Trzydniówka kojarzona jest najczęściej z wysoką gorączką i wysypką. Jakie inne objawy mogą pojawić się w jej przebiegu? Jak skutecznie i bezpiecznie leczyć gorączkę trzydniową i czy możliwe jest ponowne zachorowanie?
Spis treści:
- Czym jest trzydniówka? Przyczyny choroby
- Objawy trzydniówki
- Trzydniówka i drgawki gorączkowe
- Leczenie trzydniówki
- Trzydniówka – domowe sposoby na gorączkę
- Trzydniówka – kiedy do lekarza?
- Kogo dopada trzydniówka?
Czym jest trzydniówka? Przyczyny choroby
Trzydniówka to jedna z częstszych chorób wieku dziecięcego. Inne nazwy tej choroby to gorączka trzydniowa, rumień nagły i szósta choroba. Trzydniówkę wywołują wirusy z rodziny Herpesviridae, a konkretnie HHV 7, HHV 6. Choroba rozwija się najczęściej u małych dzieci. Jej charakterystyczne cechy to wysoka gorączka i wysypka. Wirusami, które wywołują infekcję (najczęściej wirus HHV 6, rzadziej wirus HHV 7) łatwo jest się zarazić. Przenoszą się one drogą kropelkową. Źródłem zakażenia jest inny chory (zwykle dziecko), który podczas kichania, kaszlu lub mówienia rozsiewa wirusy w najbliższym otoczeniu. Choroba może rozwinąć się też w wyniku dotykania powierzchni, która wcześniej była użytkowana przez zarażoną osobę i na której znajdują się wirusy. Związana z trzydniówką zakaźność jest duża. Część chorych przechodzi infekcję bezobjawowo. Choć nie odczuwają oni żadnych dolegliwości, mogą zarażać inne osoby. Nie do końca wiadomo jaki jest okres zakaźności. Najprawdopodobniej, najłatwiej do zakażenia kolejnego pacjenta dochodzi od momentu pojawienia się gorączki do wystąpienia wysypki. Rumień nagły w zdecydowanej większości przypadków pojawia się tylko raz w życiu. Organizm nabywa odporność i zwykle nie dochodzi do ponownego zachorowania. Ze względu jednak na fakt, że gorączka trzydniowa może być powodowana przez różne wirusy, powtórna infekcja nie jest niemożliwa.
Objawy trzydniówki
Trzydniówka u dzieci ma dość charakterystyczny przebieg. Początkowo pojawia się wysoka gorączka. Może dojść do wzrostu temperatury do 39-40oC. Gorączka utrzymuje się 3-5 dni. Ze względu na to, że u większości dzieci trwa właśnie 3 dni, choroba nazywana jest gorączką trzydniową lub potocznie trzydniówką. Nagłemu wzrostowi temperatury może towarzyszyć pogorszone samopoczucie dziecka, rozdrażnienie i spadek apetytu. Warto jednak dodać, że większość dzieci dosyć dobrze znosi w tym przypadku podwyższoną ciepłotę ciała. Ich nastrój jest zazwyczaj jedynie nieznacznie pogorszony. W przebiegu trzydniówki dochodzi też zwykle do powiększenia węzłów chłonnych. Wraz z ustąpieniem wysokiej gorączki, na skórze pojawia się wysypka. Można ją rozpoznać po:
- drobnych, lekko różowych plamkach,
- ustępowaniu zmian pod wpływem ucisku,
- typowym umiejscowieniu plamek - wysypka najczęściej dotyczy tułowia, choć może rozprzestrzenić się też w kierunku szyi, kończyn, pleców i twarzy.
Wysypka nie trwa długo. Zwykle znika po kilku godzinach. Czasem utrzymuje się dłużej - 1-2 doby. Powstałe plamki nie pozostawiają po sobie śladu. Choroba mija tak szybko jak się pojawiła. W czasie trwania gorączki trzydniowej, u części pacjentów występują też łagodne dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych. Może pojawić się katar lub kaszel. Dziecko może mieć także zaczerwienione gardło. Objawy te nie są jednak częste. Jeśli występują, mają zwykle łagodne nasilenie.
Czy trzydniówka może przebiegać bez wysypki? Wysypka, którą można zaobserwować na ciele dziecka w okolicach 3-ego dnia od pojawienia się gorączki to właściwie najbardziej charakterystyczna cecha tej choroby, która potwierdza diagnozę. Może się jednak zdarzyć, że gorączka trzydniowa przebiega bez wysypki. Jest to jednak bardzo rzadkie i dotyczy niewielu chorych.
