Zapalenie krtani, w zależności od rodzaju, może powodować szczekający kaszel, gorączkę, duszność, ból gardła czy chociażby chrząkanie i uczucie ciała obcego w gardle. W przebiegu choroby może dojść do niewydolności oddechowej. Jak leczyć zapalenie krtani? Jakie domowe sposoby pomogą w walce z chrypką, kaszlem i bólem gardła?
Spis treści:
- Co to jest zapalenie krtani?
- Zapalenie krtani – rodzaje
- Ostre zapalenie krtani
- Przewlekłe zapalenie krtani
- Podgłośniowe zapalenie krtani
- Nadgłośniowe zapalenie krtani
- Zapalenie krtani – skąd się bierze? Przyczyny
- Zapalenie krtani – objawy
- Czy zapalenie krtani jest zaraźliwe?
- Zapalenie krtani – diagnostyka. Jakie badania wykonać?
- Zapalenie krtani – leczenie
- Inhalacje na zapalenie krtani
- Antybiotyk na zapalenie krtani
- Leczenie zapalenia krtani - domowe sposoby
- Utrzymujący się kaszel po zapaleniu krtani i inne powikłania
Co to jest zapalenie krtani?
Krtań jest narządem umiejscowionym między gardłem a tchawicą. Jej funkcją jest przede wszystkim ochrona niżej położonych części dróg oddechowych przed wnikaniem do nich jedzenia lub innych zanieczyszczeń oraz wytwarzanie dźwięku. Druga funkcja związana jest z obecnością strun głosowych w środkowej części krtani - drgania strun głosowych prowadzą do powstania dźwięków. Ze względu na odmienną budowę krtani u dziecka i u osoby dorosłej, inne rodzaje zapalenia krtani występują częściej u małych pacjentów, a inne u nastolatków i dorosłych. O zapaleniu krtani mówimy, gdy tkanki tworzące ten narząd ulegają przekrwieniu. Pojawia się obrzęk błony śluzowej krtani, a także obrzęk strun głosowych, które nie przenoszą prawidłowo drgań, co związane jest z występowaniem chrypki lub utratą głosu.
Zapalenie krtani – rodzaje
Zapalenie krtani może rozwinąć się u osób w każdym wieku. Ze względu na czas jego trwania, mówimy o ostrym zapaleniu krtani utrzymującym się do 3 tygodni oraz przewlekłym zapaleniu krtani utrzymującym się ponad 3 tygodnie. Stan zapalny może toczyć się w obrębie całej krtani lub wybranego jej fragmentu. Mówimy wówczas o podgłośniowym zapaleniu krtani, zapaleniu głośni i zapaleniu nagłośni (górną część krtani tworzy bowiem nagłośnia, niżej położona jest głośnia ze strunami głosowymi, a pod nią znajduje się podgłośnia).
Ostre zapalenie krtani
Ostre zapalenie krtani pojawia się częściej u osób dorosłych, choć jest to dość powszechnie występująca choroba również u dzieci. Przyczyną choroby mogą być zarówno czynniki infekcyjne, takie jak wirusy czy bakterie, jak i czynniki nieinfekcyjne, np. refluks żołądkowo-przełykowy, astma lub palenie papierosów. W przypadku ostrego zapalenia krtani, objawy zazwyczaj ustępują w ciągu 3-7 dni - choroba ma charakter samoograniczający się. Czas utrzymywania się dolegliwości może być dłuższy, ale nie przekracza 3 tygodni. Ostre zapalenie krtani u dziecka jest bardziej niebezpieczne niż u osoby dorosłej.
Przewlekłe zapalenie krtani
Objawy przewlekłego zapalenia krtani utrzymują się dłużej niż 3 tygodnie. Schorzenie to jest jedną z najczęstszych przyczyn zaburzeń głosu. Pojawiające się w jego przebiegu objawy mogą naprzemiennie nasilać się i nieco ustępować. U pacjentów z przewlekłym zapaleniem krtani charakterystycznym symptomem jest chrypka, która występuje głównie rano. Istotnym elementem leczenia jest unikanie czynników drażniących, które są źródłem choroby. Nie zawsze jest to jednak możliwe.
