Bardzo modna w ostatnim czasie nebulizacja, czyli metoda inhalacji, stosowana w celu nawilżenia i oczyszczenia dróg oddechowych, nawet u najmłodszych pacjentów, przysparza niekiedy wiele problemów. Jak zatem wykonać prawidłowo inhalację za pomocą nebulizatora i czym kierować się przy wyborze urządzenia? Przedstawiamy kompendium wiedzy na temat inhalacji.
Spis treści:
- Inhalacje jak działają?
- W jakich schorzeniach wykorzystujemy inhalacje?
- Inhalacje dla dzieci – dlaczego warto?
- Inhalacje – jak wykonywać?
- Nebulizacja – jak wykonać?
- Jak wybrać inhalator do nebulizacji?
Inhalacje jak działają?
Inhalacja to nic innego, jak podanie leków w postaci proszku, roztworu czy zawiesiny wraz z wdychanym powietrzem do dróg oddechowych. W przypadku nebulizacji podajemy pacjentowi płynny lek w postaci rozpylonej mgiełki (aerozolu). Metoda ta sprawdza się zarówno w poważnych schorzeniach górnych dróg oddechowych, jak i w profilaktyce przeziębień, kiedy wykonując inhalacje z soli fizjologicznej nawilżamy drogi oddechowe. Ponadto nebulizacja ma na celu ułatwienie oddychania poprzez rozrzedzenie zalegającej wydzieliny, a w efekcie pozwala na jej łatwiejszą ewakuację.
W jakich schorzeniach wykorzystujemy inhalacje?
Warto wykorzystywać nebulizację także w celu oczyszczenia układu oddechowego, szczególnie zimą, kiedy jesteśmy narażeni na większe zapylenie powietrza. Większość z nas zaczyna jednak myśleć o inhalacjach dopiero, gdy coś nam dolega, a w szczególności kiedy łapiemy infekcje górnych dróg oddechowych.
- Inhalacje na katar – nawilżą błony śluzowe i pomogą udrożnić nos.
- Inhalacje na kaszel – rozrzedzą zalegającą wydzielinę i ułatwią jej ewakuację.
- Inhalacje na zatoki – pomogą oczyścić drogi oddechowe i ułatwią oddychanie.
Inhalacje można wykorzystywać równie skutecznie w chorobach krtani i niedyspozycjach głosowych, ponieważ dzięki efektowi nawilżającemu zdecydowanie szybciej uzyskamy efekt leczniczy i regeneracyjny.
Najczęściej do nebulizacji używa się 0,9% roztworu chlorku sodu (soli fizjologicznej), wykonując zabieg z samym roztworem lub używając go do rozcieńczania leków, zgodnie z instrukcją lekarza. Obecnie na rynku pojawiają się preparaty zawierające wyższe stężenie chlorku sodu (3 – 6%), które znajdują swoje zastosowanie w infekcjach z zalegającą wydzieliną w drogach oddechowych (oskrzela, zatoki), ponieważ znacznie ułatwiają jej ewakuację. Przykładem takiego produktu jest Nebu-Dose hipertonic. Bardzo interesującym rozwiązaniem jest zastosowanie roztworu kwasu hialuronowego zawieszonego w soli fizjologicznej – Nebu – Dose hialuronic, który to pozwala regenerować błony śluzowe, chroni je przed czynnikami zewnętrznymi i nawilża.
Warto również wspomnieć, że osoby cierpiące na nowotwory, gruźlicę, ropne zapalenie migdałków czy mające niewydolność krążeniową lub oddechową powinny skonsultować się z lekarzem przed taką terapią i nie inhalować się na własną rękę.
Inhalacje dla dzieci – dlaczego warto?
W okresie jesienno – zimowym, ze względu na sezon grzewczy, powietrze w naszych domach jest suche, rzadziej też wychodzimy z naszymi pociechami na spacery. Sprawia to, że śluzówka dróg oddechowych dziecka staje się podrażniona, co sprzyja różnego rodzaju infekcjom. U dzieci jest to najczęściej katar. Zaburzone oddychanie przez nos zmienia tor oddechowy z nosowego na ustny, co często wywołuje kaszel i ból gardła, spowodowane suchością i podrażnieniem. Inhalacje z soli fizjologicznej pomogą nawilżyć nos od wewnątrz i zapobiegną namnażaniu się bakterii.
