Kiedy pojawia się ból nerek (nerki) to znak, że dzieje się coś poważnego. Patologiczne zmiany zachodzące w tych narządach często nie dają żadnych objawów. Dlatego tak ważne jest ustalenie przyczyny bólu w okolicy lędźwiowej oraz szybkie jego zwalczenie, ponieważ może być on na tyle nasilony, że będzie uniemożliwiał pacjentowi normalne funkcjonowanie.
Ból nerek – czym jest? Jakie objawy mogą mu towarzyszyć?
Nerki zlokalizowane są w jamie brzusznej w okolicy lędźwiowej symetrycznie po obu stronach kręgosłupa. Prawa nerka sąsiaduje z wątrobą i woreczkiem żółciowym, a lewa z żołądkiem i śledzioną. Zazwyczaj kiedy pierwszy raz pojawia się ból w okolicy lędźwiowej często mylony jest z bólem kręgosłupa lub brzucha. Dlatego też we właściwym postawieniu diagnozy pomagają zazwyczaj tzw. objawy dyzuryczne z którymi występuje ból nerek (nerki). Należą do nich takie dolegliwości ze strony układu moczowego jak:
- nagłe parcie na pęcherz, któremu towarzyszy ból,
- dyskomfort i dolegliwości bólowe podczas oddawania moczu,
- częste oddawanie moczu oraz trudności z jego utrzymaniem.
Natomiast sam ból nerki może mieć różny charakter i nasilenie. Generalnie pojawia się on nagle, jest silny i przebiega falami o różnej częstotliwości (ból pulsujący). Kiedy dolegliwości wzmagają się stopniowo w ciągu kilku kolejnych dni najprawdopodobniej dopadła chorego kolka nerkowa. Gwałtowne ataki mają związek z uciskiem spowodowanym zatrzymaniem moczu. Ból nerki może mieć również charakter przewlekły, co ma związek z bólem somatycznym, który jest niespecyficzny i bardzo subiektywny.
W celu dokonania diagnostyki pomocny bywa dokładny wywiad przeprowadzony z chorym na temat dolegliwości bólowych oraz badania diagnostyczne jak i przedmiotowe. Ból nerek rozpoczyna się z jednej strony i promieniuje do środka pleców, rozprzestrzeniając się poziomo. Wzmaga się podczas ruchu i uderzania. Dlatego lekarz dokonując diagnostyki opłukuje okolice nerek. Ból nerki potwierdza również wzmożone napięcie mięśniowe w jej okolicy. Jeśli chodzi o pomocne badania to oczywiście wykonuje się analizy na podstawie próbki krwi i moczu. W dalszej diagnostyce wykonywane są USG, spiralna tomografia komputerowa, urografia oraz scyntografia.
Nie tylko ból nerek (nerki) w okolicy lędźwiowej może świadczyć o zaburzeniu ich funkcjonowania. Inne niepokojące objawy to m.in.:
- obecność krwi w moczu,
- ból w podbrzuszu (zapalenie pęcherza moczowego),
- obrzęki, narastające stopniowo,
- skąpomocz i bezmocz,
- wielomocz, występujący niezależnie od ilości przyjmowanych płynów,
- ból nerki (lewej lub prawej) pojawiający się po wypiciu alkoholu.
Najczęstsze przyczyny bólu nerek
Ból nerek pojawia się jako sygnał, że dzieje się coś poważnego. Dlatego też zawsze powinien on podlegać dogłębnej diagnostyce przeprowadzonej przez specjalistę. O jakich schorzeniach może świadczyć ból w okolicy lędźwiowej?
- Kolka nerkowa / kamica nerkowa
Na skutek zatkania moczowodu przez kamień moczowy dochodzi do wzrostu ciśnienia w górnym odcinku układu moczowego. Charakterystyczny ból dla kolki nerkowej jest nagły, silny i bardzo ostry. Promieniuje on od okolicy lędźwiowej do pęcherza, cewki i zewnętrznej powierzchni uda. Zaostrzeniu kamicy towarzyszą również częstomocz, bolesne parcie na pęcherz, nudności, wymioty oraz wzdęcia.