Trzydniówka i drgawki gorączkowe
U niektórych dzieci, w związku z utrzymywaniem się wysokiej gorączki, mogą wystąpić drgawki gorączkowe. Szacuje się, że dotyczą one 2-5% dzieci, u których temperatura przekracza 38oC. Podczas napadu drgawek gorączkowych, ciało malucha sztywnieje. Mogą pojawić się mimowolne wyrzuty kończyn, choć u części chorych ten objaw nie występuje. Dziecko jest nieprzytomne. Inne objawy, które mogą się pojawić to wymioty i ślinotok. Drgawki związane z gorączką występują głównie u dzieci w drugim roku życia. Utrzymują się zwykle nie dłużej niż 5 minut. Choć same w sobie nie stwarzają zagrożenia dla dziecka i nie udowodniono, aby w jakikolwiek sposób zaburzały dalszy rozwój psychofizyczny, drgawki gorączkowe u dziecka mogą być niezwykle stresujące dla rodzica. Warto więc wiedzieć o możliwości ich wystąpienia.
Drgawki pojawiające się podczas gorączki częściej występują u dzieci, u których w najbliższej rodzinie były już takie epizody. W trakcie napadu należy zapewnić dziecku bezpieczne otoczenie i usunąć przedmioty, o które mogłoby się zranić. Należy pamiętać, aby nigdy nie podawać dziecku w trakcie napadu żadnych leków przeciwgorączkowych doustnie. Po napadzie, można podać środek na gorączkę w formie czopku. Wystąpienie drgawek gorączkowych po raz pierwszy, zawsze wymaga konsultacji z lekarzem.
Drgawki związane z gorączką to najczęstsze powikłanie gorączki trzydniowej. Inne komplikacje zdarzają się bardzo rzadko. Możliwe powikłania to np. zapalenie wątroby, małopłytkowość i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Leczenie trzydniówki
Leczenie gorączki trzydniowej zależy od występujących objawów klinicznych. Dziecku należy podawać odpowiednią ilość płynów. Warto też zadbać o odżywienie organizmu. Przy słabym apetycie malucha, można sięgnąć po preparaty odżywcze (np. Nutrikid Multi Fibre), o których zastosowaniu warto porozmawiać wcześniej z pediatrą. Podstawą leczenia jest podawanie leków przeciwgorączkowych. U dzieci stosuje się paracetamol lub ibuprofen. Zgodnie z aktualną wiedzą, lekiem który szybciej obniża gorączkę u dzieci jest ibuprofen. Warto jednak podkreślić, że obie substancje to skuteczne leki przeciwgorączkowe, które są dobrze tolerowane przez najmłodszych i rzadko powodują działania niepożądane. Leki z ibuprofenem podaje się dzieciom w pojedynczej dawce 10 mg/kg masy ciała. Maksymalna dawka dobowa to 40 mg/kg. Ibuprofen wchodzi w skład takich leków jak Nurofen Forte dla dzieci, Ibum Forte i Ibufen Forte dla dzieci. W przypadku paracetamolu dawka jednorazowa to 10-15 mg/kg masy ciała, a w ciągu doby łączna ilość leku nie powinna przekraczać 60 mg/kg. Paracetamol można znaleźć w syropach: Paracetamol Hasco, Panadol dla dzieci i Apap Forte dla dzieci. U najmłodszych, stosowane dawki leków przeciwgorączkowych należy zawsze dobierać w oparciu o ich masę ciała, a nie wiek.
Leki przeciwgorączkowe nie powodują szybszego ustąpienia choroby. Mogą jednak znacznie poprawić komfort maluchów. Związana z rumieniem nagłym wysypka nie wymaga leczenia. Jej pojawienie się najczęściej nie powoduje swędzenia ani bólu u dziecka.
Nie ma potrzeby stosowania więc żadnych środków na wysypkę. Rumień nagły to infekcja wirusowa, dlatego w jej leczeniu nie znajdują zastosowania antybiotyki, działające przeciwbakteryjnie.
Trzydniówka – domowe sposoby na gorączkę
Gorączka która pojawia się w przebiegu trzydniówki u dzieci zazwyczaj jest wysoka i najczęściej wymaga zastosowania skutecznych leków przeciwgorączkowych. Można też sięgnąć po domowe sposoby, które poprawią samopoczucie dziecka i mogą też pomóc obniżyć podwyższoną temperaturę ciała. Ważne jest nawadnianie organizmu, który podczas gorączki traci większe ilości wody. Rumień nagły często dotyczy niemowląt. Jeśli są one karmione mlekiem matki, warto jak najczęściej przystawić malucha do piersi. U starszych dzieci, można zastosować preparaty odżywcze, które zaspokajają zapotrzebowanie organizmu podczas choroby na niezbędne witaminy i składniki mineralne. Stanowią też cenne źródło energii. Jeśli organizm małego pacjenta jest dobrze nawodniony i odżywiony, lepiej poradzi sobie z infekcją i szybciej wróci zdrowia.