Podgłośniowe zapalenie krtani
Podgłośniowe zapalenie krtani rozwija się w najwęższej części tego narządu. Najczęściej jest ono skutkiem infekcji wirusowej, choć nierzadko dochodzi do nadkażenia bakteryjnego. Podgłośniowe zapalenie krtani u dziecka pojawia się częściej niż u dorosłych. Chorują głównie maluchy między 1. a 3. rokiem życia. Szczyt zachorowań przypada na okres jesienny i wiosenny. Charakterystycznym objawem tego schorzenia jest szczekający kaszel.
Nadgłośniowe zapalenie krtani
Nagłośniowe zapalenie krtani to rzadka choroba. Stan zapalny rozwija się w obrębie górnej części krtani - nagłośni i otaczających ją tkanek. W wyniku obrzęku błony śluzowej łatwo dochodzi do zaburzeń połykania i trudności z oddychaniem. Utrata drożności dróg oddechowych stwarza zagrożenie zdrowia i życia pacjenta. Nagłośniowe zapalenie krtani u dziecka rozwija się znacznie szybciej niż u osób dorosłych.
Refluksowe zapalenie krtani
Przyczyną zapalenia krtani może być też refluks - zarzucanie treści pokarmowej z żołądka do wyższych pięter układu pokarmowego. Jeśli treść ta cofa się do gardła, a następnie podrażnia też delikatną błonę śluzową krtani, mówimy o refluksie krtaniowo-gardłowym. U osób z refluksowym zapaleniem krtani często pojawiają się też inne objawy, takie jak chrypka, uczucie przeszkody w gardle, kaszel, suchość i pieczenie w gardle.
Zapalenie krtani - przyczyny, w zależności od tego czy jest to ostry, czy przewlekły stan zapalny, mogą być różne. Ostre zapalenie krtani pojawia się często w następstwie infekcji toczącej się w górnych drogach oddechowych. Przewlekłe zapalenie krtani może rozwinąć się na skutek długotrwałego palenia papierosów, narażenia na zanieczyszczenia powietrza lub szkodliwe substancje chemiczne w miejscu pracy.
Zapalenie krtani – skąd się bierze? Przyczyny
Zapalenie krtani najczęściej ma podłoże wirusowe. Podgłośniowe zapalenie krtani wywoływane jest głównie przez wirusy paragrypy, choć do rozwoju infekcji wirusowej może przyczynić się również każdy inny wirus, który atakuje drogi oddechowe. Przyczyną stanu zapalnego krtani może być więc infekcja, która początkowo dotyczy górnych dróg oddechowych. Nadgłośniowe zapalenie krtani ma natomiast podłoże bakteryjne. Za rozwój choroby najczęściej odpowiadają bakterie Haemophilus influenzae, a rzadziej również inne bakterie. Do rozwoju omawianego schorzenia przyczyniać mogą się też choroby dolnych lub górnych dróg oddechowych, takie jak zapalenie zatok przynosowych czy astma.
Możliwe
przyczyny zapalenia krtani to również duże obciążenie głosu, które może trwać krótko (np. podczas krzyczenia lub śpiewania) lub dłużej (np. u osób pracujących głosem). Narażenie na czynniki drażniące, takie jak zanieczyszczenia powietrza, środki chemiczne wdychane w miejscu pracy czy dym papierosowy także może powodować rozwój zapalenia krtani. Nadużywanie alkoholu lub jednorazowe wypicie go w większej ilości to kolejna możliwa przyczyna stanu zapalnego krtani. Podobnie jak długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów wziewnych, które może prowadzić do rozwoju infekcji grzybiczej.
Zapalenie krtani - przyczyny znacznie rzadsze to niewydolność serca, choroba nowotworowa, w której guz uciska na tę część układu oddechowego, a także zmiana toru oddychania przez nos na oddychanie przez usta.
