Olej z czarnuszki zaleca się stosować przy atopowym zapaleniu skóry, łuszczycy, cukrzycy, nadciśnieniu i spadkach odporności. Rzeczywiście, potwierdzono skuteczność tego produktu w niektórych z tych wskazań. Jakie właściwości lecznicze posiada olej z czarnuszki? Jak go stosować i na co zwrócić uwagę decydując się na jego zakup?
Spis treści:
- Olej z czarnuszki – właściwości prozdrowotne
- Na co pomaga olej z czarnuszki?
- Wartości odżywcze oleju z czarnuszki
- Olej z czarnuszki – pozyskiwanie
- Olej z czarnuszki – składniki
- Olej z czarnuszki – zastosowanie
- Zastosowanie oleju z czarnuszki w kuchni – jaki smak nadaje potrawom?
- Olej z czarnuszki – przeciwwskazania
- Olej z czarnuszki – dawkowanie
- Jak przechowywać olej z czarnuszki?
- Jak wybrać najlepszej jakości olej z czarnuszki, na co zwrócić uwagę przy zakupie?
Olej z czarnuszki – właściwości prozdrowotne
Czarnuszka siewna (Nigella sativa) znana jest od czasów antycznych. Już wtedy przypisywano jej liczne prozdrowotne właściwości. W niektórych częściach świata uważano wręcz, że nasiona czarnuszki posiadają magiczne moce. Do tej pory, są one czasem określane jako "ziarna błogosławieństwa". Czarnuszka siewna występuje w krajach Europy Południowej, Azji Południowo-Zachodniej, a także na obszarach Afryki Północnej.
Na co pomaga olej z czarnuszki?
Substancje zawarte w oleju z czarnuszki wykazują właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Przypisuje się im również silne działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Neutralizując wolne rodniki, ograniczają uszkodzenia DNA, wywołane wzmożoną aktywnością reaktywnych form tlenu. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że czarnuszka obniża poziom glukozy we krwi. Posiada również działanie przeciwalergiczne. Wpływa na układ odpornościowy. Zwiększając wydzielanie śluzu w żołądku, przy jednoczesnym hamowaniu wydzielania kwasu żołądkowego, działa ochronnie na błonę śluzową tego narządu. Właściwości lecznicze czarnuszki dotyczą też układu krążenia. Roślina ta wpływa korzystnie na ciśnienie krwi. Regularne spożywanie oleju może być pomocne w obniżeniu poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
Olej z czarnuszki stosowany jest od wielu pokoleń przy zaburzeniach pracy przewodu pokarmowego, spadkach odporności i wielu innych schorzeniach. Uważa się, że wpływa on na ściany naczyń krwionośnych, poprawiając ich elastyczność i zmniejszając przepuszczalność. Jest też wykorzystywany przy różnych chorobach skórnych.
Wartości odżywcze oleju z czarnuszki
Olej z czarnuszki charakteryzuje wysoka zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych. Znajdziemy w nim przede wszystkim kwas linolowy, kwas oleinowy i kwas alfa-linolenowy. W mniejszej ilości, dostępne są w nim również nasycone kwasy tłuszczowe. Olej wytwarzany z nasion czarnuszki siewnej jest bogaty w aminokwasy egzogenne. Są to aminokwasy, których organizm nie jest w stanie sam syntetyzować i musi pobierać je z pokarmu. Czarnuszka siewna zawiera m.in. takie aminokwasy jak metionina, lizyna, leucyna, tyrozyna, treonina, walina i arginina. Znajduje się w niej również błonnik - zarówno ten rozpuszczalny, jak i nierozpuszczalny. Są też witaminy i składniki mineralne. Ziarna czarnuszki mają także karoten, witaminy z grupy B, witaminę E, C, magnez, wapń, fosfor, nikiel, mangan i wiele innych substancji odżywczych. Ziarna czarnuszki posiadają również flawonoidy, saponiny i alkaloidy.
Olej z czarnuszki – pozyskiwanie
Dobrej jakości olej z czarnuszki tłoczony jest na zimno. Temperatura w czasie tego procesu nie przekracza 35-40°C. Wytwarzane produkty nie przechodzą procesu rafinacji. Pozwala to zachować cenne właściwości oleju, a także jego charakterystyczny smak i zapach. Wytłaczanie oleju z nasion czarnuszki w niskiej temperaturze, bez filtrowania i oczyszczania, chroni przed utratą wartości odżywczych. Wysokiej jakości olej z czarnuszki powinien być produkowany na bieżąco, na krótko przed jego sprzedażą. Rozlewany jest on do butelek z ciemnego szkła. Dzięki temu nie jest tak narażony na działanie promieni słonecznych.
