Olejki eteryczne silnie oddziałują na zmysł węchu. Odpowiednio dobrane i zastosowane we właściwej formie mogą korzystnie wpływać na stan zdrowia oraz samopoczucie. W jakich sytuacjach terapia olejkami eterycznymi może przynieść pozytywne efekty? Na co zwracać uwagę podczas zakupu olejku?
Spis treści:
- Czym jest aromaterapia i jak działa?
- Kiedy aromaterapia pomaga?
- Olejki eteryczne i ich właściwości
- Olejki eteryczne do aromaterapii – jak wybrać?
- Aromaterapia – jak praktykować w domu?
- Olejek z drzewa herbacianego i inne popularne olejki eteryczne – działanie, wykorzystanie
Sprawdź kategorie produktów: Olejki eteryczne Aromaterapia Czym jest aromaterapia i jak działa?
Aromaterapia to naturalna metoda terapeutyczna, która polega na stosowaniu olejków eterycznych. Jest ona praktykowana od tysięcy lat. Z właściwości olejków czerpano już w starożytnym Egipcie. Egipcjanie tworzyli różnorodne smarowidła, korzystając m.in. właśnie z aromatycznych roślin. Jednak dopiero w XVIII i XIX wieku zaczęto identyfikować konkretne składniki poszczególnych olejków, które odpowiadały za ich cenne właściwości. Obecnie aromaterapia, olejki eteryczne cieszą się rosnącym zainteresowaniem. Coraz więcej osób poszukuje naturalnych sposobów na poprawę stanu zdrowia oraz polepszenie samopoczucia.
Słowo „aromaterapia” sugeruje leczenie aromatem, zapachem, poprzez jego wąchanie. Tymczasem korzystać z olejków można znacznie szerzej. Można przeprowadzać z ich użyciem inhalacje, niektóre z nich (po rozcieńczeniu) można aplikować bezpośrednio na skórę, a jeszcze inne w odpowiedniej postaci stosowane są też doustnie. Z tego względu, część specjalistów za bardziej trafne uważa określenie „terapia olejkami eterycznymi”.
Kiedy aromaterapia pomaga?
Do czego wykorzystuje się olejki? Olejki eteryczne pochodzenia roślinnego mają szerokie zastosowanie. Korzysta się w nich w celu łagodzenia bólu (m.in. bólu mięśniowo-stawowego, bólu głowy), zmniejszenia napięcia i złagodzenia stresu, a także poprawy samopoczucia. Część osób sięga po te preparaty przy problemach ze snem i nudnościach, a inni w celu pobudzenia organizmu do działania, dodania mu energii i poprawy koncentracji. Przeprowadzane są również inhalacje na kaszel, katar i inne objawy przy infekcjach dróg oddechowych. Olejki na skórę aplikowane są dla odstraszania owadów, złagodzenia bólu lub rozluźnienia mięśni.
Okłady i masaże olejkami eterycznymi, kąpiel z olejkami eterycznymi, wdychanie olejku lub przyjmowanie go w postaci doustnej jest praktykowane głównie przez osoby, które poszukują naturalnych, niefarmakologicznych sposobów poprawy stanu zdrowia i/lub samopoczucia. Z naturalnych form leczenia korzysta się również wtedy, gdy standardowa terapia nie powoduje wystarczającego ustąpienia dolegliwości somatycznych (dolegliwości „płynących z ciała”, które nie mają zidentyfikowanej konkretnej przyczyny, np. ból głowy, bóle brzucha, bóle stawów, zmęczenie). Z olejków korzysta się również w wybranych placówkach opieki zdrowotnej, np. podczas porodu w celu łagodzenia bólu.
