W ciągu ostatnich lat znacząco wzrosła popularność kannabinoidów - THC oraz CBD. Czym różnią się te związki? Jak THC wpływa na organizm i jak długo utrzymuje się we krwi? W łagodzeniu jakich objawów tetrahydrokannabinol może być pomocny?
Spis treści:
- Co to jest THC (tetrahydrokannabinol)?
- THC - właściwości
- Jak działa THC?
- Wpływ THC na organizm
- Zawartość THC w konopiach
- Metabolizm THC w organizmie
- Preparaty z THC
- Tetrahydrokannabinol- czy jest niebezpieczny?
Co to jest THC (tetrahydrokannabinol)?
THC (delta-9-tetrahydrokannabinol) to kannabinoid pozyskiwany z konopi. Głównym źródłem tego związku są 2 gatunki konopi: konopia siewna i konopia indyjska. Przyjmuje się, że to właśnie konopie indyjskie zawierają związki psychoaktywne, a konopie siewne uprawiane są głównie w celach przemysłowych (m.in. dla przemysłu farmaceutycznego, kosmetycznego, chemicznego, włókienniczego). W wyniku jednak krzyżowania obu gatunków konopi, obecnie podział ten przestaje być aktualny. Tetrahydrokannabinol oraz kannabidiol (CBD) to najbardziej popularne kannabinoidy.
THC to substancja naturalnie występująca w konopiach. Związek ten może być również wytwarzany drogą syntezy chemicznej. Syntetyczne formy tetrahydrokannabinolu to dronabinol i nabilon.
THC - właściwości
Tetrahydrokannabinol oddziałuje na receptory kannabinoidowe CB1 i CB2, a także na inne receptory, które mają jednak mniejsze znaczenie w kontekście właściwości i wykorzystania kannabinoidów. Receptory CB1 obecne są głównie w centralnym układzie nerwowym. Mniej licznie występują też w skórze, wątrobie czy tkance tłuszczowej. Pobudzanie receptorów CB1 powoduje zmiany nastroju. Co ciekawe, w zależności od tego, w jakiej części układu nerwowego dojdzie do ich pobudzenia, inny może być efekt działania substancji. Receptory CB2 występują natomiast przede wszystkim na powierzchni komórek układu odpornościowego oraz w obrębie obwodowego układu nerwowego. Pobudzanie tych receptorów wyzwala efekt przeciwzapalny. Działanie psychoaktywne tetrahydrokannabinolu wiąże się z pobudzeniem receptora CB1. Na obecną chwilę nie stwierdzono związku między aktywacją receptora CB2 a właściwościami psychostymulującymi.
Jak działa THC?
THC zawarte w konopi wykazuje wielokierunkowe działanie. Substancja ta posiada właściwości:
- przeciwbólowe,
- uspokajające i odprężające,
- nasenne,
- przeciwwymiotne,
- przeciwlękowe,
- przeciwświądowe.
Produkty konopne zawierające tetrahydrokannabinol mogą powodować zaburzenia koncentracji i pamięci, a także zaburzenia koordynacji ruchowej. Ich zażywanie prowadzi również do spadku ciśnienia krwi.
Działanie THC zależy m.in. od jego stężenia oraz częstości zażywania. U pacjentów stosujących przewlekle marihuanę medyczną lub inne preparaty zawierające THC obserwuje się stopniowy rozwój tolerancji na działanie psychoaktywne. Przy sporadycznym korzystaniu z tego typu produktów, większość osób doświadcza rozluźnienia, stanu błogości, pobudzenia i entuzjazmu. Charakterystyczne jest również intensywniejsze odczuwanie smaku i zapachu. Zdarza się jednak również sytuacja odwrotna - część osób doświadcza lęku, spadku nastroju, a w skrajnych przypadkach również paranoi.
Wpływ THC na organizm
Wrażliwość każdego organizmu na działanie tetrahydrokannabinolu jest nieco inna. Nawet jeśli zastosowane zostanie dokładnie takie samo stężenie THC, efekt uzyskany u konkretnych pacjentów może różnić się w zakresie wpływu na nastrój, działania przeciwbólowego, rozluźniającego i innych właściwości tego związku. Z tego właśnie względu, dawkowanie preparatów, które zawierają THC musi być indywidualnie dostosowane do konkretnego pacjenta, w zależności od reakcji jego organizmu na leczenie.
