Anemia, inaczej niedokrwistość, to patologiczny stan organizmu, w którym dochodzi do zaburzenia funkcjonowania układu czerwonych krwinek. Może go spowodować nie tylko przemęczenie czy niewłaściwa dieta, ale często jest to sygnał ostrzegający przed innymi poważnymi schorzeniami. Jak rozpoznać problem u siebie i jak właściwie z nim postępować – oto podstawowe kompendium wiedzy na temat anemii.
Spis treści:
- Co to jest anemia?
- Anemia – przyczyny
- Anemia – diagnostyka. Jakie badania trzeba wykonać?
- Anemia – objawy
- Anemia u różnych grup pacjentów – kto jest szczególnie narażony
- Anemia leczenie – leki i preparaty do zastosowania w niedokrwistości
- Anemia – dieta i inne pozalekowe metody leczenia niedokrwistości
Sprawdź kategorie produktów: Anemia Herbaty i soki Żelazo Co to jest anemia?
O anemii mówimy, gdy zmniejsza się ilość czerwonych krwinek (erytrocytów) oraz hemoglobiny, czyli barwnika erytrocytów transportującego tlen i dwutlenek węgla, a także gdy spada stosunek objętości erytrocytów do objętości krwi, zwany hematokrytem. Może ona przyjąć postać łagodną, gdy poziom hemoglobiny (Hb) wynosi 10 – 12 g/dl, poprzez umiarkowaną i ciężką, aż do zagrażającej życiu przy spadku Hb poniżej 6,5 g/dl.
Anemia – przyczyny
Jest wiele przyczyn anemii, które są różne w zależności od wieku, płci czy uwarunkowań genetycznych. Często rodzaj niedokrwistości określa się właśnie na podstawie przyczyny zaburzenia obrazu krwi.
Oto 3 powody, na skutek których możemy mówić o anemii.
1. Zaburzenie produkcji erytrocytów
- Niedobór żelaza (anemia syderopeniczna) – kobiety są szczególnie narażone na brak żelaza w ustroju, ze względu na jego utratę podczas krwawień związanych z miesiączką. Problem dotyczy również dzieci i młodzieży w okresie dojrzewania, ale także kobiet w ciąży, karmiących piersią, czy wcześniaków i noworodków karmionych sztucznie.
- Niedobór kwasu foliowego i witaminy B12 (anemia megaloblastyczna) – na skutek czego dochodzi do powstawania nienaturalnie dużych erytrocytów, co jest spowodowane upośledzeniem syntezy DNA tych komórek i zaburzeniem ich podziałów. Przyczyny tego typu niedokrwistości to nie tylko problemy z wchłanianiem z przewodu pokarmowego, czy niedobory w diecie witamin z grupy B, ale także alkoholizm, zwiększone zapotrzebowanie i przyjmowanie niektórych leków (np. metotreksat, fenytoina).
- Upośledzenie funkcji szpiku (anemia aplastyczna) – może mieć postać choroby wrodzonej lub nabytej, a jej ciężka forma stanowi zagrożenie życia. Jest wiele czynników zewnętrznych, które mogą przyczyniać się do rozwoju tej choroby, m.in. radioterapia, chemioterapia, środki owadobójcze, benzen, niektóre leki (antybiotyki, środki na reumatoidalne zapalenie stawów).
2. Utrata krwi
Anemia pokrwotoczna – utrata krwi może nastąpić na skutek urazu lub ze względu na krwawienie do światła przewodu pokarmowego, czy dróg rodnych. Niedokrwistość tego typu pojawia się, kiedy utracie ulega ponad 20% objętości krwi krążącej.
3. Skrócenie czasu przeżycia erytrocytów
Anemia hemolityczna – przedwczesny i nieprawidłowy rozpad erytrocytów przebiega wewnątrznaczyniowo lub pozanaczyniowo w obrębie śledziony czy wątroby. Taki rodzaj anemii może powodować żółtaczkę, ze względu na wzrost wolnej hemoglobiny, metabolizowanej w wątrobie do bilirubiny. Wrodzone przyczyny choroby związane są najczęściej z defektem budowy erytrocytów, natomiast może dojść również do niszczenia erytrocytów przez czynniki zewnętrzne (metale ciężkie, leki – sulfonamidy, zakażenia, np. malaria, toksoplazmowa, uszkodzenia mechaniczne – sztuczna zastawka).
