Szacuje się, że ok. 90% przypadków zachorowań na ospę dotyczy małych dzieci. Jakie są pierwsze objawy ospy wietrznej? Kto przenosi chorobę i kto można się nią zarazić? Jak wygląda skuteczne leczenie ospy? Na te i inne pytania odpowiada ekspert allecco.pl.
Spis treści:
- Ospa wietrzna – przyczyny choroby
- Ospa wietrzna – kto może się zarazić?
- Ospa – objawy i przebieg
- Leczenie ospy. Co na swędzenie skóry jest skuteczne?
- Powikłania po ospie wietrznej u dzieci
- Ospa - zapobieganie
Ospa wietrzna – przyczyny choroby
Ospa wietrzna to choroba zakaźna, powodowana przez wirus ospy i półpaśca (Varicella-zoster virus – VZV). Jest bardzo zaraźliwa – 9 na 10 osób, które miały kontakt z osobą chorą, zachoruje. Wirus, będący przyczyną ospy, pozostaje w organizmie do końca życia. Pod wpływem pewnych bodźców, najczęściej związanych z obniżeniem odporności, może uaktywnić się wiele lat później w postaci półpaśca. Co ciekawe, kontakt z chorym na półpaśca nie spowoduje rozwoju tej choroby, lecz może skutkować pojawieniem się właśnie ospy wietrznej. Najczęściej chorują dzieci w wieku 5-9 lat. Ospa u dzieci (z wyjątkiem noworodków) ma łagodniejszy przebieg niż u nastolatków i dorosłych.
Jakie są różnice pomiędzy ospą wietrzną a półpaścem? Przeczytaj artykuł: Półpasiec i ospa – różne objawy ta sama przyczyna
Ten, kto zaraża ospą wietrzną, może przenieść chorobę na kolejne osoby już na 2 dni przed pojawieniem się wysypki. Możliwość zarażenia trwa do momentu przyschnięcia wszystkich pęcherzy i odpadnięcia strupków. Natomiast czas, jak upływa od przedostania się wirusa do organizmu do pojawienia się pierwszych objawów to 10-21 dni. Chory więc często nie jest świadomy tego, że przenosi chorobę na kolejne osoby.
Ospa wietrzna – kto może się zarazić?
Ospa u dzieci rozprzestrzenia się bardzo szybko. Wirus powodujący ospę wietrzną przenosi się drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z wydzielinami chorego. Osoba chora może przenosić źródło zakażenia nie tylko podczas mówienia czy kichania. Wirus może rozprzestrzenić się nawet na odległość kilkunastu - do kilkudziesięciu metrów. Stąd wzięła się nazwa choroby – ospa „wietrzna”. Kontakt z wydzielinami chorego oznacza np. kontakt z jego śliną lub zawartością pęcherzy, które pojawiają się w przebiegu ospy. Trzecią możliwą drogą zakażenia jest łożysko. Ospa w ciąży ma zwykle cięższy przebieg i stwarza ryzyko poważnych komplikacji dla rozwijającego się płodu.
Kto może się zarazić ospą wietrzną? Zgodnie z szacunkami, nawet 95% populacji zakażona jest wirusem ospy wietrznej i półpaśca. Na zarażenie najbardziej podatne są osoby, które jeszcze nie miały styczności z tą chorobą, nie były szczepione przeciwko ospie, a także te, które mieszkają lub pracują z dziećmi.
Ospa – objawy i przebieg
Ospa u dzieci do 12-ego roku życia ma najczęściej łagodny przebieg. Nie dotyczy to jednak noworodków, dzieci z niedoborami odporności, a także dzieci z chorobami skóry – przede wszystkim z atopowym zapaleniem skory. U nich, przebieg ospy może być znacznie cięższy i obarczony ryzykiem licznych powikłań.
Objawy ospy wietrznej to:
- gorączka, ból głowy, gardła, mięśni, złe samopoczucie – pierwsze objawy ospy u dzieci przypominają grypę;
- swędząca wysypka – najbardziej charakterystyczny objaw ospy. Krosty uwidaczniają się zwykle po 1-2 dniach. Mają postać czerwonych plamek, które z czasem przekształcają się w wypełnione płynem pęcherze.
Pojawiające się podczas ospy krosty mogą dotyczyć całego ciała, choć najczęściej występują na twarzy i tułowiu. W rzadkich przypadkach wysypka obejmuje błonę śluzową jamy ustnej, oczy lub narządy płciowe. U chorego na ospę, wysypkę można dostrzec we wszystkich formach jednocześnie. Na ciele obecne są zarówno plamki, jak i pęcherze z płynem, a także strupki.
Ile trwa ospa? U dzieci najczęściej 5-10 dni, o ile przebiega łagodnie i bez komplikacji. Całkowite wygojenie się wszystkich zmian skórnych może trwać jednak nieco dłużej.
Leczenie ospy. Co na swędzenie skóry jest skuteczne?
Ospa u dzieci, narażonych na cięższy przebieg choroby, może wymagać podania leków przeciwwirusowych dostępnych na receptę. Ważne jest, aby zastosować je jak najszybciej po pojawieniu się pierwszych objawów ospy. Wówczas bowiem, skuteczność tych lekarstw jest najlepsza. W ciężkich przypadkach, chorzy na ospę wymagają hospitalizacji i specjalistycznego leczenia.
