Ból zębów to najczęstszy powód, dla którego pacjenci zgłaszają się do stomatologa. Zwykle jest on na tyle dokuczliwy, że utrudnia codzienne funkcjonowanie. Jego najczęstszą przyczyną jest próchnica. Czy ból zębów zawsze związany jest z problemami stomatologicznymi? Jak wygląda leczenie bólu zęba?
Spis treści:
- Ból zęba - najczęstsze przyczyny
- Rodzaje bólów zęba
- Ból zęba - kiedy do dentysty?
- Bóle zębów - leczenie
- Ból zęba - profilaktyka i codzienna higiena jamy ustnej
- Ból zęba u dziecka - co robić?
- Bóle zębów w ciąży
- Czy bóle zębów to zawsze problemy stomatologiczne?
Ból zęba - najczęstsze przyczyny
Najczęstszą przyczyną bólu zębów jest próchnica. Są to zarówno te mniejsze jak i większe ubytki powstające w szkliwie. Gdy stają się one na tyle głębokie, że docierają do zębiny, czyli tkanki znajdującej się pod szkliwem we wnętrzu, której znajdują się kanaliki zębinowe, będące drogami przebiegu nerwów, pojawiają się dolegliwości bólowe. Jeśli na tym etapie problem nie zostanie zatrzymany, uszkodzenie dotrze do miazgi zęba. Pojawia się wówczas spory problem, ponieważ zwykle dochodzi do powstania ropnia, a nerwy i naczynia krwionośne znajdujące się wewnątrz miazgi ulegają zniszczeniu. Wiąże się to z odczuwaniem przez chorego silnego bólu. Konieczne jest wtedy leczenie kanałowe zęba lub jego ekstrakcja.
Inne najczęstsze przyczyny bólu zębów to:
- zapalenie przyzębia (dziąseł),
- zapalenie miazgi niezwiązane z próchnicą powstające na skutek patologicznego starcia zęba lub podczas złamania jego korony,
- powstanie ziarniaków, torbieli czy przetok w miazdze zębowej,
- wyrzynanie się ósemek, tzw. zębów mądrości, szczególnie gdy jest ono utrudnione,
- urazy zębów na skutek których doszło do pęknięcia szkliwa, np. ukruszenie, złamanie zęba,
- wypadnięcie plomby,
- powikłanie po leczeniu kanałowym,
- nadwrażliwość zębów powstała na skutek zredukowania tkanek osłaniających zębinę, co naraża odsłonięte zakończenia nerwowe na działanie czynników drażniących i odczuwanie bólu,
- zapalenie zatok, co ma związek z naciskiem na nerw trójdzielny przez rozwijający się w zatokach stan zapalny,
- zapalenie ucha (ból promieniuje do zębów),
- zaciskanie zębów i zgrzytanie zębami, które powoduje stopniową redukcję szkliwa,
- zabiegi stomatologiczne, m.in. wybielanie i usuwanie kamienia na skutek których pojawić może się problem nadwrażliwości zębów, a nawet ból,
- zgryz urazowy, tj. niewłaściwy kontakt zębów łuku górnego i zębów łuku dolnego - nieleczony latami może doprowadzić do bólu zarówno zębów jak i głowy.
Czynniki wywołujące nagły ból zęba
Kiedy dochodzi do uszkodzenia szkliwa czy to w wyniku ubytków próchniczych czy też jego ścierania, zęby stają się znacznie bardziej wrażliwe na działanie czynników zewnętrznych. Niektóre jedzenie, napoje, zmiana temperatury, a w skrajnych przypadkach nawet zaciągane do dróg oddechowych powietrze może wywołać dolegliwości bólowe. Dyskomfort i ból odczuwa się na skutek:
- picia bardzo ciepłych, bardzo zimnych czy też gazowanych napojów,
- spożywania cytrusów oraz jabłek, a także ich soków,
- jedzenia słodyczy,
- spożywania ostrych i kwaśnych potraw,
- picia wina,
- szczotkowania i nitkowania zębów.