Anemia – diagnostyka. Jakie badania trzeba wykonać?
Podstawą rozpoznania anemii jest badanie laboratoryjne krwi obwodowej (morfologia). W diagnostyce określa się ilość erytrocytów, hemoglobiny oraz hematokryt, ale także inne istotne parametry, jak poziom żelaza czy objętość krwinki czerwonej. Odchylenia tych parametrów od ustalonych norm pozwalają nie tylko rozpoznać anemię, ale także często określić jej rodzaj oraz przyczynę.
Hemoglobina (Hb):
- kobiety 12 – 16 g/dl
- mężczyźni 14 – 18 g/dl
- noworodki 14,5 – 19,5 g/dl
Hematokryt (Hct):
- kobiety 35 – 47%
- mężczyźni 42 – 52%
- noworodki 44 – 80%
Liczba erytrocytów (RBC):
- kobiety 4,2 – 5,4 mln/mm3
- mężczyźni 4,7 – 6,2 mln/mm3
- noworodki 6,5 – 7,5 mln/mm3
W momencie, kiedy te 3 podstawowe składniki są obniżone, możemy mówić o anemii. Natomiast w celu naprowadzenia na przyczynę niedokrwistości, należy zwrócić uwagę na objętość krwinki czerwonej (MCV 80 – 90 fl). Dla anemii spowodowanej niedoborem żelaza parametr ten będzie obniżony, podwyższony dla niedokrwistości z powodu braku witaminy B12, natomiast osiągnie normę przy zaburzeniach związanych ze znaczną utratą krwi.
Bardzo ważne jest, aby spojrzeć na wynik morfologii ogólnie, nie tylko na pojedyncze parametry. Dlatego należy zawsze z wynikami badań udać się do lekarza, który jest w stanie je odpowiednio zinterpretować.
Anemia – objawy
W zależności od rodzaju niedokrwistości wyróżniamy różne objawy anemii. Istnieje jednak kilka wspólnych cech dla wszystkich odmian choroby:
- obniżona sprawność ruchowa, której towarzyszy zadyszka po wysiłku,
- bladość skóry i spojówek oka,
- omdlenia,
- apatia, senność, a nawet depresja,
- kłopoty z koncentracją i szum w uszach,
- uczucie zimna,
- ból w okolicy serca,
- mroczki,
- płytki oddech.
Poza tego typu objawami choroby, przykładowo w przypadku niedokrwistości megaloblastycznej, może dojść do zaburzeń ze strony układu neurologicznego i przewodu pokarmowego, a przy nadmiernej utracie krwi istnieje ryzyko wstrząsu hipowolemicznego, zagrażającemu życiu. Najczęściej występująca forma anemii wywołana przez niedobór żelaza w organizmie, oprócz objawów ogólnych, daje wiele innych charakterystycznych dla tej wersji choroby.
Niedobór żelaza – objawy:
- nadmierne wypadanie włosów, łamanie się paznokci,
- zaburzenia apetytu (szczególnie u dzieci występuje chęć jedzenia kredy, ziemi),
- pęknięcia w kącikach ust (zajady),
- pieczenie i wygładzenie powierzchni języka.
Anemia u różnych grup pacjentów – kto jest szczególnie narażony
W momencie, kiedy zwiększa się zapotrzebowanie w organizmie na żelazo, witaminę B12 czy kwas foliowy, a podaż tych składników w diecie nie jest wystarczająca, może to spowodować niedokrwistość. Szczególnie narażone są kobiety w ciąży i karmiące piersią, ale także przedwcześnie urodzone maluchy i noworodki, które od pierwszych dni życia są karmione sztucznie. Należy także częściej wykonywać morfologię u młodzieży w okresie dojrzewania, gdyż okres intensywnego wzrostu organizmu i zwiększonego zapotrzebowania na składniki odżywcze może skutkować pojawieniem się anemii.