Ze względu na łagodny przebieg choroby w większości przypadków, leczenie ospy jest objawowe. W zależności więc od pojawiających się objawów, można podać dziecku lek przeciwgorączkowy, przeciwbólowy lub zastosować preparat łagodzący uporczywe swędzenie. Chorym zaleca się pozostanie w domu i odpoczynek.
Oto sposoby łagodzenia objawów ospy u dziecka:
- podanie leku na ból i gorączkę – lekiem pierwszego wyboru w przypadku ospy wietrznej u dziecka jest paracetamol. Nie zaleca się podawania ibuprofenu, aspiryny lub innych substancji z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
- codzienne, krótkie kąpiele – najlepiej chłodne, ponieważ przyniosą większą ulgę przy swędzeniu skóry. Po kąpieli, do której można dodać odkażający nadmanganian potasu, należy delikatnie osuszyć skórę, bez nadmiernego pocierania. Można również stosować kompresy chłodzące;
- zastosowanie leku przeciwświądowego – leki antyhistaminowe to skuteczne środki łagodzące świąd, stosowane w przebiegu ospy. Można podać leki doustne, jak również preparaty miejscowe, np. w postaci żelu łagodzącego świąd;
- dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu dziecka, noszenie przewiewnego ubrania.
To, czego na swędzenie skóry w przebiegu ospy się nie zaleca, to pudry płynne. Przynoszą tylko chwilowa ulgę, a mogą przyczynić się do rozwoju nadkażeń bakteryjnych. W przypadku pojawienia się choroby u małych dzieci, należy pamiętać o częstym myciu rąk i krótkim obcinaniu paznokci. Maluchy może być trudno przekonać do niedrapania swędzących zmian, a w ten sposób zmniejszymy ryzyko zakażenia pojawiających się pęcherzy.
Powikłania po ospie wietrznej u dzieci
Najczęstszym powikłaniem ospy u dzieci są nadkażenia bakteryjne skóry. Mogą mieć różny przebieg – od łagodnego po ciężkie. W dużej mierze są wynikiem niewłaściwej pielęgnacji skóry w okresie choroby. Mimo iż przebieg ospy u dziecka jest najczęściej łagodny, a możliwe powikłania raczej rzadkie, to jeśli już wystąpią, mogą być bardzo poważne. Wśród nich znajduje się m.in. zapalenie móżdżku, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia. Zdarza się również przejściowe zapalenie wątroby, zapalenie stawów i zapalenie płuc. Część powikłań związanych z ospą wietrzną u dzieci ma charakter stały.
Pojawiające się podczas ospy krosty mogą pozostawiać trwałe blizny na skórze. Dzieję się tak na szczęście rzadko. W większości przypadków, drobne blizny, które uwidaczniają się po odpadnięciu strupków, z czasem same znikają.
Powikłania związane z ospą występują częściej u młodzieży i osób dorosłych. Sama choroba ma też u nich cięższy przebieg. Szczególnie niebezpieczna jest również ospa w ciąży.
Więcej o tym, kto jest bardziej zagrożony wystąpieniem powikłań przy ospie, można znaleźć w artykule: Ospa – kto może się zarazić? Czy jest niebezpieczna?
Ospa - zapobieganie
Ospa wietrzna to choroba, której można zapobiegać właściwie jedynie przez stosowanie szczepień ochronnych. Mimo iż nie dają one 100% gwarancji, że do zachorowania nie dojdzie, to jest ono bardzo mało prawdopodobne. Nawet jeśli choroba się rozwinie, jej przebieg jest wówczas znacznie łagodniejszy, z dużo mniejszym ryzykiem powikłań. Szczepienie na ospę zalecane jest wszystkim osobom, które jeszcze nie miały styczności z tą chorobą. Wykonanie szczepienia ma sens nawet wtedy, gdy dojdzie już do kontaktu z osobom chorą na ospę. W takiej sytuacji, jeśli szczepienie odbędzie się w ciągu 72 godzin, może nie dojść do rozwoju choroby lub jej przebieg może zostać złagodzony.
W Polsce szczepienie na ospę jest szczepieniem zalecanym, lecz nie obowiązkowym.
Zachorowanie na ospę wietrzną wymaga izolacji chorego od reszty domowników. Zwłaszcza, jeśli wśród nich są osoby z grupy podwyższonego ryzyka lub takie, które do tej pory nie chorowały na ospę. Ospa u dzieci ma najczęściej łagodny przebieg, a jej przechorowanie daje odporność na całe życie. Ze względu na wysoką zaraźliwość jest chorobą bardzo powszechną, dotyczącą znacznej większości dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Biorąc pod uwagę objawy ospy wietrznej, jest to choroba wyjątkowo nieprzyjemna i uciążliwa dla dzieci. Gorączka, ból i swędząca wysypka wpływa negatywnie na ich samopoczucie. Jedynym sposobem zapobiegania ospie u dzieci są szczepienia ochronne.
Bibliografia:
1. Kawalec W., Grenda R., Kulus M.; Pediatra II; PZWL, 2019, str. 1115-1118.
2. Niklaus H. Mueller PhD i inni; Varicella Zoster Virus Infection: Clinical Features; Molecular Pathogenesis of Disease, and Latency, [data dostępu: 31.03.2020], dostęp w Internecie: https://doi.org/10.1016/j.ncl.2008.03.011.