Gdy dojdzie do zajęcia miazgi zębowej, nagły ból zębów może wywołać nawet zmiana pozycji ciała na leżącą.
Rodzaje bólów zęba
Przyczyny bólu zęba determinują jego charakter. Gdy związany jest on z rozwojem próchnicy, uszkodzeniem szkliwa, odsłonięciem szyjek zębowych czy nadwrażliwością, pochodzi z wnętrza zęba, a do tego jest nagły, ostry i przeszywający. Na szczęście po chwili samoistnie ustępuje. Jest to jednak sygnał, żeby jak najszybciej zgłosić się do dentysty.
Zapalenie miazgi charakteryzuje się nieco inaczej. Ból jest niemal nieustanny, ćmiący i znacznie nasila się podczas jedzenia i picia gorących oraz zimnych napojów, a nawet zmiany pozycji ciała. Dolegliwości są podobne, gdy stan zapalny obejmuje przyzębie, jednak nie pojawia się ich nasilenie pod wpływem zmiany temperatury.
Gdy nasilenie bólu zębów pojawia się podczas żucia i zaciskania szczęki, np. w czasie jedzenia może mieć to związek z zapaleniem zatok lub ucha. Charakterystyczne jest wówczas to, że odczucie rozlewa się niemal w całej jamie ustnej i bolą prawie wszystkie zęby. Wtedy lepszym wyborem będzie wizyta u laryngologa niż w gabinecie stomatologicznym.
Objawy towarzyszące bólom zęba
Gdy bolą zęby, stajemy się rozdrażnieni i zirytowani. Dolegliwości są niekiedy nie do zniesienia i bywa, że często nawet w nocy szukamy pomocy dentysty. Niekiedy z bólem zęba oprócz gorszego samopoczucia wiążą się również inne dolegliwości. Najczęściej są to:
- zaczerwienienie i obrzęk dziąseł,
- krwawienia z przestrzeni między zębowych,
- ból głowy,
- ból ucha,
- ból zatok nasilający się przy pochylaniu głowy,
- szczękościsk,
- gorączka.
Ból zęba - kiedy do dentysty?
Trzeba zaznaczyć, że wizyty u dentysty powinny odbywać się regularnie. Profilaktyczne zasiadanie na fotelu u stomatologa pozwala uzupełniać ubytki w szkliwie na bieżąco. Dzięki czemu nie dochodzi do głębokich zmian. W przypadku osób z parodontozą takie wizyty są również ważne ze względu na konieczność częstego usuwania kamienia i osadu nazębnego. Gdy natomiast zapalenie przyzębia zacznie postępować, konieczne jest szybkie wdrożenie leczenia.
W zasadzie gdy boli ząb zawsze powinno udać się do dentysty. Początki próchnicy nie dają objawów, ból pojawia się, gdy ubytek przejdzie już przez szkliwo do zębiny. Jest to stan wymagający pomocy specjalisty. Również nadwrażliwość zębów to stan kiedy pomoc stomatologa jest wymagana. Pomoże on dobrać odpowiednią pastę i szczoteczkę do zębów oraz wskaże czego unikać, aby nie dopuszczać do nieprzyjemnych dolegliwości.
Wszystkie inne dodatkowe symptomy w jamie ustnej pojawiające się wraz z bólem zębów są również wskazaniem do szybkiej wizyty u stomatologa. Chodzi głównie o zaczerwienienie i obrzęk dziąseł, a także krwawienia z przestrzeni między zębowych. Niepokojącymi objawami są również gorączka czy nieprzyjemny zapach z ust, co może świadczyć o rozwoju stanu zapalnego.
Bóle zębów - leczenie
Leczenie bólu zęba zależy przede wszystkim od jego przyczyny. Terapia próchnicy, która objawia się bólem, wymaga założeniem plomby. Gdy zajęta zostaje miazga konieczne będzie leczenie kanałowe (endodentyczne), które polega na usunięciu miazgi zębowej. Zapalenie dziąseł wymaga również specjalistycznego leczenia. Niekiedy konieczna jest nawet antybiotykoterapia doustna. Lekarze stomatolodzy ordynują specjalistyczne leczenie i sami wykonują zabiegi stomatologiczne mające na celu pozbycie się problemu i zniwelowanie dolegliwości bólowych. Dodatkowo można wspomagać się preparatami na ból zębów dostępnymi bez recepty.
