Ból klatki piersiowej jest objawem niespecyficznym, który nie ma tylko jednej, przypisanej mu przyczyny. Choć u większości pacjentów jest niegroźny, w części przypadków wynika z bezpośredniego zagrożenia życia. Kiedy ból w klatce piersiowej może wskazywać na schorzenia układu sercowo-naczyniowego? Czym charakteryzuje się ból w klatce piersiowej występujący przy chorobach układu oddechowego, a czym ból nerwicowy w obrębie klatki piersiowej?
Spis treści:
- Ból w klatce piersiowej - charakterystyka
- Ból w klatce piersiowej - objawy
- Możliwe przyczyny bólu w klatce piersiowej
- Kiedy zgłosić się do lekarza z bólem klatki piersiowej?
- Ból w klatce piersiowej - diagnostyka i leczenie
Ból w klatce piersiowej - charakterystyka
Dolegliwości bólowe w obrębie klatki piersiowej często powodują duży niepokój u pacjenta. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn zgłaszania się chorych do lekarza. Wielu z nich obawia się, że przyczyną bólu może być zawał serca. W większości przypadków, dolegliwości bólowe nie mają jednak pochodzenia kardiologicznego. Z drugiej strony nie można umniejszać wagi tego objawu - ból klatki piersiowej jest najczęściej występującym symptomem choroby niedokrwiennej serca.
Ból jest wrażeniem subiektywnym i u każdego pacjenta odczuwany jest w inny sposób. Opisywany jest jako przeszywający, piekący, tępy lub kłujący ból. Jednocześnie mogą wystąpić też objawy towarzyszące, które częściej zgłaszane są przez kobiety, niż przez mężczyzn. Przyczyną bólu może być zarówno zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, jak i refluks żołądkowo-przełykowy, zapalenie trzustki, zapalenie oskrzeli, półpasiec i zaburzenia lękowe. W zależności od źródła bólu, ma on różny stopień nasilenia, czas trwania i ustępuje pod wpływem odmiennych czynników. Przyjrzyjmy się najczęstszym przyczynom bólu klatki piersiowej.
Ból w klatce piersiowej może mieć wiele przyczyn, od dławicy piersiowej i zapalenia mięśnia sercowego, po zapalenie trzustki, oskrzeli lub płuc. W połączeniu z innymi objawami może wskazywać na bezpośrednie zagrożenie życia.
Ból w klatce piersiowej - objawy
Ból w klatce piersiowej często jest trudny lub wręcz niemożliwy do dokładnego zlokalizowania. W klatce piersiowej znajdują się zakończenia nerwowe wielu narządów, m.in. serca, płuc i części elementów układu pokarmowego. Rzadko zdarza się, że pacjent opisuje ból w klatce piersiowej wskazując jego dokładną lokalizację. Odczuwane dolegliwości często określane są jako uczucie palenia, ucisku, gniecenia, ściskania, a także ciężkości. Stan zapalny, który rozwija się w okolicy klatki piersiowej może promieniować do innych okolic ciała: barków, szyi, kończyn górnych i okolicy brzucha.
Piekący ból w klatce piersiowej
Pieczenie w klatce piersiowej nie ma jednej, sprecyzowanej przyczyny. Może pojawić się przy zgadze i chorobie refluksowej żołądka. Wskazuje na to pogorszenie dolegliwości po przyjęciu pozycji leżącej. Problemy z wątrobą lub obecność kamieni żółciowych również może powodować piekący ból w klatce piersiowej, zazwyczaj umiejscowiony w okolicach dolnych żeber po prawej stronie. Jeśli ten rodzaj bólu pojawia się jedynie w określonych okolicznościach, np. podczas dźwigania ciężkich przedmiotów, może to wskazywać na podłoże mięśniowo-szkieletowe. Ból opłucnowy również może mieć charakter piekący. Nasila się on podczas ruchu i oddychania. Inną przyczyną mogą być też problemy z sercem.
Piekący ból pojawia się też u niektórych kobiet karmiących piersią, które niedawno urodziły dziecko, lub u kobiet którym zbliża się termin porodu. Dotyczy wówczas lewej lub prawej strony klatki piersiowej, a nie okolicy zamostkowej. Ustępuje w ciągu kilku minut.
