Każda mama chce dla swojego dziecka wszystkiego, co najlepsze, ale już nie każda ma świadomość, że o zęby mleczne należy dbać tak samo jak o zęby stałe. Prawidłowa higiena jamy ustnej to inwestycja nie tylko w zdrowy uśmiech. Stan uzębienia ma ogromny wpływ na cały organizm. W niniejszym artykule staramy się przybliżyć jak krok po kroku wprowadzać zdrowe nawyki w codziennych rytuałach oraz skutecznie nauczyć dzieci właściwego dbania o zęby a także odpowiedzieć na najczęściej pojawiające się pytania.
Spis treści:
- Dlaczego mleczaki są ważne?
- Jakie są główne przyczyny próchnicy wśród dzieci?
- Co zrobić, żeby zęby naszych dzieci były zdrowe?
- Pierwsza pasta do zębów, pasta do przedszkola – czyli jaka?
- Jaka szczoteczka do zębów będzie najlepsza dla dziecka? Manualna, elektryczna a może soniczna?
- Jak często powinniśmy przychodzić na wizyty kontrolne z dziećmi?
Dlaczego mleczaki są ważne?
Zęby mleczne utrzymują przestrzeń dla zębów stałych, dlatego zbyt wcześnie usunięte mogą powodować wady zgryzu. Z kolei choroby zębów mlecznych mogą uszkodzić zawiązki zębów stałych, a nieleczone mleczaki mogą powodować próchnicę, przenosząc bakterie z ubytków na zdrowe zęby.
Powiedzenie „po , co leczyć mleczaki, przecież i tak wypadną” przechodzi powoli do lamusa. Uzębienie mieszane, czyli takie, kiedy w jamie ustnej dziecka mamy jednocześnie zęby mleczne jak i stałe, ma miejsce do 12 rż. a sam proces wymiany mleczaków na zęby docelowe trwa 5-6 lat.
Na koniec należy dodać, że za prawidłowy rozwój mowy czy estetykę twarzy dziecka również odpowiadają zęby mleczne.
Statystyki na temat stanu uzębienia dzieci w wieku przedszkolnym w Polsce są przerażające. Polska jest jednym z krajów o najwyższym występowaniu próchnicy wśród dzieci w Europie*. Jak wynika z badań epidemiologicznych Ministra Zdrowia, próchnicę ma 40% dzieci w wieku do lat 6 i aż 80% dzieci w wieku do lat 12**. Dla porównania Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), jako cel zdrowia do realizacji do 2020 roku zakłada, że we wszystkich krajach europejskich odsetek dzieci 6-letnich bez próchnicy sięgnie 80%.
Jakie są główne przyczyny próchnicy wśród dzieci?
Próchnica u dzieci jest skutkiem nieodpowiedniej diety, braku higieny jamy ustnej i dobrych nawyków związanych z regularnym myciem zębów. O zęby mleczne należy dbać od samego początku, tj. jeszcze zanim się na dobre pojawią.
Nadmiar słodyczy oraz spożywanie dużej ilości słodkich napojów i soków, a także częste podjadanie między głównymi posiłkami to wszystko ma niebagatelny wpływ na uzębienie naszych pociech. Z badań ankietowych, opublikowanych przez Nova Pediatria w 2014 roku, wynika że aż 90% rodziców dzieci do 3 lat podawało dzieciom słodycze, w tym ponad połowa z nich (49%) robiła to kilka razy w tygodniu. Po soki zamiast wody sięga aż 85,5% rodziców***.
Co zrobić, żeby zęby naszych dzieci były zdrowe?
Jeśli chcemy, aby nasze dzieci miały piękny i zdrowy uśmiech, należy zwiększyć ilość produktów bogatych w wapń, który jest głównym budulcem zębów i kości i zdecydowanie ograniczyć słodycze, słone przekąski i produkty zawierające dużo cukrów prostych. Z punktu widzenia wartości odżywczych cukry proste są całkowicie bezwartościowe – nie zawierają witamin ani minerałów, a jedynie nadają produktom smak.
