ICD-11: koncepcje, metodologie oraz obecny status . Psychiatr. Pol. 2017; 51(2): 169-195, doi: https://doi.org/10.12740/PP/69660. Mosiołek A. Leczenie zaburzeń lękowych - przewodnik . Psychiatria po Dyplomie 2018, 05.