Ucisk w klatce piersiowej
Silne uczucie ucisku na klatkę piersiową, które nasila się podczas aktywności i ustępuje przy spoczynku, może wskazywać na chorobę niedokrwienną serca. Nie jest to jedyna możliwa przyczyna ucisku w klatce piersiowej. Może on wystąpić również podczas ataku paniki, choroby refluksowej, a nawet przy zapaleniu mięśni ścian klatki piersiowej. Kiedy przyczyną uciskowego bólu w klatce piersiowej jest zawał serca, dolegliwości te nie ograniczają się do konkretnego obszaru, ale rozlewają po klatce piersiowej i promieniują w kierunku brzucha lub kończyn górnych.
Możliwe przyczyny bólu w klatce piersiowej
Ból w klatce piersiowej często ma podłoże mięśniowo-szkieletowe lub gastroenterologiczne. Rzadziej wynika z zaburzenia rytmu serca i innych problemów kardiologicznych. Zdarza się też, że przyczyną dolegliwości są schorzenia ze strony układu oddechowego. Najrzadziej, wśród pacjentów zgłaszających się po pomoc lekarską, diagnozuje się ból w klatce piersiowej o podłożu psychogennym.
Choroby układu pokarmowego
Refluks żołądkowo-przełykowy jest najczęstszą niekardiologiczną przyczyną bólu w klatce piersiowej. Podobne dolegliwości może powodować również pęknięcie przełyku, zapalenie trzustki, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy. Na takie pochodzenie bólu może wskazywać nawracanie dolegliwości zlokalizowanych w okolicy przełyku. Będący wynikiem schorzeń ze strony układu pokarmowego ból może dość mocno naśladować ból którego źródłem jest zapalenie mięśnia sercowego. Pacjenci w obu tych przypadkach mogą opisywać odczuwane objawy jako pieczenie lub ucisk klatki piersiowej.
Ból związany z chorobami układu pokarmowego może utrzymywać się od kilku minut do kilku godzin. Może też mieć różne natężenie. Częściej występuje po posiłku lub w trakcie snu. Dolegliwości mogą nasilać się pod wpływem stresu. Ból klatki piersiowej, u którego źródła leżą choroby układu pokarmowego może minąć samoistnie lub pod wpływem leków na nadkwaśność. Kamica żółciowa również może powodować dość nagły ból dolnej części klatki piersiowej, promieniujący do prawego barku. Początkowo szybko narasta, a później utrzymuje się na jednym poziomie. Najczęściej pojawia się po spożyciu bogatego w tłuszcz posiłku. Jednocześnie mogą wystąpić też wymioty i nudności. Co ważne, można go złagodzić zmieniając pozycję na leżącą.
Choroby układu sercowo-naczyniowego
Kardiologiczne przyczyny bólu klatki piersiowej są bardziej prawdopodobne wśród osób starszych, lub obarczonych innymi chorobami, takimi jak nadciśnienie lub choroby serca. U zdrowych, młodych osób, w zaledwie kilku procentach ból zlokalizowany w obrębie klatki piersiowej jest wynikiem niedokrwienia mięśnia sercowego lub innego zaburzenia kardiologicznego. Rozdzierający, nagły, silny ból w klatce piersiowej, szczególnie u osób znajdujących się w grupie ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych, stwarza podejrzenie ostrego zespołu aortalnego. Pęknięcie tętniaka aorty piersiowej powoduje szybkie pogarszanie się stanu zdrowia chorego. Następuje spadek ciśnienia tętniczego, wzrost częstości pracy serca i zaburzenia przytomności. Jest to stan zagrażający życiu pacjenta i wymagający szybkiej pomocy lekarskiej. Przeszywający ból narastający podczas wdechu i leżenia na plecach może być wywołany przez zapalenie osierdzia.