Olejki eteryczne i ich właściwości
Aromaterapia, olejki eteryczne cieszą się coraz większą popularnością m.in. z uwagi na naturalne pochodzenie oraz wszechstronne właściwości. Olejki stanowią mieszaninę lotnych związków, o dość silnym, wyraźnie wyczuwalnym zapachu. Ich skład nie jest stały. Może ulec zmianie w zależności od metody pozyskiwania olejku, warunków środowiska, w jakich wzrastała roślina, czy chociażby pory zbioru.
Sposób w jaki otrzymuje się olejki, warunki środowiska w jakich wzrasta dana roślina oraz pora zbioru surowca to jedne z czynników, które determinują skład olejku eterycznego. Do aromaterapii wykorzystuje się różnorodne olejki, np. olejek herbaciany, olejek sosnowy, olejek miętowy, olejek z paczuli, olejek mandarynkowy i różany olejek.
Olejki posiadają właściwości:
- przeciwbakteryjne – najsilniejsze działanie przeciwbakteryjne przypisuje się takim składnikom olejków jak tymol, cytral, aldehyd cynamonowy i karwakrol,
- przeciwzapalne – uważa się, że wybrane składniki olejku mogą ograniczać wytwarzanie niektórych mediatorów stanu zapalnego. Działanie przeciwzapalne wynikać może częściowo również z właściwości przeciwutleniających. Przeciwzapalnie działa np. olejek herbaciany i olejek z geranium,
- przeciwutleniające – znaczące właściwości antyoksydacyjne posiadają tymol i karwakrol. Jeśli poszukujemy olejku o działaniu przeciwutleniającym, możemy sięgnąć np. po olejek tymiankowy, olejek cynamonowy lub olejek z oregano,
- odstraszające owady – olejek eukaliptusowy, olejek lawendowy lub olejek miętowy działają odstraszająco na komary i inne owady,
- wykrztuśny – wybrane olejki (np. olejek anyżowy) posiadają zdolność drażnienia zakończeń nerwowych w warstwie nabłonkowej wyścielającej drogi oddechowe, przez co stymulują odkrztuszanie zalecającej w nich wydzieliny,
- wspomagające pracę układu pokarmowego – przy zaburzeniach trawienia, zespole jelita drażliwego i innych schorzeniach oraz dolegliwościach obejmujących przewód pokarmowy wykorzystywane są olejki, które posiadają działania rozkurczowe, żółciotwórcze, żółciopędne lub łagodzące mdłości (np. olejek miętowy).
Olejki eteryczne do aromaterapii – jak wybrać?
Jakość olejków eterycznych w istotny sposób decyduje o ich właściwościach. Jak więc wybrać olejki eteryczne na skórę lub do inhalacji? Nie ma ścisłych, precyzyjnych regulacji dotyczących norm jakościowych, jakim powinny podlegać olejki. Dostępne są więc różnorodne produkty, które mogą znacząco różnić się składem, właściwościami, a także ceną. Podczas zakupu preparatu warto zwrócić uwagę, czy spełnia on normy ISO, które definiują sposób otrzymywania olejku oraz jego pochodzenie. Nie zawsze jednak jest możliwość tego sprawdzenia. W takich przypadkach zwróćmy uwagę na skład olejku. Każdy olejek powinien mieć oznaczoną nazwę rośliny oraz jej część, która posłużyła do pozyskania olejku. Jeśli zależy nam na dobrej jakości olejku, szukajmy produktu, którego jedynym składnikiem jest właśnie olejek. Obecność innych związków, takich jak kompozycje zapachowe, oleje mineralne czy rozpuszczalniki nie jest w tym przypadku pożądana. Wyjątkiem mogą być jednak gotowe kompozycje olejków przeznaczone do kąpieli aromatycznej czy masażu. Wówczas w ich składzie często można znaleźć kilka olejków oraz inne dodatkowe składniki. Jeśli jednak chcemy kupić dobrej jakości olejek z drzewa sandałowego lub olejek z paczuli, szukajmy produktu tylko z tym jednym składnikiem. Olejek musi mieć też w nazwie słowo „eteryczny”.