Zapalenie krtani – objawy
Zapalenie krtani - objawy które mogą wystąpić to:
- chrypka - w przypadku zapalenia krtani o charakterze przewlekłym, chrypka najczęściej pojawia się nad ranem i stopniowo ustępuje w ciągu dnia,
- chrząkanie - kolejny typowy objaw przewlekłego zapalenia krtani,
- uczucie ciała obcego w gardle lub krtani,
- zaburzenia głosu lub jego utrata,
- kaszel - ostre podgłośniowe zapalenie krtani często przebiega z charakterystycznym kaszlem, który przypomina szczekanie psa (stąd nazwa - szczekający kaszel),
- gorączka - bakteryjne lub wirusowe zapalenie krtani może wiązać się z wystąpienie gorączki lub stanu podgorączkowego, choć u wielu pacjentów temperatura ciała jest prawidłowa,
- ból gardła, - u części osób jednocześnie pojawia się zapalenie gardła. Dość powszechnym objawem zapalenia krtani jest też uczucie suchości gardła, które może być spowodowane oddychaniem przez usta,
- duszności, trudności z oddychaniem - mogą mieć różne nasilenie. W przypadku nagłośniowego zapalenia krtani może dojść do narastającego zwężenia dróg oddechowych i niewydolności oddechowej. Ostre podgłośniowe zapalenie krtani często objawia się świstem oddechowym podczas wdechu, tzw. stridorem,
- trudności w przełykaniu pokarmów,
- nadmierne ślinienie, krztuszenie się.
Objawy zapalenia krtani o charakterze ostrym najczęściej pojawiają się nagle, a ich intensywność dość szybko narasta. Inaczej jest w przypadku przewlekłego zapalenia krtani - dolegliwości rozwijają się stopniowo, przez co początkowo mogą zostać przeoczone przez chorego.
Objawy - zapalenie krtani może powodować takie dolegliwości jak chrypka, zaburzenia głosu, kaszel i duszności. Część pacjentów zmaga się też z bólem gardła i gorączką. Przy ciężkim przebiegu choroby rozwija się niewydolność oddechowa, która stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia chorego.
Czy zapalenie krtani jest zaraźliwe?
Jeśli przyczyną choroby jest infekcja wirusowa lub bakteryjna, zapalenie krtani jest zaraźliwe. Podobnie jak w przypadku innych infekcji dotyczących dróg oddechowych, drobnoustroje mogą rozprzestrzeniać się na kolejne osoby. Najczęściej dzieje się to drogą kropelkową, a rzadziej przez kontakt z przedmiotami, na których znajdują się te patogeny.
Jeżeli podłożem choroby nie jest infekcja wirusowa ani bakteryjna, tylko np. narażenie na szkodliwe substancje chemiczne, zanieczyszczenia powietrza lub nadużywanie głosu, zapalenie krtani nie jest zaraźliwe.
Zapalenie krtani – diagnostyka. Jakie badania wykonać?
Ostre zapalenie krtani rozpoznawane jest najczęściej na podstawie wywiadu z pacjentem (lub opiekunem pacjenta) oraz badania fizykalnego. Lekarz może jednak zadecydować o konieczności przeprowadzenia dodatkowych badań (np. badań górnych dróg oddechowych). Dotyczy to szczególnie takich sytuacji, w których na podstawie opisywanych objawów oraz zbadania pacjenta, nie można z dużą pewnością rozpoznać zapalenia krtani. Inne schorzenia, które mogą powodować podobne objawy to m.in. zapalenie tchawicy, porażenie strun głosowych, ropień okołomigdałkowy, naczyniak, torbiel lub polip krtani. Aspiracja ciała obcego również może prowadzić do pojawienia się takich symptomów jak świszczący oddech czy trudności z przełykaniem. Ze względu na położenie krtani, omawianą chorobę trzeba różnicować też z zapaleniem gardła, które może powodować takie dolegliwości jak ból gardła nasilający się podczas przełykania, obrzęk, kaszel, katar i inne objawy dodatkowe.
Czasami, pomocnym i szybkim badaniem wykorzystywanym w diagnostyce jest pulsoksymetria. Pozwala ona w krótkim czasie ocenić poziom wysycenia krwi tlenem.
Przy podejrzeniu przewlekłego stanu zapalnego, zazwyczaj wykonywane jest
badanie laryngologiczne. Przedłużające się objawy zapalenia krtani lub częsty nawrót dolegliwości wymaga skierowania pacjenta do specjalisty, który zleci odpowiednie dla danej osoby badania (np. badania dolnych lub górnych dróg oddechowych) i ustali plan leczenia.
