Wątroba jest największym gruczołem w organizmie człowieka i pełni wiele istotnych funkcji. Stan wątroby świadczy o kondycji całego organizmu. Jak właściwie dbać o wątrobę i jak można ją wspomóc, żeby jak najlepiej mogła spełniać swoje funkcje? Oto kompendium wiedzy na temat wspomagania wątroby i dróg żółciowych.
Spis treści:
- Wątroba – budowa i funkcje
- Drogi żółciowe – budowa i funkcje
- Wątroba – jakie są pierwsze objawy choroby tego narządu?
- Wątroba – co oznacza ból pod prawym żebrem?
- Wątroba – jakie badania?
- Wątroba – jak o nią dbać?
- Jak wybrać preparat na wątrobę?
Wątroba – budowa i funkcje
Wątroba, zbudowana z 4 płatów, ulokowana jest w prawym podżebrzu nad przeponą. To bardzo ukrwiony narząd, krew do wątroby dopływa rozwiniętym systemem krwionośnym przez żyłę wrotną (ukrwienie czynnościowe) oraz tętnicę wątrobową właściwą (ukrwienie odżywcze). Ok. 70% komórek wątrobowych, stanowiących podstawową jednostkę czynnościową narządu, to hepatocyty. Pozostałe z nich to komórki wrzecionowate i gwiazdkowate, o właściwościach żernych, a także gromadzące tłuszcz – lipocyty. Wątroba, jako narząd ma niesamowite zdolności regeneracyjne.
Żaden z organów w naszym ciele nie byłby w stanie zastąpić wątroby, która pełni setki różnych zadań, będąc jednocześnie częścią układu pokarmowego. Do podstawowych funkcji wątroby zaliczamy:
- magazynowanie – przechowuje m.in. witaminy A, D, B12, glikogen, żelazo, białko
- gospodarka węglowodanów – stanowi duży zbiornik energii, gdyż wytwarza, gromadzi i uwalnia glukozę
- gospodarka tłuszczy – przekształca węglowodany i białka w tłuszcze, bierze udział w syntezie lipoprotein, fosfolipidów, cholesterolu, a także w rozkładzie lipidów do kwasów tłuszczowych
- gospodarka białek – wytwarza białka osocza, m.in. te odpowiedzialne za procesy krzepnięcia; efektem ubocznym przemian białkowych jest powstawanie ketokwasów i aminokwasów w wątrobie
- detoksykacja – neutralizuje alkohol i amoniak, a także metabolizuje niektóre hormony i leki
- produkcja żółci – wytwarza produkt złożony, niezbędny do trawienia tłuszczy; dobowo nawet do 1,5 litra
- funkcje immunologiczne – pochłania obce antygeny dzięki obecności komórek żernych
- termoregulacja – odpowiada za utrzymanie prawidłowej temperatury ciała.
Drogi żółciowe – budowa i funkcje
Jest to system różnej wielkości i średnicy przewodów, którymi żółć, wytwarzana w hepatocytach, jest transportowana do pęcherzyka żółciowego, gdzie następuje jej zagęszczenie i przechowywanie. Żółć, z woreczka wydzielana jest do dwunastnicy, gdzie uczestniczy w trawieniu tłuszczów, a także wchłanianiu witamin, takich jak A, E, D, K.
Wątroba – jakie są pierwsze objawy choroby tego narządu?
Zaburzenia wątroby objawiają się dolegliwościami głównie ze strony przewodu pokarmowego – bóle brzucha, wzdęcia, nudności, wymioty, uczucie obrzydzenia do jedzenia tłustych pokarmów. W związku z szeroką funkcjonalnością wątroby możemy spotkać się z dysfunkcjami całego organizmu, takimi jak:
- osłabienie, zanik mięśni i pogorszenie tolerancji wysiłku
- świąd skóry
- zaburzenia miesiączkowania, przerost piersi u mężczyzn
- obniżenie libido
- obrzęki, np. w obrębie nóg
- zaburzenia krzepnięcia
- dysfunkcje neurologiczne i psychiatryczne (wzrost stężenia w organizmie toksycznych metabolitów).
Jednym z charakterystycznych objawów schorzeń wątroby jest żółtaczka, czyli żółte zabarwienie twardówek i skóry, które występuje na skutek wzrostu stężenia bilirubiny we krwi. Dotyczy to zarówno schorzeń wątroby, jak i dróg żółciowych (m.in. marskość wątroby, kamica dróg żółciowych). Często w przebiegu chorób wątroby obserwujemy zmiany jej wielkości – powiększenie (choroby zapalne) lub zmniejszenie (marskość).
Wątroba – co oznacza ból pod prawym żebrem?