Co na ból zęba? Rodzaje preparatów
Gdy boli ząb najlepiej od razu zgłosić się do dentysty. Oczywiście nie zawsze wizyta tego samego dnia jest możliwa. Pomocne w takim wypadku są leki na ból zębów dostępne bez recepty. Przede wszystkim są to środki o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym zawierające w swoim składzie ketoprofen lub ibuprofen, ale też leki złożone na bazie parcetamolu i/lub kodeiny. Takie połączenie lepiej sprawdzi się przypadku bólu zęba związanego z ubytkiem niż stanu zapalnego przyzębia czy miazgi.
Tabletki na ból zębów to jedno, ale jakie jeszcze inne preparaty można stosować, aby łagodzić te nieprzyjemne dolegliwości w jamie ustnej?
- Tymczasowe wypełnienie zęba - idealne rozwiązanie, aby w sytuacji awaryjnej zabezpieczyć ubytek w szkliwie. Bolący ząb nie będzie dokuczał podczas jedzenia i picia, a ponadto uda się ochronić jego wewnętrzne struktury przed bakteriami z zewnątrz i rozwojem stanu zapalnego.
- Płyny do płukania jamy ustnej - w ich składzie znaleźć można alkoholowe ekstrakty roślinne, m.in. z szałwii i kory dębu o właściwościach ściągających i przeciwzapalnych lub chlorheksydynę działającą antyseptycznie. Tego typu preparaty pozwolą zachować zdrowie jamy ustnej i sprawdzą się na choroby przyzębia generujące ból zębów, a także po zabiegach stomatologicznych, aby uchronić przed rozwojem drobnoustrojów.
- Żele stomatologiczne - miejscowo aplikuje się je na śluzówkę. Oprócz składników o działaniu przeciwzapalnym i odkażającym mogą zawierać również środki znieczulające.
- Środki do pędzlowania do stosowania w jamie ustnej - ich konsystencja jest gęstsza niż w przypadku klasycznych płynów do płukania jamy ustnej, dlatego zachowują one dłuższy kontakt z błoną śluzową. W tego typu preparatach oprócz ziołowych ekstraktów ważnym składnikiem są również środki o miejscowym działaniu znieczulającym.
Domowe sposoby na ból zęba
Dostępne w niemal każdym domu składniki mogą także pomóc na ból zębów. Jest to oczywiście rozwiązanie chwilowe i doraźne, ale bolący ząb zwykle jest na tyle uciążliwym problemem, że zmusza nas do sięgania po różne środki, nawet te które jedynie potencjalnie mogą przynieść ulgę. Domowe sposoby będące pomoce w bólu zęba to m.in.
- rozgryzanie goździków - zawarty w nich olejek eteryczny - eugenol, działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo,
- żucie plasterka czosnku w miejscu, gdzie boli ząb - zawarta w warzywie allicyna działa przeciwzapalnie i ma właściwości antybiotykowe, dlatego może zabezpieczyć przed zapaleniem miazgi,
- płukanie jamy ustnej naparem z szałwii - daje efekt przeciwzapalny, antyseptyczny i przeciwobrzękowy, co pozwala zabezpieczać przed rozwojem infekcji,
- płukanie jamy ustnej wodą utlenioną, którą stosuje się w rozcieńczeniu 1:1 - działa ona antyseptycznie i łagodzi stan zapalny,
- żel z aloesu działający kojąco na bolący ząb i łagodzący nadwrażliwość zębów.
Każdy dostępny bez recepty lek na ból zębów, a nawet najbardziej skuteczny domowy sposób to tylko rozwiązania doraźne. Z problemem stomatologicznym zawsze należy zwrócić się do specjalisty. Inaczej będzie on postępował i generował wiele poważnych powikłań.