Jeśli gorączka się utrzymuje, można zrobić chłodne okłady. Nie należy w tym celu korzystać ze zbyt zimnej wody. Chore dziecko nie powinno być również kąpane w zimnej wodzie. Warto zwracać uwagę na potrzeby pacjenta i starać się do nich dostosować. Nie wszystkie maluchy dobrze tolerują chłodne okłady. Domowym sposobem, którego nie należy praktykować jest wcieranie alkoholowych roztworów w skórę dziecka. Takie działanie nie wpływa na spadek gorączki. Może powodować jednak niebezpieczne dla zdrowia powikłania. Istotnym elementem radzenia sobie z gorączką u dzieci jest nieprzegrzewanie ich. Najczęściej wystarczy lekkie, przewiewne ubranko.
Więcej informacji na temat leczenia gorączki u najmłodszych można znaleźć w artykule: Gorączka u niemowląt i dzieci - kiedy jej nie zbijać?
Trzydniówka – kiedy do lekarza?
Trzydniówkę, o ile ma łagodny przebieg, można początkowo leczyć w domu. Czasem konieczna jest jednak wizyta u lekarza. Należy skontaktować się z pediatrą, jeśli:
- gorączka (>38oC) występuje u dziecka poniżej 3-ego miesiąca życia - trzydniówka pojawia się zazwyczaj u maluchów powyżej 6. miesiąca życia, ale niewykluczone że wystąpi wcześniej,
- dziecko powyżej 3-ego miesiąca życia ma temperaturę powyżej 39oC,
- nie udaje się obniżyć wysokiej temperatury przy pomocy środków przeciwgorączkowych,
- gorączka utrzymuje się powyżej 5 dni,
- wysypka trwa dłużej niż 3 dni,
- pojawiają się inne dolegliwości, prawdopodobnie niezwiązane z trzydniówką,
- po raz pierwszy wystąpiły drgawki związane z gorączką,
- dziecko jest apatyczne i wzbudza silny niepokój rodzica.
Podczas stawiania diagnozy, na trzydniówkę wskazuje odpowiednia kolejność pojawiania się objawów klinicznych i nieswędząca wysypka, która występuje ok. 3-ego dnia. Przebieg choroby może być zbliżony do choroby bostońskiej, ospy wietrznej lub innych infekcji, w których jednym z objawów jest wysypka. Trzydniówka u dzieci może początkowo przebiegać podobnie jak zapalenie ucha, zapalenie gardła lub inne infekcje górnych dróg oddechowych.
Kogo dopada trzydniówka?
W 90% przypadków, do zakażenia rumieniem nagłym dochodzi u dzieci poniżej 2-ego roku życia. Trzydniówka rozwija się zwykle u niemowląt powyżej 6. miesiąca życia. Wcześniej zdarza się to rzadko, ponieważ dziecko chronione jest przez przeciwciała matki. Infekcja występuje też u 3-4 latków, ale już znacznie rzadziej. Dorośli również mogą zarazić się trzydniówką, jednak jest to sporadyczna sytuacja. Gorączka trzydniowa u dorosłych ma łagodniejszy przebieg.
Nie ma szczepionki, która chroniłaby przed infekcją. Nie ma również skutecznych leków przeciwwirusowych, które działałyby na wirusy, odpowiedzialne za zarażenie gorączką trzydniową. Jedynym sposobem zmniejszenia ryzyka zachorowania jest izolowanie chorych maluchów i dbanie o higienę, co w przypadku najmłodszych może być dość trudne.
Trzydniówka to powszechne schorzenie wieku dziecięcego o charakterystycznym przebiegu. Choć utrzymująca się kilka dni wysoka gorączka może wzbudzać duży niepokój opiekunów malucha, dla niego samego zwykle nie jest bardzo uciążliwa. Gorączka trzydniowa ma charakter samoograniczający się i ustępuje najczęściej w ciągu tygodnia. Większość maluchów choruje tylko raz w życiu.
Bibliografia:
- Mullins T.B., Krishnamurthy K., Roseola Infantum, In: StatPearls, 2021, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448190/
- Woroń J., Jak bezpiecznie i skutecznie stosować paracetamol, Pediatria po Dyplomie, 2013, 02
- Popielska J., Marczyńska M., Wysypki plamisto-grudkowe w infekcjach wirusowych, Pediatria po Dyplomie, 2016, 01
- Avner J.R., Ostra gorączka, Pediatria po Dyplomie, 2009, 13, 5 s. 35-46
- Tan E., Braithwaite I., McKinley Ch., Comparison od Acetaminophen (Paracetamol) With Ibuprofen for Treatment od Fever or Pain in Children Younger Than 2 Years: A Systematic Review and Meta-analysis, JAMA Netw Open, 2020, 3(10), e2022398, doi:10.1001/jamanetworkopen.2020.22398