Grupami, które w swojej diecie mają szczególnie niski poziom żelaza, są weganie i wegetarianie. Nie spożywając mięsa oraz jego przetworów i podrobów, nie dostarczają organizmowi najlepiej przyswajalnej formy żelaza oraz witamin z grupy B. Właśnie dlatego w przypadku wegan i wegetarian tak ważna jest suplementacja tymi składnikami - w celu zabezpieczenia się przed anemią.
Anemia leczenie – leki i preparaty do zastosowania w niedokrwistości
Sukcesem w leczeniu anemii jest niewątpliwie ustalenie jej przyczyny. Oczywiście w przypadku zaburzeń spowodowanych niedoborem żelaza czy witamin z grupy B należy przyjmować preparaty uzupełniające ich braki. Niestety żelazo, jak i foliany, są źle wchłaniane z przewodu pokarmowego, dlatego w celu polepszenia tego procesu, preparat najlepiej przyjmować pól godziny przed pierwszym posiłkiem, popijając go wodą z cytryną. Nie jest to dobry sposób dla osób cierpiących na nadkwaśność oraz tych, którzy po zastosowaniu leku z żelazem cierpią na zaparcia i inne dysfunkcje ze strony przewodu pokarmowego. Wtedy produkt przyjmujemy z posiłkiem, obniży to wchłanianie składników aktywnych, ale ograniczy niepożądane efekty.
Preparatem zawierającym dobrze przyswajalną formę żelaza oraz kwas foliowy polecanym do suplementacji dla dorosłych i dzieci od 12 r.ż. jest Actiferol FE Forte 60 mg. Anemia w ciąży jest również wskazaniem do stosowania tego produktu. Na rynku znajdują się również preparaty zawierające, oprócz żelaza i witamin z grupy B, także witaminę C, zwiększającą przyswajalność żelaza. Dobrym przykładem jest Chela – Ferr bio comlex. VegeVit witamina B12, jest suplementem przeznaczonym do uzupełnienia diety wegańskiej i wegetariańskiej w witaminy z grupy B, a przede wszystkim witaminę B12.
Należy jednak pamiętać, że na własną rękę, po konsultacji z farmaceutą możemy dobrać dla siebie preparat, kiedy wyniki krwi nie odbiegają bardzo od norm. W przypadku większych odchyleń konieczne będą leki dostępne na podstawie recepty i konsultacja lekarska.
Anemia – dieta i inne pozalekowe metody leczenia niedokrwistości
Ze względu na fakt, że przyswajalność żelaza z produktów roślinnych jest znikoma, w diecie pomagającej walczyć z anemią powinny znaleźć się głównie produkty pochodzenia zwierzęcego. Najbardziej bogate w ten cenny pierwiastek oraz witaminy z grupy B są czerwone mięso oraz podroby mięsne. W jadłospisie nie może zabraknąć oczywiście warzyw i owoców zawierających witaminę C oraz żelaza i folianów (buraki, jarmuż, szpinak, granat, czarna porzeczka, acerola, natka pietruszki, cytrusy, papryka, rokitnik, daktyle). Warzywa strączkowe to również źródło żelaza, jednak, aby zwiększyć jego przyswajalność, należy przed gotowaniem namoczyć groch, białą fasolę czy soję, by pozbyć się kwasu fitynowego, ograniczającego wchłanianie tego cennego w leczeniu anemii pierwiastka.
To co pijemy również ma ogromne znaczenie w walce z anemią, ponieważ teina zawarta w herbacie znacznie ogranicza wchłanianie żelaza. Podobnie niekorzystnie wpływa kofeina, dlatego unikajmy kawy i napojów energetyzujących i zastępujmy je świeżo wyciskanymi sokami z wspomnianych wyżej warzyw i owoców.
Odpowiednia dieta, ale także odpoczynek i dotlenienie organizmu, szczególnie na terenie górskim, gdzie ze względu na wyższe ciśnienie powietrza wzrasta produkcja czerwonych krwinek, to świetny sposób, żeby pozbyć się niewielkiej anemii, a w przyszłości pozwoli zabezpieczyć się przed chorobą.