Olejki eteryczne gdzie kupić? Olejki warto kupować w zaufanych miejscach, takich jak apteki. Znajdują się w nich produkty od sprawdzonych dostawców, spełniające odpowiednie wymogi świadczące o ich bezpieczeństwie. Wątpliwe może być nabywanie olejków od przypadkowych sprzedawców w Internecie, szczególnie jeśli ich cena jest bardzo niska.
Aromaterapia – jak praktykować w domu?
Aromaterapię można praktykować w różny sposób. Olejki eteryczne na zdrowie i dobre samopoczucie można stosować w formie inhalacji, kąpieli czy chociażby masaży. Dostępny jest też specjalny dyfuzor do aromaterapii i kominek zapachowy. Wybór odpowiedniej metody w dużym stopniu zależy od właściwości wybranego olejku, efektu jaki chcemy uzyskać oraz indywidualnych preferencji.
Jak przechowywać olejki, aby zachowały przez długi czas swoje cenne właściwości? Przechowywanie olejków eterycznych z dala od źródła światła i wysokiej temperatury jest niezbędne dla utrzymania ich wysokiej jakości. Buteleczka z olejkiem musi być szczelnie zamykana po każdym użyciu.
Masaże aromaterapeutyczne
Okłady i masaże olejkami eterycznymi są często wykonywane w celu rozluźnienia mięśni, zmniejszenia odczuwanego napięcia, a także w celu uśmierzenia bólu. Stosując olejki na skórę, należy koniecznie pamiętać, że nie mogą być one aplikowane w formie nierozcieńczonej. Do masaży wykorzystuje się zazwyczaj olej bazowy (np. oliwę z oliwek), który jest wzbogacany o wybrany olejek eteryczny. Aplikacja nierozcieńczonego olejku może wywołać silne podrażnienie skóry. Zalecane jest również przeprowadzenie próby uczuleniowej przed nałożeniem na skórę olejku eterycznego. Jest to szczególnie istotne w przypadku osób z problemami skórnymi i zwiększoną podatnością skóry na wystąpienie podrażnienia.
Masaż aromaterapeutyczny łączy w sobie działanie samego masażu z terapeutycznymi właściwościami olejku. Masaż z wykorzystaniem olejków działa relaksująco, wzmacniająco i przeciwbólowo.
Inhalacje aromaterapeutyczne
Inhalacje olejków to jedna z najczęściej stosowanych metod korzystania z aromaterapii. Wdychanie składników olejków jest praktykowane najczęściej przy infekcjach górnych dróg oddechowych (np. przeziębieniu, zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok). Można sięgnąć po sztyft do nosa, będący mieszaniną wybranych olejków, który działa odświeżająco i chwilowo poprawia drożność nosa. Inhalacje można przeprowadzać też starym, domowym sposobem poprzez wprowadzenie kilku kropli olejku do gorącej wody i wdychanie pojawiających się oparów. Należy pamiętać, że olejki nie powinny być wprowadzane do większości inhalatorów (np. do inhalatorów siateczkowych i pneumatyczno-tłokowych). Można natomiast wdychać opary nad miską z gorącą wodą, choć należy uważać, aby nie doszło do oparzenia. Z tego powodu, metoda ta jest zalecana raczej u osób dorosłych.
Kąpiele z dodatkiem olejków
Kąpiele z dodatkiem olejków działają relaksująco, odprężająco i rozluźniająco. Można z nich korzystać w specjalistycznych ośrodkach lub przygotowując je samodzielnie w domu. Do kąpieli wykorzystuje się różnorodne olejki, np. różany olejek, olejek lawendowy, olejek mandarynkowy, olejek cytrynowy lub olejek z paczuli. Niektóre olejki stosowane są jako afrodyzjaki, np. olejek ylang ylang, olejek jaśminowy, olejek z drzewa sandałowego czy wspomniany już olejek z paczuli.