Ból w klatce piersiowej jest częstym objawem dławicy piersiowej. Zwężenie ścian naczyń tętniczych, wywołane zazwyczaj miażdżycą, uniemożliwia dostarczanie do mięśnia sercowego potrzebnej ilości tlenu. Pod wpływem stresu lub nadmiernego wysiłku fizycznego pojawia się ból dławicowy. Może trwać kilka minut i nie zmienia się podczas wdechu lub wydechu. Nie jest również podatny na zmianę pozycji ciała. Ból dławicowy może promieniować do lewego barku lub szyi. Dodatkowo, mogą pojawić się też obrzęki kończyn dolnych. Pacjenci zazwyczaj opisują go jako silnie uciskający ból za mostkiem. Ustępuje w spoczynku lub po zażyciu nitrogliceryny. Jest to lek, który rozszerza naczynia krwionośne. Mięsień sercowy otrzymuje dzięki temu więcej tlenu. Nitrogliceryna może natomiast nie być skuteczna u pacjentów, u których ból w klatce piersiowej jest wynikiem zawału mięśnia sercowego. Jednocześnie może pojawić się wówczas kołatanie serca, zawroty głowy, uczucie niepokoju, nagła duszność, a czasami również silny ból brzucha. Ból w klatce piersiowej opisywany jest wówczas jako silny ucisk odczuwany za mostkiem, który niejednokrotnie promieniuje do szyi lub ramion.
Nerwobóle (nerwica)
Ból w klatce piersiowej, z którym pacjenci zgłaszają się do lekarza, rzadko ma podłoże psychogenne. Najczęściej diagnozuje się je dopiero po wykluczeniu innych możliwych przyczyn dolegliwości. Czasem, nerwoból pojawia się podczas napadu paniki, silnego stresu, obrzęku tkanek uciskających nerwy lub w wyniku mechanicznego uszkodzenia nerwów. Na jego wystąpienie bardziej narażeni są pacjenci zmagający się z półpaścem, cukrzycą, toczniem, a także niedoczynnością tarczycy. W większości jednak przypadków, nie można ustalić przyczyny nerwobólu. Przeszywający, silny, nagle pojawiający się ból w klatce piersiowej może świadczyć właśnie o nerwobólu. Nerwobóle mogą dotyczyć różnych obszarów ciała, jednak dolegliwości w okolicy klatki piersiowej pojawiają się, gdy neuralgia obejmuje nerwy międzyżebrowe. Ból może promieniować do górnej części tułowia. Gdy pojawia się pierwszy raz, może powodować silne uczucie niepokoju, ponieważ symptomy są dość zbliżone do objawów zawału mięśnia sercowego. Nerwobóle pojawiają się nagle i najczęściej szybko ustępują. Mogą jednak nawracać. Przy nerwobólu, wielu chorych ma problemy z normalnym oddychaniem.
Bóle nerwicowe, będące wynikiem zaburzeń lękowych lub ostrej reakcji organizmu na silny stres, rzadko manifestują się jedynie bólem w klatce piersiowej. Najczęściej pacjent odczuwa też niepokój, napięcie oraz bóle i zawroty głowy. Pojawia się przyspieszony oddech i dolegliwości żołądkowo-jelitowe: biegunka, zaparcia lub nudności.
Choroby układu oddechowego
Schorzenia układu oddechowego są mniej powszechną przyczyną bólu klatki piersiowej. U wielu pacjentów, jednocześnie pojawiają się również duszności. Płucne przyczyny bólu klatki piersiowej to m.in. zapalenie opłucnej, odma opłucnowa, zapalenie płuc i nowotwór płuc. Takie dolegliwości mogą pojawić się również przy zatorowości płucnej i nadciśnieniu płucnym. Choroby układu oddechowego stosunkowo rzadko są źródłem bólu w okolicy klatki piersiowej, choć zaburzenia które mogą go powodować są najczęściej dość poważne. Ten rodzaj bólu zazwyczaj nasila się podczas wdechu, szczególnie wtedy, gdy jest on głęboki. Kaszel również może zwiększać natężenie odczuwanych dolegliwości. Przy zapaleniu płuc lub oskrzeli, pojawiają się też inne symptomy: gorączka, złe samopoczucie, bóle mięśniowe, dreszcze i kaszel. Zapalenie płuc może powodować ból klatki piersiowej, który często umiejscowiony jest na jej obrzeżach.
Choroby układu mięśniowo-szkieletowego
Ból w klatce piersiowej może mieć wreszcie pochodzenie mięśniowo-szkieletowe. Ma to miejsce przy chorobach reumatycznych, zapaleniu chrząstek żebrowych, stawów mostkowo-żebrowych oraz przy wielu innych schorzeniach. Ten rodzaj bólu wyróżnia zwiększona wrażliwość, tkliwość na dotyk. Ból zazwyczaj nasila się podczas jakichkolwiek ruchów klatki piersiowej, czyli na przykład w trakcie głębokiego oddychania lub kaszlu. Najczęściej jest miejscowy i występuje po lewej lub prawej stronie klatki piersiowej, w zależności od tego w którym miejscu toczy się stan zapalny. Ból w klatce piersiowej pojawia się też u pacjentów, u których konieczne było przecięcie mostka. Zabieg ten najczęściej przeprowadza się podczas operacji kardiochirurgicznych.