THC a CBD
CBD również jest jednym z pozyskiwanych z konopi siewnych i konopi indyjskich kannabinoidem. W przeciwieństwie jednak do omawianego THC, CBD pozbawiony jest działania psychoaktywnego. Z tego powodu uważany jest za bezpieczniejszą substancję, dobrze tolerowaną nawet przez długi okres czasu. CBD posiada właściwości przeciwzapalne, przeciwlękowe, przeciwwymiotne i stymulujące układ odpornościowy. Działa też ochronnie w stosunku do komórek układu nerwowego. THC i CBD mają częściowo podobne właściwości, choć różnią się siłą działania - CBD działa silniej przeciwlękowo, przeciwdrgawkowo i przeciwzapalnie, a słabiej nasennie i przeciwwymiotnie.
Olejki CBD są w Polsce legalne. Mogą być stosowane przez osoby narażone na przewlekły stres, zmagające się z lękiem i niepokojem lub zaburzeniami snu. Wspomagająco, olejki CBD mogą być przyjmowane również przez pacjentów cierpiących na nieswoiste choroby zapalne jelit. CBD jest także składnikiem kosmetyków do twarzy i ciała. Poziom tetrahydrokannabinolu w oleju CBD nie może przekraczać 0,2%.
THC w marihuanie medycznej
Proces wytwarzania marihuany medycznej jest ściśle kontrolowany. Na etapie produkcji, określany jest jej skład i zawartość kannabinoidów. Medyczna marihuana jest obecnie dostępna w Polsce na receptę. Jest ona stosowana w wielu wskazaniach, m.in. w celu łagodzenia nudności i wymiotów spowodowanych chemioterapią, zmniejszania bólu i zaburzeń apetytu u chorych objętych opieką paliatywną lub pacjentów z chorobą nowotworową. Medyczna marihuana wykorzystywana jest również w leczeniu przewlekłego bólu, terapii wybranych schorzeń neurologicznych i zaburzeń natury psychicznej. Nie wiemy dokładnie, jak leczenie z wykorzystaniem THC wpływa na zaburzenia lękowe. 
Należy jednak podkreślić, że stosowanie medycznej marihuany najczęściej stanowi uzupełnienie leczenia. Nie jest ona lekiem pierwszego wyboru, który powinien być brany pod uwagę w pierwszej kolejności. Często zalecana jest pacjentom, u których inne leki nie przyniosły oczekiwanej poprawy lub (z różnych powodów) nie mogą być stosowane. W wielu przypadkach, używanie marihuany medycznej wzmacnia efekty terapii i pozwala uzyskać lepszą kontrolę odczuwanych objawów.
THC a inne kannabinoidy zawarte w konopiach
Konopie zawierają THC, CBD a także inne kannabinoidy. Ich zawartość w roślinie jest jednak znacznie niższa. Przykładowe kannabinoidy obecne w konopiach to kannabinol (CBN), kannabigerol (CBG), kwas kannabigerolowy (CBGA), kwas tetrahydrokannabinolowy (THCA) i tetrahydrokannabiwarin (THCV). Nie ma wysokiej jakości badań, które pozwoliłyby poznać wpływ ich stosowania na organizm człowieka. Kannabinol (CBN) działa na receptory CB1 słabiej niż THC. Przypisuje mu się właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe i nasenne. Kannabigerol (CBG) może potencjalnie działać neuroprotekcyjnie (ochronnie na układ nerwowy) i stymulująco na apetyt. Ulega on przekształceniu do THC oraz CBD. Innemu kannabinoidowi - CBGA - przypisuje się głównie właściwości ochronne w stosunku do mięśnia sercowego i przeciwcukrzycowe. Obecnie zbyt mało jednak wiemy o właściwościach tych związków, aby mogły być one wykorzystywane w medycynie. Większość poznanych dotąd cech wymienionych kannabinoidów pochodzi z badań przeprowadzanych w laboratorium, poza organizmem lub z badań na zwierzętach.