Wątroba jako narząd nie posiada unerwienia czuciowego. Pytanie więc, czy wątroba może boleć? Odpowiedź brzmi – nie! Pacjenci jednak skarżą się na ból w prawym podżebrzu, szczególnie po ciężkostrawnym, tłustym posiłku. Może to być spowodowane zapaleniem dróg żółciowych lub kolką żółciową.
Natomiast jeżeli jest to dolegliwość niezależna od spożytego pokarmu, wtedy możemy doszukiwać się w tak zlokalizowanym bólu powiększenia wątroby. Zmieniony narząd rozciąga i podrażnia błonę surowiczą, która jest unerwiona. Do powiększenia wątroby może dojść na skutek zastoju krwi wynikającego z niewydolności serca, stłuszczenia wątroby, zapalenia wątroby lub nowotworów.
Wątroba – jakie badania?
O dysfunkcjach wątroby, poza licznymi dolegliwościami, mogą świadczyć zmiany w badaniach laboratoryjnych. Na co należy zwrócić szczególną uwagę:
- wzrost aktywności aminotransferaz wątrobowych, biorących udział w metabolizmie białek (AspAt, AIAT)
- wzrost stężenie gamma – glutamylotranspeptydazy (GGTP), nieswoistego markera mogącego świadczyć o defekcie funkcji wydzielniczych wątroby
- podwyższenie stężenia bilirubiny i amoniaku
- spadek stężenia mocznika
- zmiany w badaniach obrazowych (USG jamy brzusznej)
- wydłużenie czasu protrombinowego, co oznacza uszkodzenie układu krzepnięcia.
Wątroba – jak o nią dbać?
Stan naszej wątroby w ogromnym stopniu zależy od trybu życia jaki prowadzimy i sposobu odżywiania. Oto kilka ważnych zasad, których powinniśmy przestrzegać, aby utrzymać wątrobę w dobrej kondycji.
Wątroba to niewątpliwie jeden z najważniejszych organów w naszym ciele. Jej prawidłowe funkcjonowanie w dużej mierze zależy od nas i naszego stylu życia. Dlatego dbajmy o naszą wątrobę za pomocą odpowiedniej diety, a także preparatów ją wspomagających. Wtedy utrzymamy nie tylko dobre samopoczucie, ale także cholesterol na odpowiednim poziomie.
1. Dieta na wątrobę – co jeść na wątrobę, a czego unikać.
Unikaj nadmiaru tłuszczów.
Chodzi szczególnie o tłuszcze nasycone, bogate w cholesterol. Niewielkie ilości tłuszczów nienasyconych (oliwa z oliwek, ryby) są wręcz niezbędne, bo ograniczają produkcję tłuszczu wątrobowego.
Ogranicz produkty mączne i wyeliminuj słodycze.
Cukry proste mogą powodować nadmierne skurcze woreczka żółciowego oraz odkładanie się tłuszczu w wątrobie, co znacznie ją osłabia.
Zadbaj o dostarczanie odpowiedniej ilości białka.
Powinno pochodzić ono z chudego nabiału lub z jajek (wyeliminuj żółtka jeśli masz problemy z woreczkiem żółciowym). Dobrym źródłem białka są też ryby i białe mięso przygotowywane z użyciem jak najmniejszej ilości tłuszczu, bez smażenia. Białko jest niezbędne do procesów regeneracyjnych uszkodzonego miąższu wątroby.
Unikaj błonnika w diecie.
Może on nasilać wzdęcia i biegunki. Pamiętaj, żeby spożywać owoce bez skórki, najlepiej przetarte lub uduszone.
Pamiętaj o witaminach.
Nadwerężona wątroba nie przyswaja witamin w odpowiednim stopniu, więc postaraj się o ich uzupełnienie po przez spożywanie warzyw lub stosowanie preparatów witaminowych.
Pij 2 litry płynów dziennie.
Dzięki odpowiedniemu nawodnieniu możliwe jest usuwanie toksyn z organizmu.
Zrezygnuj z używek.
Kawa, mocna herbata, papierosy dostarczają dużo substancji obciążających wątrobę.
2. Profilaktyka i działania, które mogą nas ustrzec przed wirusowymi zakażeniami wątroby.
Warto co jakiś czas sprawdzić poziom aktywności aminotransferaz wątrobowych, czy zrobić USG jamy brzusznej. Bądźmy wyczuleni na dolegliwości ze strony wątroby. Przestrzeganie zasad higieny oraz szczepienia ochronne pomogą nam ustrzec się przed wirusowymi infekcjami wątroby, które mogą prowadzić do powikłań, takich jak żółtaczka, zapalenie wątroby czy marskość.