Zapalenie krtani – leczenie
Podgłośniowe zapalenie krtani, które najczęściej ma podłoże wirusowe, leczy się objawowo. W zależności więc od objawów, których doświadcza pacjent oraz stopnia ich nasilenia, pomocne mogą być nieco inne preparaty. Na ogół, osoby dorosłe mogą leczyć się w domu i nie wymagają hospitalizacji. W leczeniu łagodnej postaci stosowane są glikokortykosteroidy wziewne. Istotne jest też nawadnianie chorego. W przypadku gorączki można sięgnąć po lek, który ją obniży (np. ibuprofen, aspiryna, metamizol, paracetamol). Przy nasilonej duszności, lekarz może zalecić glikokortykosteroid w postaci doustnej lub dożylnej. Leki te zmniejszają obrzęk okolicy podgłośniowej i działają przeciwzapalnie. Czasami stosowana jest też adrenalina w nebulizacji. Nie udowodniono natomiast korzystnego wpływu na przebieg choroby leków wykrztuśnych i przeciwkaszlowych. U pacjentów z nagłośniowym zapaleniem krtani najczęściej konieczna jest hospitalizacja.
Leczenie zapalenia krtani o charakterze przewlekłym polega przede wszystkim na unikaniu czynnika drażniącego, który przyczynił się do rozwoju choroby. Zaleca się więc unikanie kontaktu z dymem papierosowym, eliminację alkoholu, a w przypadku refluksu - wprowadzenie zmian w trybie życia, które pomagają ograniczyć cofanie się treści żołądkowej w kierunku gardła i krtani (np. unikanie produktów spożywczych nasilających refluks, jedzenie posiłku nie później niż 3 godziny przed położeniem się spać). Jeśli przyczyną przewlekłego zapalenia krtani jest
przewlekłe zapalenie gardła i migdałków podniebiennych lub przewlekłe zapalenie zatok, leczenie choroby podstawowej jest niezbędne, aby wyeliminować objawy zapalenia krtani. Prawidłowe oddychanie przez nos jest istotne dla pacjentów, u których objawy choroby wynikają z zaburzonego toru oddychania przez usta. Nadużywanie głosu wymaga wprowadzenia zmian, które zmniejszą obciążenie strun głosowych (np. ograniczenie podnoszenia głosu, częstsze chwile ciszy).
Nie zawsze możliwe jest wyeliminowanie czynnika, będącego przyczyną choroby. Wówczas można łagodzić pojawiającą się chrypkę, zmniejszyć chrząkanie i suchość w gardle dbając o nawilżanie powietrza w pomieszczeniach oraz stosując odpowiednie leki. Pomocne mogą być m.in. nawilżające preparaty na
preparaty na chrypkę w postaci tabletek lub spray'ów. O innych metodach na suchość i ból gardła można przeczytać w artykule:
Sposoby na ból gardła: zioła, tabletki czy spray? Inhalacje na zapalenie krtani
Korzystnie na przebieg choroby wpływa przede wszystkim nebulizacja z glikokortykosteroidami. Umożliwia ona dotarcie leku w krótkim czasie do miejsca objętego stanem zapalnym. Obecnie dostępne są specjalistyczne, wysokiej jakości nebulizatory, które są bardzo wydajne i zapewniają krótki czas inhalacji (co jest istotne np. u dzieci). O rodzajach inhalatorów i zaletach ich stosowania pisaliśmy w artykule: Inhalacje - co leczą, jak działają? Jak wybrać inhalator? Korzystanie z inhalatora jest znacznie efektywniejsze i bezpieczniejsze w porównaniu z domowymi inhalacjami wykonywanymi nad miską lub innym pojemnikiem z gorącą wodą.
Skuteczność inhalacji solą fizjologiczną w leczeniu ostrego zapalenia krtani nie została potwierdzona. Jeśli jednak pacjent z ostrym lub przewlekłym stanem zapalnym krtani odczuwa zmniejszenie dolegliwości po inhalacji, może je stosować.
Antybiotyk na zapalenie krtani
Ostre zapalenie krtani to najczęściej choroba wirusowa, przy której nie stosuje się antybiotyków. Czasami antybiotyk może zostać zalecony, jeśli doszło do nadkażenia bakteryjnego lub ryzyko jego wystąpienia jest wysokie. Antybiotyki mogą być stosowane również u pacjentów z nadgłośniowym zapaleniem krtani o etiologii bakteryjnej. Zdarzają się więc pojedyncze sytuacje, w których rzeczywiście włączenie antybiotyku do leczenia jest potrzebne. W większości jednak przypadków nie ma uzasadnienia do ich zażywania.