Najczęściej występującą formą zapalenia nerek jest kłębuszkowe zapalenie nerek. Daje ono zmiany w badaniu ogólnym moczu, ale nie wiąże się z dolegliwościami bólowymi. Najczęstszą przyczyną kłębuszkowego zapalenia nerek są wirusy lub bakterie. Stan chorego zaczyna się pogarszać po upływie tygodnia od pierwotnej infekcji. Pojawiają się m.in. takie objawy jak: obrzęki, kłopoty z oddawaniem moczu, nadciśnienie tętnicze i sporadycznie gorączka.
Na skutek przyjmowania leków nefrotoksycznych rozwija się śródmiąższowe zapalenie nerek. Do tego typu farmaceutyków, powodujących polekowe uszkodzenie nerek, należą niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz niektóre antybiotyki. Stan zapalny rozwijający się w tkance śródmiąższowej nerek i cewce nerkowej daje szereg objawów: gorączkę, tępy ból nerek, wysypkę plamisto - grudkową o różnej lokalizacji i skąpomocz. Niekiedy pojawiają się również: krwiomocz i bóle stawów.
Najcięższy przebieg, prowadzący nawet do niewydolności nerek ma ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek. Główną przyczyną choroby jest zakażenie wywołane przez E. Coli. Bakteria ta stanowi fizjologiczną florę bakteryjną jelit i za pomocą struktur układu moczowego może ona przedostać się do nerek. Odmiedniczkowe zapalenie nerek jest powikłaniem jakie może rozwinąć się w wyniku zapalenia pęcherza wywołanego właśnie przez E. Coli. W przebiegu schorzenia pojawia się ból w okolicy kręgosłupa, który pacjenci określają jako trudny do zniesienia. Dodatkowo pojawia się wysoka gorączka, krwiomocz, nudności, wymioty, bolesne parcie na mocz i pieczenie podczas jego oddawania. Poddany analizie mocz zawiera dużą ilość czerwonych i białych krwinek oraz bakterie.
O wodonerczu mówimy, kiedy dochodzi zatrzymania moczu w nerce. Często wodonerczu towarzyszy infekcja w drogach moczowych, a w jej przebiegu pojawia się gorączka. Niekiedy pacjenci skarżą się również na dysfunkcje przewodu pokarmowego. Generalnie narastające stopniowo wodonercze nie daje objawów. Natomiast gdy pojawia się ono gwałtownie może dawać symptomy charakterystyczne dla kolki nerkowej. Wodonercze rozwija się na skutek nefropatii zaporowej. Ma ona związek z utrudnionym odpływem moczu w drogach moczowych z powodu ich niedrożności. Ta zaś może być spowodowana przez m.in. powiększona prostatę, nowotwór macicy, jajnika lub guza okrężnicy, tętniaka aorty czy też tętnic biodrowych.
Torbiel nerki to przestrzeń w obrębie jej miąższu, w której znajduje się płyn. Kiedy torbiele są małe nie dają objawów. Inaczej jest w przypadku tych większych, których średnica przekracza 5 cm. Wtedy pacjent odczuwa nieprzyjemne dolegliwości bólowe w okolicy nerek oraz uczucie pełności w jamie brzusznej. Torbiele oceniane są na podstawie badania USG. Małe podlegają regularnej kontroli, natomiast większe - usunięciu.