3. Leki nie są obojętne dla wątroby.
Większość przyjmowanych leków jest metabolizowana przez odpowiednie cytochromy właśnie w wątrobie. W związku z tym stanowią one nie tylko obciążenie dla wątroby, ale niektóre z nich mogą ją także uszkadzać. Oprócz niektórych antybiotyków, chemioterapeutyków, leków na cholesterol (statyny), sztandarowym przykładem leku uszkadzającego wątrobę w znacznym stopniu jest paracetamol. Przekraczając dawkę dzienną tego środka wyczerpujemy zapasy glutationu, stanowiącego naturalną odtrutkę, która jest produkowana i magazynowana w wątrobie. Poza tym jeden z metabolitów paracetamolu uszkadza hepatocyty, zaburzając gospodarkę wolnorodnikową. Warto dodać, że niewłaściwie funkcjonująca wątroba, co często dotyczy osób starszych, zmienia metabolizm niektórych leków, zaburzając ich działanie.
4. Sięgaj po preparaty wspomagające wątrobę.
Na rynku aptecznym mamy bardzo wiele preparatów poprawiających funkcjonowanie wątroby. Wpływają one również na woreczek żółciowy, przez co poprawiają procesy trawienne. Jako dodatkowe składniki możemy znaleźć w tych produktach witaminy z grupy B, wpływające na metabolizm energetyczny komórek oraz witaminę E o działaniu antyoksydacyjnym.
Jak wybrać preparat na wątrobę?
Suche wyciągi roślinne, to najpopularniejsze składniki preparatów wspomagających. Jakie zioła na wątrobę są ważne i w jaki sposób działają?
Ostropest plamisty (Sylibum maraianum)
Swoje właściwości zawdzięcza sylimarynie, substancji czynnej, która stabilizuje błony komórkowe hepatocytów, przez co chroni je przed działaniem substancji toksycznych (alkohol, pestycydy). Ponad to sylimaryna zwiększa zdolności regeneracyjne w wątrobie, ponieważ podwyższa poziom glutationu. Preparatem standaryzowanym, zarejestrowanym jako lek jest Sylimarol 70 mg. Przyjmujemy go 3 razy dziennie przez okres 4 tygodni, w celu uzyskania pożądanego efektu.
Ziele karczocha (Cynara scolymus)
Cynaryna, aktywnie działający związek w karczochu, wpływa korzystnie na przemianę tłuszczów i cholesterolu. Obniża poziom cholesterolu, a poza tym pomaga usunąć zbędne metabolity z wątroby. Połączenie witamin z grupy B oraz karczocha możemy znaleźć w preparacie Hepason Complex, do stosowania 2 razy dziennie po posiłku.
Korzeń cykorii (Cichorium intybus)
Wpływa na poprawę trawienia, po przez zwiększenie wydzielania żółci i soków trawiennych. Obniża poziom cholesterolu, a także niweluje uczucie ciężkości i wzdęcia po posiłku. W produkcie Hepaslimin jednym ze składników wspomagających trawienie i wątrobę jest właśnie korzeń cykorii.
Ostrokrzew paragwajski
Pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, gdyż pomaga w rozkładaniu lipidów. Często dodawany do preparatów odchudzających.
Ostryż długi
Zapobiega odkładaniu się tłuszczu w organizmie.
Zielona herbata
Reguluje poziom cholesterolu, posiada właściwości detoksykacyjne i antyoksydacyjne.
Inne składniki wspomagające wątrobę:
Cholina
Jest naturalnym składnikiem fosfolipidów, budujących błony komórkowe. Wspiera funkcjonowanie wątroby, poprzez zmniejszenie ilości odkładanego tłuszczu. Najczęściej dodawana jest do preparatów wpływających na obniżenie cholesterolu, np. Anticholest.
L – asparagininan, L – ornityna
Są to aminokwasy, które pomagają zregenerować się uszkodzonym komórkom. Występują razem z choliną w znanym od lat produkcie Hepatil
Fosfolipidy
Pozyskiwane z nasion soi, stanowią element budulcowy błony komórkowej hepatocytu, w związku z tym mają zdolność wbudowywania się w nią, zapewniając świetną regenerację komórki. Fosfolipidy działają ochronnie na wątrobę, a także hamują włóknienie oraz proces jej stłuszczania i obniżają poziom cholesterolu. Są zalecane do regularnego stosowania przy uszkodzeniach wątroby (polekowe, poalkoholowe), stanach zapalnych, a także zaburzeniach czynnościowych wątroby i dróg żółciowych. Na rynku mamy preparat Essentiale forte, standaryzowany, zarejestrowany jako lek, do regularnego stosowania.