Ból zęba - profilaktyka i codzienna higiena jamy ustnej
Tylko prowadzona on najmłodszych lat regularna i odpowiednia higiena jamy ustnej jest nas w stanie uchronić przed bólem zębów. Jak powinna ona wyglądać i dlaczego jest tak ważna?
Zęby należy myć co najmniej 2 razy dziennie przez minimum 2 minuty, używając to tego celu szczoteczki z miękkim lub średniej twardości włosiem oraz odpowiedniej pasty. Powinna być ona dobrana do potrzeb oraz do wieku i zawierać fluor. Pierwiastek ten mimo złej sławy i doniesień o toksyczności skutecznie wspomaga mineralizację i chroni szkliwo przed uszkodzeniami. Dlatego jeśli nie chcemy, aby próchnica atakowała nasze zęby najlepiej wybierać pasty z fluorem. Zasad ta dotyczy również dzieci, w przypadku których zawartość pierwiastka w patach jest odpowiednio zmniejszona.
Szkodliwość fluoru zależy od dawki i czasu ekspozycji. Najwięcej fluoru przyjmujemy z jedzeniem lub w efekcie zanieczyszczenia środowiska. Pierwiastek ten zawarty w pastach do zębów wydaje się nieszkodliwy. Nadmiar fluoru również może uszkadzać szkliwo.
Mycie zębów to nie wszystko regularnie warto stosować również
płyny do płukania jamy ustnej o działaniu ochronnym na dziąsła i szkliwo dostosowane do wieku. Te dedykowane dzieciom nie zawierają alkoholu lub jest go znacznie mniej, podobnie jak w przypadku fluoru. Ważne jest też nitkowanie zębów, aby usunąć resztki pokarmów z przestrzeni między zębowych. Inaczej stworzymy idealne środowisko do namnażania się bakterii, które produkują kwasy uszkadzające szkliwo i powodujące jego erozję. Ten proces jest najbardziej nasilony gdy spożywamy jedzenie bogate w cukier. Dlatego zawsze po słodkim deserze warto od razu umyć zęby.
Aby ustrzec się od bólu zęba, trzeba regularnie odwiedzać dentystę. Na pierwszą wizytę kontrolną powinny udać się dzieci przed ukończeniem 2. roku życia. Natomiast dorośli powinni regularnie odwiedzać stomatologa co pół roku. Profilaktyka i leczenie drobnych ubytków na bieżąco pozwoli uchronić przed zajęciem miazgi i przed poważnymi chorobami przyzębia, które nie tylko wiążą się z ogromnym bólem, ale również ze skomplikowanym i ciężkim procesem leczenia.
Co więcej warto pamiętać, że próchnica spowodowana jest przez kwasy znajdujące się w osadzie nazębnym, które to stopniowo rozpuszczają szkliwo i zębinę. Na wizycie kontrolnej stomatolog pomoże usunąć nadmiar osadu na zębach i wskaże newralgiczne punkty, które powinny być przez nasz doczyszczane. Zatem wizyta w gabinecie dentystycznym nie powinna polegać tylko na leczeniu, ale też na edukacji pacjenta w każdym wieku.
Ból zęba u dziecka - co robić?
Dziecko również może skarżyć się, że bolą zęby. Mleczaki są unerwione, a co więcej mają większą skłonność do powstawania w nich ubytków ze względu na słabszą mineralizację. Dlatego w ich przypadku tak ważna jest codzienna higiena jamy ustnej, ograniczanie słodyczy, a także dieta bogata w wapń i witaminę D, które są niezbędne dla mocnych zębów.
Co można zrobić gdy dziecko boli ząb? Tak naprawdę pozostaje doraźne podanie maluchowi leku przeciwbólowego i przeciwzapalnego, jakim jest ibuprofen oraz jak najszybsze udanie się do dentysty.