Zawartość THC w konopiach
Jak zostało już wcześniej wspomniane, konopie siewne (zwane też konopiami włóknistymi) uważane są za gatunek o niskiej zawartości THC. Krzyżowanie konopi siewnych z konopiami indyjskimi, do którego dochodziło na przestrzeni ostatnich lat, spowodowało zatarcie się tych różnic. Obecne w sprzedaży produkty konopne z CBD nie mogą jednak zawierać więcej niż 0,2% THC. Susz konopi zarejestrowany w Polsce znacząco różni się zawartością tetrahydokannabinolu (od kilku do kilkunastu procent). Dostępny jest też susz z ok. 22% zawartością tego związku.
Susz znajdujący się w obrocie pozaaptecznym może zawierać różną ilość tetrahydrokannabinolu. W popularnych na terenie Holandii "coffee shopach", zawartość tej substancji jest zbliżona do tej, obecnej w marihuanie medycznej i wynosi kilkanaście procent. Trudno natomiast przewidzieć, ile THC znajduje się w suszu, który pochodzi z nielegalnych źródeł. W takim przypadku nie tylko nie wiemy nic o zawartości poszczególnych kannabinoidów, ale też nie mamy wiedzy na temat "czystości" stosowanego suszu. Zawsze bowiem istnieje ryzyko obecności w nim różnego rodzaju zanieczyszczeń (np. mikroorganizmów lub innych nielegalnych związków).
Metabolizm THC jest ściśle związany z drogą podania. Dawniej, tetrahydrokannabinol przyjmowany był głównie doustnie (np. w postaci naparu). Wchłanianie tego związku z przewodu pokarmowego jest jednak mało efektywne. Jego biodostępność np. po spożyciu ciastek sięga zaledwie kilku procent. Dodatkowo, działanie produktu zawierającego tetrahydrokannabinol u konkretnego pacjenta jest trudne do przewidzenia. Początek działania pojawia się po kilkunastu-kilkudziesięciu minutach i utrzymuje przez kilka kolejnych godzin.
THC odpowiedzialne za
właściwości psychoaktywne, przeciwbólowe i przeciwwymiotne suszu zaleca się przyjmować drogą wziewną. Ma ona wiele zalet:
- działanie pojawia się szybko (choć efekt utrzymuje się krócej niż po podaniu doustnym),
- łatwiej jest przewidzieć efekt działania i dobrać odpowiednią dawkę,
- inhalacje są wygodniejszą i bardziej komfortową formą podania leku dla pacjentów mających trudność z połykaniem tabletek lub innych stałych postaci preparatu.
Biodostępność tetrahydrokannabinolu po podaniu wziewnym również jest znacząco wyższa niż po podaniu doustnym. Oznacza to, że większa ilość związku ulega wchłonięciu do krążenia ogólnego.
Co istotne, aby pojawił się pełen efekt działania suszu, konieczne jest jego podgrzanie. W wyniku tego procesu dochodzi do wytworzenia aktywnej postaci THC. Dlatego obecnie zaleca się waporyzowanie suszu. Zażycie tetrahydrokannabinolu drogą wziewną wpływa na 2-4 godzinne utrzymywanie efektu jego działania.
Testy narkotykowe na THC
Dostępne są testy narkotykowe na obecność THC. Dzięki nim można wykryć THC z moczu lub ze śliny. Domowe testy diagnostyczne są wiarygodne, łatwe i wygodne w użyciu. Wynik testu pojawia się już kilka minut po jego wykonaniu. Na wiarygodność wyniku w istotnym stopniu wpływa odpowiednie przeprowadzenie testu, zgodnie z instrukcjami zawartymi w ulotce. Mocz potrzebny do badania nie musi być pobrany rano. Próbka może pochodzić z dowolnego momentu dnia. Do testu nie trzeba się przygotowywać.
Tetrahydrokannabinol może zostać wykryty również z krwi oraz próbki włosów.
Ile THC utrzymuje się we krwi i moczu?