Olej z czarnuszki – składniki
Właściwości oleju z czarnuszki wynikają z zawartych w nim cennych składników aktywnych. A tych w roślinie nie brakuje. Nienasycone kwasy tłuszczowe stanowią 70-85% zawartości nasion czarnuszki siewnej. Przede wszystkim jest to kwas linolowy, należący do grupy kwasów omega-6. Mniej jest kwasu oleinowego, który jest przedstawicielem grupy kwasów omega-9. Ważnym składnikiem oleju z czarnuszki są sterole roślinne: głównie alfa-sitosterol, a także beta-sitosterol i stigmasterol. Ze względu na podobną budowę do cholesterolu, sterole roślinne zmniejszają jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Dzięki temu, obniżają stężenie cholesterolu we krwi.
Olejki eteryczne to jedne z najważniejszych składników nasion z czarnuszki. Najlepiej przebadany jest tymochinon. Poza nim, w czarnuszce znajduje się też m.in. limonen, karwon, karwakrol, nigellon i 4-terpineol. To właśnie tymochinon w głównej mierze odpowiada za właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, antyoksydacyjne i przeciwcukrzycowe. Nigellon wykazuje natomiast działanie przeciwskurczowe.
Obecność kwasów tłuszczowych, błonnika, witaminy E, C, B, magnezu, cynku i innych substancji wpływa na wysoką wartość odżywczą oleju z czarnuszki. Istotnym składnikiem jest olejek eteryczny, który w istotnym stopniu odpowiada za cenne właściwości oleju z czarnuszki.
Olej z czarnuszki – zastosowanie
Olej z czarnuszki, włączony do codziennej diety może wpływać korzystnie na insulinowrażliwość i poziom cukru we krwi. Efekt przeciwcukrzycowy został potwierdzony w przeprowadzonych badaniach. Należy jednak podkreślić, że brała w nich udział stosunkowo niewielka liczba osób. Każda z nich otrzymywała 2 g czarnuszki siewnej na dobę. Czarnuszka wspomaga utrzymanie odpowiedniego ciśnienia krwi. U pacjentów z łagodnym nadciśnieniem, przyjmowanie czarnuszki prowadziło do zauważalnej redukcji ciśnienia skurczowego. Obniżanie poziomu cholesterolu we krwi stwarza szanse na wykorzystanie tej rośliny również u osób z hipercholesterolemią i zespołem metabolicznym.
Właściwości przeciwbólowe czarnuszki nie zostały potwierdzone we wszystkich przeprowadzonych badaniach. Jednak w części z nich, uzyskiwano taki efekt po miejscowym zastosowaniu oleju z czarnuszki. Był on nakładany w ilości 600 mg 2 razy dziennie przez okres 2 miesięcy u kobiet z bólem piersi, związanym z cyklem miesiączkowym. Obserwowano również łagodzenie dolegliwości u pacjentów z łuszczycą, którzy stosowali preparat leczniczy z czarnuszką. Nie zauważono natomiast różnicy u osób, cierpiących na atopowe zapalenie skóry po kuracji olejem z czarnuszki.
Spożywanie oleju zalecane jest czasem również pacjentom z dolegliwościami układu pokarmowego. Aktualnie, nie potwierdzono jednak, aby picie oleju z czarnuszki rzeczywiście łagodziło objawy wywołany chorobami przewodu pokarmowego. Jedynie w badaniach na zwierzętach potwierdzono ochronny wpływ czarnuszki na śluzówkę żołądka i jelit.
Trzymiesięczna kuracja olejem z czarnuszki pozwoliła uzyskać dobre efekty u chorych na astmę. U pacjentów przyjmujących ekstrakt z czarnuszki w ilości 15 ml/kg masy ciała zauważono złagodzenie nasilenia i częstości objawów choroby. Kolejnym schorzeniem, przy którym korzystne może być stosowanie czarnuszki, jest alergiczny nieżyt nosa. Już po dwóch tygodniach leczenia poprawiała się drożność nosa, zmniejszał świąd i kichanie. Błona śluzowa nosa szybciej się też regenerowała.