Dla guza nerki charakterystyczne jest, że początkowo nie daje żadnych objawów, więc jeśli nie zostanie on wykryty przypadkowo, to kiedy wystąpią dolegliwości jego stadium zaawansowania jest już wysokie, co daje złe rokowania. Znacznym czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów, ponieważ substancje zawarte w dymie tytoniowym działają bardzo szkodliwie na nerki. Nowotwór nerki to problem, który dotyka najczęściej mężczyzn po 45 - tym roku życia oraz kobiet między 55 - tym a 74 - tym rokiem życia. U chorych objawy pojawiają się raczej pojedynczo. Należą do nich: krwiomocz, ból nerek (nerki) o charakterze kolkowym lub tępym. Jak również symptomy ogólne: gorączka, nocne poty, ogólne wyniszczenie i spadek masy ciała, wzrost ciśnienia tętniczego oraz zapalenie wielomięśniowe. Rak nerki wykazuje umiarkowaną wrażliwość na radioterapię i chemioterapię, dlatego zwykle lekarz decyduje się na zabieg chirurgiczny polegający na jego usunięciu.
Leczenie bólu nerek
Ból nerek, szczególnie w przypadku kolki nerkowej, jest bardzo intensywny. Dlatego gdy bolą nerki można sięgnąć po niesteroidowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ). Środki te dodatkowo zmniejszają obrzęk moczowodu i łagodzą zapalenie nerek. Do najbardziej rekomendowanych należą ibuprofen, ketoprofen oraz diklofenak. Wśród leków łagodzących objawy związane z kolką nerkową nie może zabraknąć również środków o działaniu rozkurczowym, m.in. hioscyna, papaweryna, drotaweryna. Kiedy w obrębie dróg moczowych występuje infekcja bakteryjna i jest to potwierdzone badaniem labolatoryjnym moczu wtedy konieczna jest odpowiednia antybiotykoterapia, którą to zawsze ordynuje lekarz. Niekiedy antybiotyki stosuje się również w przypadku zapalenia nerek (ostre śródmiąższowe zapalenie nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek).
Nie mniej jednak leczenie bólu nerek powinno ściśle wiązać się z jego przyczyną i nie zawsze jego podstawą są środki farmakologiczne. Dany lek może stanowić natomiast uzupełnienie bardziej bądź mniej inwazyjnej interwencji chirurgicznej i doraźnie łagodzić ból. W przypadku kamieni zalegających w nerkach, które nie mogą być samoistnie wydalone wydobywa się je endoskopowo po wcześniejszym ich rozkruszeniu falą ultradźwiękową. Jeśli chodzi natomiast o inne jednostki chorobowe często wymagana jest interwencja chirurgiczna oraz hospitalizacja. Grunt to właściwie zdiagnozować przyczynę bólu nerek.
Domowe sposoby na ból nerek
Ból nerek pojawia się dość nagle i nie zawsze mamy możliwość od razu wybrać się się do lekarza. Oprócz dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i rozkurczowych warto wiedzieć, że na ból o charakterze kolki pomaga ciepło. Które zadziała dodatkowo rozkurczowo i rozluźniająco na mięśnie gładkie dróg moczowych. Dlatego w momencie odczuwania dolegliwości bólowych należy przyłożyć termofor lub poduszkę elektryczną do newralgicznego miejsca. Ciepłe okłady bywają również pomocne na bóle związane z zapaleniem pęcherza moczowego.
Kiedy ból związany jest z zaostrzeniem kamicy nerkowej nie należy się kłaść. Chodzenie ułatwia przesuwanie się złogów kamieni w kierunku pęcherza. Dodatkowo w procesie tym pomaga odpowiednie nawodnienie. Należy wypić nawet do 4 litrów płynów na dobę.
Oczywiście z pomocą przychodzą również ziołowe preparaty o działaniu moczopędnym, rozkurczowym i odkażającym na drogi moczowe, m.in. Rowatinex. Nie mniej jednak są to jedynie preparaty wspomagające leczenie kamicy i w połączeniu z dużą ilością płynów mogą pomóc pozbyć się kamieni z układu moczowego. Sprawdzają się również w profilaktyce.