Do wykonania takiej inhalacji niezbędne będzie specjalne urządzenie tzw. nebulizator. Jego działanie polega na rozbiciu cząsteczek soli fizjologicznej w delikatną mgiełkę poprzez sprężone powietrze. W zestawach znajdują się różnego rodzaju końcówki zaczynając od maseczek obejmujących usta i nos dla najmłodszych do specjalnych ustników przeznaczonych dla starszych dzieci czy dorosłych, dlatego nie będzie nam potrzebny specjalny nebulizator dla dzieci, możemy kupić urządzenie z którego będzie mogła korzystać cała rodzina.
W przypadku, gdy nie posiadamy nebulizatora możemy wykonać tzw. inhalację domową. Posłuży nam do tego miska z wrzącą wodą, ręcznik, trochę ziół czy olejek eteryczny. Taki zabieg dobrze sprawdza się w przypadku kaszlu, kataru czy przeziębienia, jednak raczej dla starszych dzieci, choćby nawet ze względu na drażniące działanie niektórych olejków (eukaliptusowy).
Inhalacje – jak wykonywać?
Tu pojawia się pytanie, czy wykonujemy zabieg z użyciem nebulizatora czy inhalację w warunkach domowych? Do każdego z nich należy podejść odrobinę inaczej.
Domowa inhalacja działa nawilżająco, odkażająco i upłynnia zalegającą wydzielinę, jednak cząsteczki cieczy jedynie wdychane przez pacjenta nigdy nie dotrą tak głęboko, jak w przypadku nebulizacji. Dlatego metoda ta zupełnie nie nadaje się do inhalacji z lekami. Do jej wykonania potrzeba tylko czystego ręcznika, który narzucamy na głowę i miski z gorącą wodą z dodatkiem ziół lub olejków eterycznych. Następnie pochylamy się nad miską na kilka minut, aby wdychać parę. Popularne w użyciu są różne olejki eteryczne, które stosuje się w zależności od tego co nam dolega. Do najczęściej wykorzystywanych należą :
- olejek eukaliptusowy – stosowany w leczeniu anginy, zapalenia zatok, kaszlu czy kataru; działa bakteriobójczo i antywirusowo, ułatwia odksztuszanie i udrażnia kanały nosowe
- olejek sosnowy – sprawdza się podczas leczenia grypy, bólu gardła, zatok i kataru; ma działanie wykrztuśne i antyseptyczne, a poza tym ułatwia oddychanie poprzez udrożnienie górnych dróg oddechowych
- olejek z drzewa herbacianego – wykorzystywany przy bólu gardła i uporczywym kaszlu; jednak nie powinny stosować go kobiety w ciąży, małe dzieci i alergicy
- olejek tymiankowy – pomaga przy zatokach, zapaleniu migdałków, przeziębieniu, kaszlu i katarze; nie jest wskazany dla kobiet w ciąży i osób z nadciśnieniem tętniczym.
Do rozpylania olejków eterycznych dobrze sprawdzi się także inhalator Bronchiol Forte, który jest bardzo prosty w obsłudze, a niewątpliwie da lepsze efekty niż zabieg z miską i wrzątkiem.
Nebulizacja – jak wykonać?
Ważne jest, by na początku zapoznać się z instrukcją dołączoną przez producenta do nebulizatora. Znajduje się tam wiele informacji, m.in. jak prawidłowo złożyć sprzęt, gdzie umieścić płyn, którym chcemy się inhalować czy jak czyścić urządzenie. Przy wykonywaniu zabiegu, należy pamiętać, aby osoba inhalowana przyjęła pozycję siedzącą. W momencie, gdy wszystkie części mamy połączone, do pojemniczka zwanego nebulizatorem wlewamy odpowiednią ilość soli fizjologicznej, bądź leku. Następnie zakładamy na twarz maseczkę lub przykładamy ustnik i uruchamiamy kompresor. Przygotowany płyn w procesie nebulizacji zmienia się w mgiełkę, która trafia bezpośrednio do układu oddechowego. Zabieg ten da lepsze efekty, gdy osoba inhalowana będzie robić głębokie oddechy przez usta. Czas trwania inhalacji uzależniony jest od ilości wlanego płynu, ale proces uznaje się za zakończony, gdy mgiełka przestaje być widoczna. Po zakończonej nebulizacji należy pamiętać, aby umyć twarz i opłukać usta wodą. Dodatkowo można oklepać osobę inhalowaną po plecach. Robimy to zaczynając od dołu i przesuwamy się w kierunku głowy. Taka dodatkowa czynność pomaga w lepszej ewakuacji zalegającej wydzieliny. Po skończonym zabiegu sprzęt należy umyć i osuszyć, aby był gotowy do ponownego użycia.