Zwolennicy naturalnych metod leczenia uważają, że stosowanie oleju z czarnuszki może pomóc również przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Jak dotąd nie potwierdzono korzystnego wpływu suplementacji czarnuszki na łagodzenie objawów tej choroby i poprawę stanu zdrowia chorych. Olej z czarnuszki może wpływać korzystnie na pracę układu odpornościowego. Trzeba jednak jeszcze wielu badań, aby wskazać u których pacjentów i przy jakich wskazaniach, przyjmowanie oleju z czarnuszki może pozytywnie wpłynąć na system immunologiczny.
Można spotkać się ze stwierdzeniem, że olej z czarnuszki opóźnia proces starzenia. Ma to wynikać z posiadanych właściwości antyoksydacyjnych. Takie działanie również nie zostało potwierdzone w żadnych badaniach. Podobnie jak hamujący wpływ na wypadanie włosów.
Zastosowanie oleju z czarnuszki w kuchni – jaki smak nadaje potrawom?
Olej z czarnuszki ma specyficzny i charakterystyczny smak oraz zapach. Może mieć różną barwę, od jasnej po ciemną, wręcz czarną. Smak często określany jest jako korzenny, dość ostry i intensywny. Istotne jest to, aby stosować olej jedynie w formie surowej. Nie należy poddawać go działaniu wysokiej temperatury. Olej ten nie powinien być więc wykorzystywany do smażenia, pieczenia ani gotowania. Może być natomiast cennym dodatkiem do sałatki lub surówki, nadając jej wyjątkowy smak i aromat. Jeśli dla kogoś jest on zbyt intensywny, można połączyć go z innym olejem, o bardziej neutralnym smaku, np. z olejem rzepakowym. Kilka kropli oleju można dodać do makaronu, kaszy lub pasty nakładanej na pieczywo. Niewielką ilością oleju z czarnuszki warto wzbogacić też jogurt, kefir lub koktajl.
Możliwości wykorzystania oleju są ogromne. Warto eksperymentować i szukać takich połączeń, które najlepiej trafią w preferencje smakowej danej osoby. Nic też nie stoi na przeszkodzie, aby bezpośrednio przyjmować łyżeczkę oleju, nie łącząc jej z innym pokarmem.
Olej z czarnuszki – przeciwwskazania
Olej z czarnuszki uważany jest za stosunkowo bezpieczny. Nie odnotowano żadnych poważnych działań niepożądanych, związanych z przyjmowaniem preparatu z czarnuszki. Najczęściej stosowany jest on od kilku tygodni do 3 miesięcy. Trudno ocenić wystąpienie ewentualnych skutków ubocznych, które mogą być wywołane długotrwałym przyjmowaniem wysokich dawek oleju z czarnuszki. U osób zażywających 5 ml oleju dziennie mogą pojawić się nudności, zgaga i wzdęcia. Możliwe są też reakcje alergiczne po aplikacji oleju z czarnuszki bezpośrednio na skórę.
Przeciwwskazaniem do stosowania tego produktu jest ciąża. O ile spożywanie niewielkiej ilości oleju w formie dodatku do posiłku raczej uważane jest za bezpieczne, o tyle przyjmowanie go w większych ilościach nie jest zalecane kobietom ciężarnym. Może bowiem hamować skurcze macicy. W Indiach i Iraku, czarnuszka jest stosowana jako środek pobudzający laktację. Działanie to nie zostało dotychczas potwierdzone w badaniach naukowych. Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa podawania oleju z czarnuszki dzieciom w pierwszym roku życia, nie zaleca się stosowania go u tak małych dzieci. Standardowym przeciwwskazaniem, jak do każdego preparatu, jest nadwrażliwość na którykolwiek jego składnik. Nie mniej jednak, olej z czarnuszki uważany jest za bezpieczny i wykazujący stosunkowo niską toksyczność.
Olej z czarnuszki – dawkowanie
Dawkowanie oleju może się różnić w zależności od tego, po jaki preparat, od jakiego producenta sięgniemy. Nie ma określonych zalecanych dawek, które należy przyjmować. Można sugerować się ilością oleju, wykorzystywaną w badaniach. Najczęściej, stosuje się 1000-3000 mg oleju na dobę, w 2-3 dawkach podzielonych. Warto stosować olej w takiej ilości, jaką rekomenduje jego producent.
Decydując się na wprowadzenie oleju z czarnuszki do codziennej diety, można rozpocząć od dodawania go w niewielkiej ilości do przygotowywanych posiłków. Smak oleju jest dość intensywny i część osób potrzebuje się do niego stopniowo przyzwyczaić.
Jak przechowywać olej z czarnuszki?