Oczywiście jeśli ból nerek jest nie do zniesienia lub połączony jest z wysoką gorączką czy też krwiomoczem lub gdy pojawiają się inne niepokojące objawy podczas oddawania moczu należy niezwłocznie udać się do lekarza. Jeśli wizyta u nefrologa nie jest od razu możliwa pomocy powinien udzielić lekarz rodzinny, który zleci wykonanie podstawowych badań krwi i moczu oraz wskaże jak postępować na dalszym etapie choroby.
Choroby nerek - profilaktyka, czyli jak uniknąć bólu nerek
Podobnie jak w przypadku wielu innych schorzeń tak i choroby nerek wymagają odpowiedniej profilaktyki, która pozwoli chronić się przed ich poważnymi konsekwencjami. W końcu nerki to bardzo ważny narząd, który codziennie oczyszcza 1,5 litra krwi. Pełnią one również funkcje wewnątrzwydzielnicze. To dzięki nim w organizmie wytwarzane są krwinki czerwone oraz aktywna postać witaminy D. Co więcej właściwie działające nerki zapewniają równowagę kwasowo - zasadową oraz regulują ciśnienie tętnicze.
Przede wszystkim, aby unikać chorób nerek należy ograniczyć używki (alkohol, papierosy), ale również i nadmiar niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. W diecie trzeba zadbać o odpowiednie nawodnienie (wypijać 2 litry płynów dziennie), unikać nadmiaru soli oraz komponować pełnowartościowe i zbilansowane posiłki.
Bardzo ważne jest też zapobieganie infekcjom układu moczowego oraz ich nawrotom. Częste sięganie po furaginę - lek dostępny bez recepty na zapalenie pęcherza, nie zawsze jest dobrym rozwiązaniem. Bakterie chorobotwórcze mogą po przez cewkę moczową dostać się do pęcherza, a stamtąd drogą moczowodu do nerek, powodując stan zapalny. W niektórych przypadkach koniecznie należy zgłosić się do lekarza, wykonać odpowiednie badania oraz zastosować celowaną antybiotykoterapię. Powinny o tym pamiętać osoby, które cierpią na częste nawroty zakażeń dróg moczowych. W profilaktyce infekcji układu moczowego ważna jest odpowiednia higiena, unikanie przygodnych stosunków seksualnych, dbanie o ubiór adekwatny do pogody, niewstrzymywanie moczu w pęcherzu oraz sięganie po standaryzowane preparaty z żurawiną wielkoowocową, m.in. soki naturalne.
W przypadku osób u których została zdiagnozowana kamica nerkowa również bardzo ważna jest profilaktyka. Mowa tutaj o unikaniu pokarmów, które mogą powodować tworzenie się złogów (wszystko zależy od rodzaju kamicy), a także dbaniu o dostarczanie odpowiedniej ilości płynów. Profilaktycznie można sięgać po napary ziołowe o właściwościach moczopędnych i rozkurczowych oraz po wody lecznicze o korzystnym działaniu w przypadku chorób układu moczowego, np. woda lecznicza JAN.
Ból nerki oznacza, że coś niepokojącego dzieje się w drogach moczowych. Jest to sygnał, że nie warto zwlekać z wizytą u lekarza. Nawet jeśli pomylimy go z bólem pleców to po wykonaniu podstawowych badań moczu może się okazać, że konieczne będzie jednak dalsza diagnostyka, w tym USG układu moczowego. Potocznie mówi się, że nerki umierają po cichu, nie dając w początkowej fazie choroby żadnych objawów. Dlatego aby nie musieć walczyć z bardzo silnym i niekiedy trudnym do zniesienia bólem nerki warto mieć świadomość jak ważna w przypadku chorób tego narządu jest profilaktyka.
Bibliografia:
- Duława J.; Czynniki rozwoju kamicy nerkowej; Forum Nefrologiczne 2009, tom 2, nr 3, 184–188 [dostęp online].
- Szymański M. i inni; Nerkowe działania niepożądane związane ze stosowaniem NLPZ; Geriatra; 2014; 8: 1-9 [dostęp online].