Bóle zębów w ciąży
Dieta kobiety ciężarnej ma ogromne znaczenie dla rozwoju i zdrowia zębów dziecka po narodzinach. Już na etapie życia płodowego kształtuje się podatność do demineralizacji szkliwa. Sama ciężarna również narażona jest na większą skłonność do tworzenia się ubytków. Gdy nie będą one odpowiednio wcześnie wyleczone może dojść do rozwoju stanu zapalnego miazgi, którego leczenie w czasie ciąży jest trudniejsze, chociażby ze względu na przeciwwskazanie wielu farmaceutyków w tym czasie. Chodzi tutaj o niektóre antybiotyki czy leki na ból zębów.
Dlaczego w ciąży zwiększa się ryzyko wystąpienia bólu zęba?
- w diecie przyszłej mamy pojawia się więcej węglowodanów, które są pożywieniem dla bakterii bytujących w jamie ustnej, podczas tego procesu dochodzi do wytwarzania składników uszkadzających szkliwo,
- wrażliwe zęby i dziąsła to problem, który u wielu pań pojawia się właśnie w czasie ciąży,
- spadek pH śliny co sprzyja rozwojowi bakterii i skutkuje demineralizacją szkliwa.
W ciąży bardzo ważna jest higiena jamy ustnej, tj. regularne mycie zębów oraz sięganie po płyny do płukania jamy ustnej. Jeśli ciężarna boryka się z krwawiącymi dziąsłami, należy wybierać odpowiednio miękką szczoteczkę, a nitkowanie wykonywać bardzo delikatnie.
Z każdym problemem stomatologicznym w ciąży należy zgłosić się do specjalisty. Wizyta w gabinecie w wielu przypadkach pozwala uchronić przed powikłaniami i jest całkowicie bezpieczna dla przyszłej mamy. Najlepszy czas na leczenie zębów to II trymestr ciąży.
Czy bóle zębów to zawsze problemy stomatologiczne?
Jak już wspomniano wcześniej odczuwanie bólu zębów, nie zawsze ma związek z problemami stomatologicznymi. Niekiedy generuje je zapalenie zatok, ucha bądź wady postawy. Charakter odczuwanego bólu jest jednak nieco inny. Rozlewa się na niemal wszystkie zęby, a nasilają go ruchy żuchwą wykonywane podczas jedzenia czy zaciskanie żuchwy. Co więcej długo utrzymywana niewłaściwa pozycja siedząca, np. podczas pracy przy komputerze generuje złą postawę i zmiany przeciążeniowe, co przekłada się z kolei na zaciskanie szczęki, a po pewnym czasie prowadzi do bólu zębów. Zwykle w przebiegu problemów wad postawy pojawia się również ból głowy.
Ból zębów zwykle ma związek z większymi lub mniejszymi ubytkami bądź chorobami przyzębia. Niezależnie od przyczyny bólu jest on ciężki do zniesienia. Dostępne bez recepty środki przeciwbólowe to jedynie doraźne rozwiązanie. Zwykle gdy pojawia się problem stomatologiczny, konieczna jest wizyta u specjalisty. Uchronić przed bólem może codzienna higiena jamy ustnej oraz regularne wizyty u stomatologa.
Piśmiennictwo:
- Skoracka J. i inni; Podstawy anatomiczne i fizjologiczne zespołów bólowych aparatu stomatognatycznego; Nowiny Lekarskie 2006, 75 (1): 80–89.
- Błaszczyk I., Ratajczak-Kubiak E., Birkner E.; Korzystne i szkodliwe działanie fluoru; Farm Pol 2009; 65(9): 623-626.
- Wójcicka A. i inni; Próchnica wieku rozwojowego chorobą cywilizacyjną; Przegląd Epidemiologiczny 2012; 66: 705 - 711.
- Chałas R. i inni; Rola prawidłowego żywienia w okresie ciąży w aspekcie profilaktyki próchnicy zębów u dziecka i matki. Stanowisko grupy roboczej ds. profilaktyki stomatologicznej u kobiet w ciąży Polskiego Oddziału Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy; Nowa Stomatol 2018; 23(2): 85-90.
- Stępień A.; Neuralgie i nerwobóle twarzy; Polski Przegląd Neurologiczny 2007; 3 (4): 262-271.