Zapalenie krtani leczone jest przede wszystkim przy pomocy glikokortykosteroidów i leków obniżających gorączkę (jeśli zachodzi potrzeba). Istotne jest też nawadnianie organizmu. Antybiotyki stosowane są sporadycznie, jeśli źródłem choroby jest infekcja bakteryjna, rozwinęło się nadkażenie bakteryjne lub zachodzi wysokie ryzyko jego wystąpienia.
Leczenie zapalenia krtani - domowe sposoby
Aby złagodzić objawy choroby, przede wszystkim potrzebne jest leczenie farmakologiczne. Pacjentom zaleca się też regularne przyjmowanie płynów w celu nawadniania organizmu. Pomocne może być również nawilżanie powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywa chory. Istotne jest także oszczędzanie głosu. Niezależnie od tego, czy rozwinął się ostry, czy przewlekły stan zapalny krtani, zaleca się odciążenie strun głosowych i ograniczanie używania głosu do minimum. Jak zostało wcześniej wspomniane, domowe inhalacje nie mają udowodnionej skuteczności w leczeniu tego schorzenia, ale jeśli chory odczuwa po nich czasowe złagodzenie objawów, może z nich korzystać.
Utrzymujący się kaszel po zapaleniu krtani i inne powikłania
Po przebyciu ostrej infekcji dolnych lub górnych dróg oddechowych, choć objawy takie jak chrypka, ból gardła, czy duszności całkowicie ustąpiły, może utrzymywać się kaszel. Jest to tzw. kaszel poinfekcyjny. Pojawia się on u ok. 11-25% pacjentów po przebytych ostrych zakażeniach dróg oddechowych. W wyniku infekcji doszło do uszkodzenia komórek nabłonka dróg oddechowych i rozwinęła się nadreaktywność oskrzeli, skutkująca kilkutygodniowym kaszlem. Czasami lekarz, chcąc upewnić się, że jest to kaszel poinfekcyjny, a nie kaszel towarzyszący innym schorzeniom takim jak np. choroby płuc lub oskrzeli, zleca badanie RTG płuc.
Możliwym powikłaniem ostrej infekcji krtani jest
zakażenie dolnych dróg oddechowych. Nieleczone zapalenie krtani, które ma postać ostrego zapalenia nagłośni stwarza zagrożenie zdrowia i życia. Zdarza się również (choć rzadko), że choroba ta jest przyczyną bezdechów. Inne powikłania, które mogą wystąpić to np. zwężenie krtani i zaburzenie funkcji strun głosowych. U pacjentów, u których zachodziła konieczność intubacji, mogą rozwinąć się powikłania z nią związane.
Ostre
zapalenie krtani najczęściej ma charakter samoograniczający i ustępuje w ciągu kilku dni. Przewlekłe zapalenie krtani, choć związane jest ze słabiej nasilonymi objawami, może z czasem obniżać jakość życia pacjenta. Wprowadzenie odpowiedniego, indywidualnie dostosowanego do pacjenta leczenia, umożliwia wyeliminowanie lub chociaż zmniejszenie nasilenia odczuwanych dolegliwości. Utrzymujące się przez kilka tygodni symptomy zawsze wymagają konsultacji laryngologa, który może prawidłowo rozpoznać chorobę i ustalić najlepszy dla chorego plan leczenia.
Bibliografia:
- Sybilski A.J. Pseudokrup - ostre zapalenie krtani. Alergoprofil 2022. 18, 1, 8-13
- Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego. Pod redakcją Hryniewicz W., Albrechta P., Radzikowskiego A. Narodowy Instytut Leków, Warszawa 2017, 93-98
- Gupta G., Mahajan K. Acute Laryngitis. [Updated 2022 Sep 12]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534871/
- Jetté M. Toward an Understanding of the Pathophysiology of Chronic Laryngitis. Perspect ASHA Spec Interest Groups. 2016; 1 (3): 14-25, doi: 10.1044/persp1.sig3.14. Epub 2016 Mar 1
- Kukwa A., Sobczyk G., Kizler-Sobczyk K. Zapalenia błony śluzowej gardła, krtani i tchawicy. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2000: 76-80
- Krenke R., Chorostowksa-Wynimko J., Dąbrowska M., Bieńkowski P., Arcimowicz M., Grabczak E.M., Mastalerz-Migas A. Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych - rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ 2018, 6, 425-452