Aby przygotować kąpiel aromaterapeutyczną, zaleca się wprowadzić kilka kropli olejku do ciepłej wody wypełniającej wannę. Aby wzmocnić efekt relaksujący i rozluźniający, warto też zadbać o odpowiedni nastrój i klimat w łazience, np. poprzez przyciemnienie świateł, zapalenie świec lub włączenie kojącej muzyki.
Część osób stosuje też olejki na włosy, w celu uzyskania lepszych efektów pielęgnacyjnych. Już sam masaż skóry głowy z użyciem kosmetyku, w którym zawarty jest olejek rycynowy, olejek jaśminowy lub rozmarynowy pobudza mikrokrążenie. Olejki na włosy powinny być stosowane w niewielkiej ilości. Po wmasowaniu ich w skórę głowy konieczne jest ich dokładne zmycie.
Kominek zapachowy
Kominki zapachowe mogą spełniać jednocześnie dwie role - służyć jako element dekoracyjny pomieszczenia, a także odpowiadać za unoszenie się w nim przyjemnego zapachu. Wybór kominków zapachowych jest obecnie bardzo duży. Większość z nich składa się z kominka, do którego wprowadza się świeczkę oraz miseczki lub innego niewielkiego pojemniczka na wodę z dodatkiem olejku. Kominki zapachowe wykorzystywane są głównie w celu odświeżenia powietrza w pomieszczeniu, neutralizacji nieprzyjemnych zapachów oraz poprawy samopoczucia poprzez wdychanie ulubionego aromatu.
Dyfuzor ultradźwiękowy
Dyfuzor do olejków również umożliwia rozprowadzenie wybranego olejku w pomieszczeniu, jednak do jego działania wykorzystywane nie jest ciepło, lecz ultradźwięki. Dyfuzor do aromaterapii może być bezpieczniejszym wyborem, jeśli chcemy rozpylić olejek w pomieszczeniu, w którym przebywa dziecko, osoba starsza lub osoba z ograniczoną sprawnością psychoruchową. Dyfuzor do olejków może pełnić jednocześnie rolę nawilżacza powietrza. Dostępne są urządzenia z funkcją podświetlania, dzięki czemu mogą być włączane np. w porze wieczorowej lub nocnej, zapewniając lekkie oświetlenie, nawilżenie i odświeżenie powietrza. Dyfuzor do aromaterapii może służyć zarówno do rozprowadzania olejków o właściwościach relaksujących i odprężających, jak i wspomagających leczenie bólu (np. bólu głowy) lub objawów infekcji górnych dróg oddechowych.
Dyfuzor do olejków umożliwia rozprowadzenie w pomieszczeniu wybranego olejku eterycznego. Dostępne są urządzenia, które jednocześnie nawilżają powietrze. Ich nowoczesny wygląd sprawia, że mogą stanowić również atrakcyjny wizualnie element mieszkania.
Olejek z drzewa herbacianego i inne popularne olejki eteryczne – działanie, wykorzystanie
Praktyczne zastosowanie olejków eterycznych jest znacznie szersze niż to, mające potwierdzenie w badaniach naukowych. Olejek herbaciany ma udowodnione właściwości przeciwbakteryjne. Zawarte w nim składniki aktywne działają na takie bakterie jak E. coli, K. pneumoniae, S pyogenes czy S. aureus. Warto o nim pamiętać podczas wyboru olejku do inhalacji przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Olejek herbaciany jest dość często stosowany w leczeniu grzybicy, choć jego skuteczność w tym wskazaniu nie została jak dotąd jednoznacznie potwierdzona.
Przy infekcjach przebiegających z obecnością gęstej, trudnej do odkrztuszenia wydzieliny lub zatkanym nosie warto pamiętać również o olejku sosnowym, olejku eukaliptusowym, olejku tymiankowym i olejku majerankowym. Mogą być one stosowane w formie inhalacji, dodawane do dyfuzora do olejków lub kąpieli. Dostępne są również gotowe mieszanki olejków, np. Inhalol i Olbas Oil. W wymienionych płynach do inhalacji parowej wykorzystane zostało synergistyczne działanie olejków eterycznych.