Tłoczony z czarnuszki olej powinien być przechowywany w lodówce. Właściwie, producenci wysokiej jakości oleju, umieszczają go w lodówce jeszcze zanim trafi do klienta. Jest to ważne, dla zachowania wszystkich cennych właściwości tego produktu. Dlatego niezależnie od tego, czy olej jest już otwarty czy nie, trzeba umieścić go w temperaturze ok. 4-10°C. Olej należy przechowywać w oryginalnej butelce z ciemnego szkła. Warto dbać o to, aby była ona szczelnie zamknięta. Olej ma określony termin przydatności do spożycia. Najczęściej wynosi on 3-6 miesięcy, w zależności od konkretnego produktu. Warto pamiętać o tym, że czas ten liczy się nie od otwarcia butelki, ale od dnia wyprodukowania oleju.
Jak wybrać najlepszej jakości olej z czarnuszki, na co zwrócić uwagę przy zakupie?
Wybierając olej z czarnuszki, warto zwrócić uwagę na kilka czynników:
- świeżość - zaufani producenci nie wytwarzają oleju na zapas, ponieważ wpłynęłoby to negatywnie na jego jakość. Szukajmy informacji o tym, że olej tłoczony jest najlepiej dopiero po otrzymaniu zamówienia. Dzięki temu, krótko po jego wyprodukowaniu, trafia do klienta,
- odpowiednie opakowanie - dobrej jakości oleje z czarnuszki zamykane są w butelkach z ciemnego szkła, aby ograniczyć dostęp do promieni słonecznych,
- metoda wytwarzania - tłoczenie na zimno pozwala zachować wysoką wartość odżywczą oleju i nie pozbawia go cennych składników na etapie produkcji,
- filtrowanie i rafinacja - oleje nie poddane procesowi rafinacji oraz niefiltrowane, zachowują substancje odżywcze, a także wyjątkowy smak i zapach,
- sprawdzony, wiarygodny producent - warto wybierać oleje z czarnuszki od rzetelnych sprzedawców lub kupować w wiarygodnych miejscach w Internecie, aby mieć pewność otrzymania wysokiej jakości produktu.
Najczęściej, producenci zalecają spożywanie oleju z czarnuszki 2 razy dziennie po 1 łyżeczce. Takie jest dawkowanie oleju z czarnuszki egipskiej Natuwit, który jest nieekstrahowany i nierafinowany. Do jego tłoczenia wykorzystuje się jedynie w pełni dojrzałe nasiona czarnuszki. Podobne właściwości posiada olej z czarnuszki Dr Gaja. Można dostać też olej przeznaczony do stosowania zewnętrznego. Przykładowym produktem jest Czarnuszka Your Natural Side. Kosmetyk ten można nakładać bezpośrednio na skórę lub wzbogacać nim inne produkty do ciała lub włosów.
Olej z czarnuszki, bogaty w wielonienasycone kwasy tłuszczowe i liczne substancje odżywcze, okazał się skuteczny u pacjentów z cukrzycą, podwyższonym cholesterolem, nadciśnieniem i niektórymi chorobami alergicznymi. Olej ten jest dobrze tolerowany przez chorych. Uważany jest za dość bezpieczny. Może stanowić cenne uzupełnienie terapii u wielu grup pacjentów.
Piśmiennictwo:
- Ahmad M.F., Ahmad F.A., Ashraf S.A., et al., An updated knowledge of Black seed (Nigella sativa Linn.): Review of phytochemical constituents and pharmacological properties, J Herb Med., 2021, doi: 10.1016/j.hermed.2020.100404.
- Tavakkoli A., Mehdian V., Razavi B.M., Hosseinzadeh H., Review on Clinical Trials of Black Seed (Nigella sativa) and Its Active Constituent, Thymoquinone, J Pharmacopuncture, 2017, 179-193, doi: 10.3831/KPI.2017.20.021.
- Yimer E.M., Tuem K.B., Karim A., Ur-Rehman N., Anwar F., Nigella sativa L. (Black Cumin): A Promising Natural Remedy for Wide Range of Illnesses, Evid Based Complement Alternat Med., 2019, doi: 10.1155/2019/1528635.
- Borusiewicz M., Janeczko Z., Nigella sativa L. - roślinny surowiec o właściwościach plejotropowych, Postępy Fitoterapii, 2015, 4, 223-236.
- Jurczak R., Reguła J., Właściwości prozdrowotne czarnuszki siewnej i jej znaczenie w leczeniu dny moczanowej, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2018, tom 9, nr 3, 95-102.