Wybierajmy ciastka lub gumy do żucia z dobrym cukrem jakim jest np. ksylitol, który zapobiega próchnicy i osadzaniu się płytki nazębnej. Od pierwszych chwil uczmy dziecko pić wodę. Najlepiej by do 2 rż w ogóle nie znało smaku słodkich napoi.
Ważne jest też, aby od najmłodszych lat uczyć dzieci zdrowych nawyków dotyczących higieny jamy ustnej. Pokazywać im jak prawidłowo myć zęby i zachęcać do regularnego szczotkowania.
Starsze dzieci, prócz pasty do zębów powinny używać dodatkowych akcesoriów do higieny jamy ustnej, takich jak płyny do płukania ust, nici dentystyczne, czy np. gumy do żucia będąc poza domem.
Kolejnym, istotnym zadaniem są wizyty kontrolne.
Co zrobić aby mycie zębów nie kojarzyło się dzieciom z przykrym obowiązkiem i było początkiem wspaniałej przygody?
Higienę jamy ustnej należy rozpocząć jak najwcześniej. Początkowo polega ona na przemywaniu wałów dziąsłowych gazikiem z wodą lub zaparzonym rumiankiem. Maluch oswaja się wówczas z zabiegami higienicznymi i regularną ingerencją rodziców w obrębie jamy ustnej. Zęby powinno się myć już od pierwszego ząbka z uwagi na to, że nie są one jeszcze w pełni zmineralizowane, a zatem bardzo podatne na próchnicę.
Wprowadźmy rytuał mycia zębów dziecku po posiłkach a w szczególności przed snem. Sami również to róbmy, wówczas dziecko chętnie będzie nas naśladowało w przyszłości.
Pozwalajmy dzieciom na samodzielne „szczotkowanie” zębów, oczywiście zawsze pod opieką osób dorosłych, a następnie umyjmy im dokładnie zęby pokazując właściwy ruch szczoteczki i miejsca, do których należy dotrzeć. Dzięki pastom z łatwym aplikatorem lub pompką, dzieci mogą samodzielnie nakładać pastę w ilości odpowiedniej do swojego wieku. Do pewnego momentu życia, zdecydowanej większość dzieci, wyciskanie pasty do zębów ze standardowej tubki sprawia nie lada trudność a napotykając na niedogodność mogą się one zniechęcić do samego mycia zębów. Pasta ląduje często wszędzie, tylko nie na szczoteczce.
Przy aplikatorze z pompką znika też problem z niewykorzystywaniem pasty w całości, pasta starcza na dłużej bo nie wysycha – nie musimy pamiętać o zakręcaniu tubki. Takie rozwiązanie wydaje się również lepsze z punktu widzenia ekonomicznego dla rodzica ponieważ w łatwy sposób kontrolujemy dawkowanie pasty.
Dobrym sposobem na naukę zdrowych nawyków są np. pasty owocowe, czy z motywem ulubionego zwierzątka. Jeśli jednak chcemy aby dziecko od początku myło zęby pastą miętową, doskonałą alternatywą jest wybór pasty dedykowanej dla całej rodziny. Taką propozycję ma w swojej ofercie np. marka Azeta Bio. Pasta miętowa tej firmy jest bezpieczna dla dzieci już od 0m+.
Pamiętajmy, że do momentu samodzielnego opanowania umiejętności mycia zębów to rodzice są odpowiedzialni za dbanie o właściwą higienę jamy ustnej dzieci, dlatego tak ważne jest wspólne mycie zębów, nadzór i „poprawianie po dzieciach”.
Pierwsza pasta do zębów, pasta do przedszkola – czyli jaka?