Czas utrzymywania się tetrahydrokannabinolu we krwi i w moczu zależy głównie od dawki, drogi podania i częstości zażywania produktów z konopi. U osób korzystających z nich sporadycznie, kannabinoidy krócej pozostają w organizmie. Przy regularnym, przewlekłym stosowaniu, może natomiast dojść do ich kumulowania się. Ze względu na lipofilny charakter kannabinoidów (dobrze rozpuszczają się w tłuszczach), kumulacja tych związków dotyczy głównie tkanki tłuszczowej. Uważa się, że u osób u których dochodzi do gromadzenia się kannabinoidów w tkance tłuszczowej, spadek masy ciała może prowadzić do uwolnienia tych związków do krwi. Z tego powodu, nawet po zaprzestaniu regularnego zażywania tetrahydrokannabinolu, związek ten może zostać wykryty we krwi nawet po dłuższym upływie czasu.
Przy sporadycznym zażyciu THC, może on utrzymywać się we krwi przez około dobę. U osób regularnie przyjmujących tę substancję, czas ten jest jednak znacznie dłuższy i wynosi nawet kilkanaście dni. Poziom THC w moczu również utrzymuje się krócej w przypadku jednorazowej inhalacji suszu (ok. 3-10 dni) niż przy regularnej waporyzacji (kilka tygodni).
Preparaty z THC
Preparaty z tetrahydrokannabinolem dostępne są jako leki recepturowe, a także leki gotowe. Wydawane są one jedynie na podstawie recepty lekarskiej. Susz zaleca się wprowadzać do organizmu drogą inhalacji. Służy do tego waporyzator, który umożliwia podgrzanie powietrza w komorze do odpowiedniej temperatury (ok. 180-220°C). Przy takiej temperaturze ma miejsce szereg reakcji chemicznych, które prowadzą m.in. do powstania aktywnego tetrahydrokannabinolu. Powietrze wraz z uwolnionymi z suszu lotnymi związkami przechodzi następnie przez kolejną część waporyzatora, w której ulega ochłodzeniu i może zostać wdychane przez pacjenta.
Na receptę, oprócz aerozolu do stosowania w jamie ustnej i suszu dostępny jest również m.in.
olej THC. Proces otrzymywania takiego oleju jest kilkuetapowy i najczęściej przebiega z wykorzystaniem oleju z oliwek. Olej THC również ma określoną zawartość tetrahydrokannabinolu. Takiego oleju nie należy mylić z olejem CBD, który można obecnie bez trudu nabyć w wielu sklepach internetowych i stacjonarnych. Dostępne są zarówno oleje CBD do stosowania doustnego, jak i olejki do stosowania zewnętrznego - na skórę. Nabyć można również
nasiona konopi. One także nie zawierają psychoaktywnych kannabinoidów. Są natomiast bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe. Nasiona konopi to również źródło białka, błonnika oraz składników mineralnych (np. magnezu i cynku). Mogą być spożywane w postaci zmielonej lub np. jako całe nasiona po uprażeniu.
Preparaty z THC na receptę i bez recepty
Preparaty zawierające tetrahydrokannabinol dostępne na receptę są na pewno bezpieczniejsze w stosowaniu niż susz pochodzący z nieznanego źródła. W lekach na receptę określony jest zakres wartości, w którym mieści się stężenie THC. Każda partia leku jest dokładnie sprawdzana na obecność różnego rodzaju zanieczyszczeń (mikrobiologicznych, chemicznych). Susz jest też odpowiednio przechowywany, aby nie namnożyły się w nim chorobotwórcze drobnoustroje. Marihuana pochodząca z nielegalnego źródła nie podlega żadnym normom jakościowym. Trudno jest przewidzieć, ile substancji aktywnych zawiera, czy jest zanieczyszczona i w jakich warunkach była przechowywana. Długie przechowywanie suszu, a także jego kontakt z powietrzem prowadzą do dezaktywacji tetrahydrokannabinolu i utraty właściwości psychoaktywnych. Susz, aby zachował swoje działanie, powinien być chroniony również przed wilgocią i światłem. Bezpieczeństwo stosowania marihuany z nielegalnych źródeł jest więc wątpliwe. Korzystanie z zanieczyszczonego suszu, o ile w przypadku osób ogólnie zdrowych może nie mieć negatywnych konsekwencji zdrowotnych, o tyle u pacjentów z zaburzeniami odporności lub ciężko chorych może być niebezpieczne.