Jak wybrać inhalator do nebulizacji?
Na rynku mamy bardzo dużo tego typu sprzętów, które różnią się nie tylko parametrami i producentem, ale także mechanizmem działania. Wyróżniamy 3 grupy nebulizatorów:
- Pneumatyczno-tłokowe (sprężarkowe) – najczęściej wykorzystywane, wszechstronne, ponieważ można stosować w nich wszystkie rodzaje leków do nebulizacji. Składają się z kompresora i pojemnika na lek zwanego nebulizatorem, który zakończony jest maską bądź ustnikiem. Elementy te łączy się ze sobą przewodem powietrznym wykonanym z tworzywa sztucznego. Ich cena jest przystępna, a dzięki załączonym komorom do inhalacji nadają się dla najmłodszych pacjentów.
- Ultradźwiękowe – od nebulizatorów sprężarkowych odróżnia je brak kompresora. Są niewielkich rozmiarów, dzięki czemu można je zabrać praktycznie wszędzie, a ich niewątpliwą zaletą jest także cichość pracy. Inhalator ultradźwiękowy składa się z małej płytki grzewczej na której umieszcza się lek, a kiedy pod wpływem ładunku elektronowego płytka zaczyna wibrować powstaje fala dźwiękowa, która rozbija lek na cząsteczki nadające się do wdychania. Wadą ich jest wysoka cena i ograniczenia w podawaniu niektórych leków.
- Membranowe – z wyglądu przypominają urządzenia ultradźwiękowe, ale różnią się od nich głównie mechanizmem działania. Nebulizator membranowy pompuje płynne lekarstwo przez wibrującą w szybkim tempie membranę zawierającą tysiące maleńkich oczek, co powoduje rozbicie leku na cząsteczki nadające się do wdychania. Są bardzo wydajne i pozwalają na przekazanie prawie 100% leku do dróg oddechowych. Niestety są drogie, a dodatkowo co 6 miesięcy kosztowna membrana, będąca ich podstawowym elementem działania, nadaje się do wymiany.
Czym powinniśmy się kierować przy wyborze nebulizatora? Szczególną uwagę powinniśmy zwrócić na kilka istotnych parametrów:
1. Parametr MMAD - czyli wielkość cząsteczek, na jakie nasze urządzenie rozprasza lek, czy sól fizjologiczną. Od ich rozmiaru zależy gdzie cząsteczki te się przedostaną. Cząsteczki o wielkości :
- powyżej 8 µm trafią do górnych dróg oddechowych,
- od 8 – 5 µm do tchawicy i dużych oskrzeli,
- od 5 – 2 µm do oskrzeli i oskrzelików,
- od 2 – 0,5 µm do pęcherzyków płucnych.
2. Czas inhalacji – z jednej strony im krótszy czas, tym zabieg łatwiejszy do zniesienia przez dziecko. Z drugiej strony u małych dzieci zalecany jest wolniejszy czas nebulizacji. Alternatywą może okazać się urządzenie z pokrętłem regulującym tempo zabiegu.
3. Ciągła praca – na to należy zwrócić uwagę, gdy chcemy aby nasz inhalator używała cała rodzina. Część z urządzeń dostępnych na rynku można używać tylko 20 minut po czym potrzebują dłuższego odpoczynku (40 minut).
4. Głośność – kompresor w nebulizatorach pneumatyczno-tłokowych wydaje jednostajny dźwięk przypominający szum, który może wystraszyć dziecko. Watro jest więc wybrać taki, którego głośność nie przekracza 60 dB.
5. Wygląd – w tym przypadku chodzi szczególnie o inhalator dla dzieci. W ofercie dostępne są urządzenia kolorowe, w kształcie np. zwierzątek. Są one bardzo ciekawym rozwiązaniem, ponieważ z ich pomocą zabieg inhalacji możemy przeprowadzić w formie zabawy. Pomóc w tym może nam Diagnostic Kids inhalator kompresowy.
6. Dodatkowe akcesoria – należy zwrócić szczególną uwagę na rozmiary maseczek dołączonych do zestawów, gdyż te dla dzieci nie zawsze będą pasowały dla kilkumiesięcznego malucha. Ustniki zazwyczaj przeznaczone są dla dużych dzieci i dorosłych, jednak w niektórych zestawach można znaleźć ustniki w formie smoczka przeznaczone dla najmłodszych.