Na rynku dostępne są pasty z fluorem lub pasty z ksylitolem - cukrem brzozowym pochodzenia naturalnego. Ksylitol pełni podobną rolę do fluoru. Chroni dziąsła, poprawia mineralizację szkliwa i zapobiega rozmnażaniu się bakterii odpowiedzialnych za rozwój próchnicy. Ułatwia też przyswajanie wapnia, który jest niezbędny dla zdrowia zębów oraz gęstości kości. Dodatkowo zmniejsza osadzanie się płytki nazębnej, hamuje atak kwasów, utrzymując zasadowe pH śliny.
Coraz więcej past z ksylitolem jest alternatywą dla pasty bez fluoru, której nie powinno się połykać. Jest to szalenie istotne w przypadku niemowląt, dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, które nie potrafią wypluć pasty czy dokładnie wypłukać ust z jej resztek.
Mamy coraz większy wybór, pasty naturalne i pasty organiczne dla dzieci na stałe zagościły na aptecznych i drogeryjnych półkach. Posiadają odpowiednie certyfikaty a badania potwierdzają skuteczność przeciwpróchniczą zarówno fluoru jak i ksylitolu.
Niezwykle istotne jest dawkowanie past zgodnie z zalecaniami producenta oraz norm unijnych ponieważ fluor łatwo przedawkować, a jego nadmiar jest szkodliwy dla naszego organizmu. Pamiętajmy, że fluor znajdziemy nie tylko w paście do zębów. Zawiera go przede wszystkim woda pitna i herbata. Jeśli chodzi o jedzenie, fluor występuje w rybach, produktach pełnoziarnistych i serach: żółtych, pleśniowych czy topionych.
Połknięcie pasty do zębów w trakcie rozwoju zębów może spowodować fluorozę. Łagodna fluoroza pojawia się jako białe plamki na zębach. Połknięcie większych ilości fluoru prowadzi z kolei do powstania brązowej emalii na zębach. Jest to zjawisko występujące głównie na obszarach, które mają naturalnie wysoki poziom fluoru w wodzie lub u osób, których dieta jest bogata we fluor.
Jaka szczoteczka do zębów będzie najlepsza dla dziecka? Manualna, elektryczna a może soniczna?
Szczoteczki elektryczne i soniczne najdokładniej myją zęby, jednak zanim dziecko zacznie z nich korzystać, powinno nauczyć się prawidłowo szczotkować zęby tradycyjną szczoteczką z włosiem.
Czy wymiana szczoteczki na nową co 3 miesiące to nie przesada?
Śledząc statystyki, rodzice wymieniają szczoteczki swoim dzieciom 2-3 razy w roku przy odgórnym zaleceniu raz na 3 miesiące. Wymiana zdecydowanie częściej dotyczy dzieci starszych (10-13 lat) a to przecież maluchy gryzą szczoteczki przez co te szybciej się zużywają. Dlatego bezpiecznym wydaje się pozostanie przy ogólnie przyjętej zasadzie, aby kupować min. 4 szczoteczki w ciągu roku (nie uwzględniając ilości potrzebnych do żłobka czy przedszkola).
Jak często powinniśmy przychodzić na wizyty kontrolne z dziećmi?
Zaleca się wizyty kontrolne co 3 miesiące, tak aby dziecko poczuło się pewnie i bezpiecznie na fotelu dentystycznym a także nabrało zaufania do lekarza. Oczywiście takie wizyty służą również kontroli zębów, bo im wcześniej wykryjemy zmiany próchnicze tym łatwiej jesteśmy w stanie sobie z nimi poradzić. Pojawienie się po raz pierwszy u stomatologa, gdy dziecko ma już ubytki lub bóle zębów może skutecznie zrazić je do kolejnych wizyt.
Źródło:
* Ogólnopolski Monitoring Stanu Jamy Ustnej i jego Uwarunkowań. 2003 r. Wierzbicka M i współpracownicy
** Wyniki Badań epidemiologicznych prowadzonych w ramach programu Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej w 2010 r, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa, 30 czerwca 2010 r
*** Stan wiedzy rodziców na temat żywienia dzieci od urodzenia do 3 lat. Nova Pediatria 2014