Olejek goździkowy może miejscowo złagodzić ból i swędzenie. z tego powodu jest stosowany w postaci rozcieńczonej na skórę lub błonę śluzową. Olejek lawendowy tradycyjnie jest stosowany do zmniejszania poziomu stresu, łagodzenia napięcia, lęku i poprawy jakości snu. Olejek z mięty pieprzowej po podaniu doustnym wspomaga proces trawienia. Stymuluje wytwarzanie i transport żółci, działa rozkurczowo i łagodzi nudności. Należy tutaj zaznaczyć, że olejek miętowy jest przeciwwskazany u małych dzieci, ze względu na ryzyko pojawienia się bezdechu po kontakcie z mentolem.
Olejki eteryczne, jak już zostało wspomniane, mogą być stosowane nie tylko w postaci wziewnej, ale również w formie doustnej. Przykładem leku roślinnego w postaci kapsułek doustnych jest Oleomint. Zawarty w nim olejek miętowy działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, pomaga pozbyć się nagromadzonych gazów i wspomaga wydzielanie żółci. Doustnie przyjmowany olejek miętowy może łagodzić ból brzucha, wzdęcia i dyskomfort. Oleomint jest szczególnie polecany pacjentom z zespołem jelita drażliwego.
Cyneol, jeden ze składników olejku eukaliptusowego, obecny jest w leku Soledum Forte. Związek ten posiada właściwości wykrztuśne, przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe. Może być przyjmowany wspomagająco w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych (np. zapalenia zatok) oraz w celu ułatwienia odkrztuszania wydzieliny przy mokrym, produktywnym kaszlu. Mieszanina olejków eterycznych obecna jest też w kapsułkach Respero Myrtol, które również stosowane są aby zmniejszyć objawy ostrej infekcji górnych dróg oddechowych.
Olejki eteryczne, dzięki silnemu wpływowi na zmysł węchu, są szeroko wykorzystywane w aromaterapii. Preferencja roślinnych preparatów, niewystarczająca skuteczność standardowej farmakoterapii lub pojawianie się działań niepożądanych zalecanych leków skutkuje poszukiwaniem naturalnych metod, które mogą poprawić stan zdrowia i/lub samopoczucie. Możliwości związane z wykorzystaniem olejków są bardzo szerokie. Istotny jest jednak wybór odpowiedniego produktu o wysokiej jakości i bezpieczeństwie stosowania. Olejki powinny być szczególnie ostrożnie stosowane u dzieci i kobiet w ciąży. Niektóre z nich są przeciwwskazane u tych grup pacjentów.
Piśmiennictwo:
- Brennan S.E., McDonald S., Murano M., McKenzie J.E. Effectiveness of aromatherapy for prevention or treatment of disease, medical or preclinical conditions, and injury: protocol for a systematic review and meta-analysis. Syst Rev. 2022 Jul 26;11(1):148. doi: 10.1186/s13643-022-02015-1
- Farrar A.J., Farrar F.C. Clinical Aromatherapy. Nurs Clin North Am. 2020 Dec;55(4):489-504. doi: 10.1016/j.cnur.2020.06.015
- Elshafie H.S., Camele I. An Overview of the Biological Effects of Some Mediterranean Essential Oils on Human Health. Biomed Res Int. 2017;2017:9268468. doi: 10.1155/2017/9268468
- Kiełtyka-Dadasiewicz A., Gorzel M. Terapie alternatywne. Aromaterapia - surowce i zabiegi. European Journal of Medical Technologies 2014, 1 (2), 72079
- Ernst E., Huntley A. Tea tree oil: a systematic review of randomized clinical trials.
https://doi.org/10.1159/000057164