Marihuana medyczna - chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj artykuł >>
THC - kontrowersje wokół substancji
Tetrahydrokannabinol ze względu na właściwości psychoaktywne budzi pewne kontrowersje w kontekście jego wykorzystania w lecznictwie. Biorąc jednak pod uwagę skuteczność tej substancji w łagodzeniu określonych objawów, może być ona z powodzeniem stosowana u konkretnych grup pacjentów. Leczenie powinno być jednak zawsze prowadzone pod kontrolą lekarza, który ma odpowiednią wiedzę i doświadczenie w leczeniu z wykorzystaniem kannabinoidów. Kontrowersyjne jest też korzystanie z nielegalnego suszu, co do którego nie znamy ani dokładnego pochodzenia, ani zawartości.
Tetrahydrokannabinol- czy jest niebezpieczny?
Bezpieczeństwo stosowania tetrahydrokannabinolu zależy od kilku czynników, m.in. źródła preparatu, dawki leku, przestrzegania zaleceń lekarskich i długości terapii. U osób przyjmujących codziennie medyczną marihuanę istnieje ryzyko uzależnienia i zaburzeń zachowania. Szacuje się, że problem uzależnienia dotyczy ok. 9% spośród wszystkich osób korzystających z konopi.
Należy mieć również na uwadze interakcje między THC a innymi przyjmowanymi przez pacjenta substancjami, takimi jak leki uspokajające i nasenne, leki rozkurczowe czy chociażby hormonalne środki antykoncepcyjne.
THC działania niepożądane
Wśród często występujących działań niepożądanych związanych ze stosowaniem tetrahydrokannabinolu znajdują się:
- zawroty głowy,
- zaburzenia koncentracji i pamięci,
- dezorientacja,
- przygnębienie,
- euforia,
- halucynacje,
- suchość w jamie ustnej,
- zaparcia.
Zażywanie dużych dawek THC może zwiększać ryzyko zaburzeń psychotycznych. Skutki uboczne mają najczęściej łagodne nasilenie. Zdarza się jednak, że dla części pacjentów są one na tyle uciążliwe, że decydują się oni na przerwanie terapii.
THC przeciwwskazania do stosowania
Leki gotowe, susz, a także produkty spożywcze z tetrahydrokannabinolem nie powinny być stosowane przez kobiety karmiące piersią oraz kobiety ciężarne (wyjątkiem mogą być sytuacje, w których korzyści z leczenia przewyższają potencjalne ryzyko). THC jest przeciwwskazany również u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami psychicznymi (np. schizofrenią, zaburzeniami osobowości). Jeśli choroby te występują wśród członków najbliższej rodziny, tetrahydrokannabinol też nie powinien być stosowany.
Tetrahydrokannabinol może być pomocny przede wszystkim dla pacjentów zmagających się z przewlekłym bólem, nudnościami i wymiotami związanymi z chemioterapią oraz padaczką lekooporną. Marihuana medyczna może wspomagać efektywność terapii lub być alternatywą dla chorych, u których inne leki nie przyniosły poprawy stanu zdrowia. Osoby chore powinny korzystać jedynie z THC pochodzącego z legalnych źródeł. Dawkowanie musi być indywidualnie ustalone i modyfikowane przez lekarza mającego w tym zakresie odpowiednią wiedzę.
Piśmiennictwo:
- Konopie i medyczne zastosowanie kannabinoidów - praktyczne rekomendacje. Red. Anna Klimkiewicz, Ewdomed, Warszawa 2022.
- Ng T., Gupta V., Keshock M.C.. Tetrahydrocannabinol (THC) [Updated 2023 Nov 12]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563174/
- Dzierżanowski T. Kanabinoidy - możliwości zastosowania w medycynie paliatywnej. Medycyna Paliatywna 2018, 10 (1), 1-11.
- Klimkiewicz A., Jasińska A. Zdrowotne następstwa rekreacyjnego używania kannabinoidów. Psychiatry 2018, 15, 1: 88-92.
- Siudem P., Wawer I., Paradowska K. Konopie i kannabinoidy. Farm Współ 2015, 8:1-8.
- Borowska M., Czarnywojtek A., Sawicka-Gutaj N. Woliński K. et al. The effects of cannabinoids on the endocrine system. Endokrynologia Polska 2018; 69 (6): 705–713, doi: 10.5603/EP.a2018.0072.