Kiedy zgłosić się do lekarza z bólem klatki piersiowej?
Natychmiastowej pomocy lekarskiej potrzebują pacjenci, którzy:
- odczuwają silny, nagły i promieniujący ból w klatce piersiowej, rozprzestrzeniający się na kończyny górne, plecy lub szyję,
- mają zlewne poty,
- mają przyspieszone lub bardzo wolne, nieregularne tętno,
- odczuwają duszności i spłycenie oddechu,
- wymiotują lub czują nudności.
W takim przypadku liczy się czas i bardzo ważne jest szybkie znalezienie się chorego pod opieką lekarską. Nie tylko jednak w nagłych przypadkach konieczna jest wizyta u lekarza. Jeśli ból w klatce piersiowej pojawia się regularnie lub trwa z przerwami już od dłuższego czasu, jak najbardziej wskazana jest konsultacja lekarska i diagnostyka, ułatwiająca znalezienie przyczyny tych dolegliwości. W każdym innym przypadku, jeśli pacjent odczuwa niepokój wynikający z bólu w klatce piersiowej, również warto udać się do lekarza. Wizyta jest konieczna, gdy pojawiła się nagła utrata masy ciała, osłabienie lub powiększenie węzłów chłonnych nad obojczykami.
Jeśli oprócz silnego bólu w klatce piersiowej, pojawiają się też zlewne poty, nieregularne tętno i duszności, należy szybko wezwać pomoc.
Ból w klatce piersiowej - diagnostyka i leczenie
Diagnostyka i leczenie pacjenta zgłaszającego się z bólem klatki piersiowej zależy od stanu chorego i tego, jakie objawy towarzyszą bólowi. W pierwszej kolejności często bierze się pod uwagę stany ostre, które mogą zagrażać zdrowiu lub życiu pacjenta. Zazwyczaj lekarz zleca wykonanie EKG, które umożliwia wykrycie zaburzeń pracy serca. Inne badania, które mogą być pomocne w znalezieniu źródła bólu to m.in. RTG klatki piersiowej i rzadziej USG jamy brzusznej. Czasami przyczyna może być łatwa do ustalenia i nie ma potrzeby przeprowadzania wnikliwej diagnostyki. Sposób leczenia jest ściśle uzależniony od źródła bólu w klatce piersiowej. Innego postępowania wymaga ból opłucnowy, a innego ból wywołany schorzeniami układu pokarmowego lub nerwobóle.
Ból klatki piersiowej może mieć wiele przyczyn, dlatego często stanowi spore wyzwanie diagnostyczne. Najważniejszą kwestią wydaje się odróżnienie bólu w klatce piersiowej, który wymaga szybkiej interwencji od tego, który nie zagraża zdrowiu pacjenta. Prowadząc zdrowy i aktywny tryb życia, a także regularnie poddając się badaniom profilaktycznym, można zmniejszyć ryzyko wystąpienia groźnych dla życia incydentów sercowo-naczyniowych, które stanowią jedne z najpoważniejszych przyczyn bólu w klatce piersiowej.
Piśmiennictwo:
- 2021 AHA/ACC/ASE/CHEST/SAEM/SCCT/SCMR Guideline for the Evaluation and Diagnosis of Chest Pain, A Raport of the American College of Cardiology/American Heart Association Joint Committee on Clinical Practice Guidelines, J Am Coll Cardiol., 78 (22):e187-e285.
- Kontos M.C., Diercks D.B., Kirk D., Ocena pacjentów z bólem w klatce piersiowej na oddziale ratunkowym i w przychodni, Medycyna po Dyplomie, 2012, 01.
- Nurkowski Ł., Zbroch E., Snarska K., Analiza postępowania wobec pacjentów zgłaszających się na szpitalny oddział ratunkowy (SOR) z powodu bólu w klatce piersiowej, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2018, tom 24, nr 2, 107-112.
- Pietrzak A., Najczęstsze błedy w postępowaniu z chorym z bólem w klatce piersiowej - punkt widzenia gastroenterologa, Medycyna po Dyplomie, 2016, 06.
