Napięciowym bólem głowy określamy ból obustronny, uciskający, tępy, o małym lub umiarkowanym nasileniu. Co jest przyczyną tej dolegliwości? Jak często ona występuje? Jak wygląda jej leczenie i które preparaty na ten rodzaj bólu zaleca się stosować w pierwszej kolejności?
Spis treści:
- Czym są napięciowe bóle głowy?
- O czym może świadczyć napięciowy ból głowy?
- Jakie są przyczyny napięciowego bólu głowy?
- Napięciowe bóle głowy - charakterystyka, jak się objawiają?
- Napięciowy ból głowy - diagnostyka
- Napięciowe bóle głowy - jak długo mogą trwać?
- Jakie leki bez recepty można bezpiecznie stosować na napięciowe bóle głowy?
- Zioła na napięciowe bóle głowy
- Napięciowy ból głowy u dziecka
Czym są napięciowe bóle głowy?
Z napięciowym bólem głowy zmaga się znaczna część społeczeństwa. Na różnym etapie życia doświadcza go 4/5 populacji. Nieco częściej występuje on u kobiet niż u mężczyzn (5:4). Przeciętny wiek pacjenta, u którego zaczął pojawiać się ból głowy typu napięciowego, szacowany jest na 25-30 lat. Szczyt zachorowań przypada na 4. dekadę życia. Jest to najczęściej występujący rodzaj bólu głowy. W zależności od częstotliwości, może on w mniejszym lub większym stopniu zaburzać jakość życia chorego. Mniej uciążliwy jest sporadyczny ból, który ustępuje po zastosowaniu leku przeciwbólowego bez recepty. Bardziej dokuczliwy i wyczerpujący jest częsty lub przewlekły ból głowy. Może on znacząco obniżać samopoczucie pacjenta, utrudniać codzienne funkcjonowanie i negatywnie wpływać na jego zdrowie psychiczne.
O czym może świadczyć napięciowy ból głowy?
Napięciowy ból głowy zaliczany jest do tzw. bólów głowy samoistnych. Oznacza to, że jego przyczyną nie jest żadna niepokojąca zmiana w strukturze mózgu. Niemniej jednak, kiedy ten lub inny rodzaj bólu pojawia się po raz pierwszy i wzbudza niepokój chorego, jest przewlekły lub często nawraca, warto udać się do lekarza. Odróżni on ból typu napięciowego od innych rodzajów bólu głowy.
Jakie są przyczyny napięciowego bólu głowy?
Przyczyny napięciowych bólów głowy nie są do końca poznane i jasne. Uważa się, że dolegliwości bólowe mogą być wyzwalane przez niedostateczną ilość snu, przewlekłe zmęczenie, napięcie emocjonalne, stres, brak równowagi wewnętrznej oraz urazy w okolicy głowy. Niektórzy sugerują, że do wystąpienia objawów przyczynia się też dieta - niedobory żywieniowe i zbyt długie przerwy między posiłkami.
Choroba ta prawdopodobnie ma również podłoże genetyczne. Wpływ na jej rozwój mogą mieć też czynniki środowiskowe oraz nadwrażliwość układu nerwowego.
Bóle głowy typu napięciowego częściej dotyczą kobiet niż mężczyzn. Stres, przewlekłe zmęczenie, napięcie emocjonalne, depresja, predyspozycje genetyczne, zwiększona wrażliwość układu nerwowego, a także czynniki środowiskowe mogą przyczyniać się do wystąpienia epizodów bólowych.
Napięciowe bóle głowy - charakterystyka, jak się objawiają?
O napięciowym bólu głowy mówimy, gdy spełnia on co najmniej 2 z wymienionych cech:
- jest obustronny - nie jest punktowy. Często dotyczy okolicy skroni, części czołowej lub potylicznej. Czasami ból obejmuje całą głowę,
- ma charakter uciskający, napierający - nie jest to ból pulsujący,
- jest bólem o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu,
- standardowa aktywność fizyczna, taka jak spacerowanie czy wchodzenie po schodach nie zwiększa jego intensywności.
Nudności i wymioty najczęściej nie występują przy bólach głowy typu napięciowego. Łagodne nudności mogą jednak pojawić się u chorych zmagających się z przewlekłą postacią tej choroby. Zdarza się to jednak sporadycznie. Przy napięciowych bólach głowy najczęściej nie występuje też światłowstręt, ani nadwrażliwość na dźwięki, które są bardziej typowe dla migren. Przy przewlekłych
napięciowych bólach głowy może jednak pojawić się któreś z tych zaburzeń.
W zależności od czasu utrzymywania się dolegliwości, napięciowy ból głowy dzielimy na:
- rzadki, epizodyczny - pacjent doświadczył co najmniej 10 epizodów bólowych, przeciętnie 1 raz w miesiącu, a łączny czas ich utrzymywania się nie przekroczył 12 dni w roku,
- częsty, epizodyczny - dolegliwości utrzymują się 1-14 dni w miesiącu przez co najmniej 3 miesiące, łączny czas ich trwania w ciągu roku mieści się w zakresie 12-180 dni,
- przewlekły - dolegliwości utrzymują się co najmniej 15 dni w miesiącu. Czas trwania pojedynczego napadu waha się od kilku godzin do nawet kilku dni. Przewlekły ból głowy może mieć też charakter nieprzerwany.
Napięciowy ból głowy - diagnostyka
W diagnostyce napięciowego bólu głowy najczęściej wystarczy wywiad lekarski. Lekarz zadając odpowiednie pytania, uzyskuje informacje na temat charakteru dolegliwości, ich nasilenia i czasu trwania. Istotne jest odróżnienie samoistnego od wtórnego bólu głowy, który wynika z innych chorób lub zaburzeń. Jeśli dolegliwościom bólowym towarzyszą dodatkowe objawy, takie jak zaburzenia widzenia, napady drgawek, utrata przytomności lub inne objawy neurologiczne, zazwyczaj konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań i poszukanie przyczyny bólu. Może być np. zapalenie zatok, zapalenie uszu, zakażenie, uraz głowy, a także zmiana nowotworowa. Niepokojąca powinna być też zmiana charakteru bólu. Jeśli pacjent chorujący na napięciowy ból głowy zauważy różnicę w nasileniu lub rodzaju dolegliwości, należy udać się do lekarza i to sprawdzić.
Napięciowe bóle głowy - jak długo mogą trwać?
Postać epizodyczna napięciowych bólów głowy trwa zazwyczaj nie dłużej niż kilka godzin. Czas utrzymywania się dolegliwości ma jednak szeroki zakres i wynosi od kilku minut do nawet 7 dni. Jest to kwestia indywidualna. Napięciowe bóle głowy codziennie występujące świadczą o przewlekłym charakterze choroby. Jak zostało wyżej wspomniane, u części pacjentów, ból jest nieustanny i występuje ciągle.
Jak leczyć napięciowy ból głowy?
W celu łagodzenia pojawiających się dolegliwości, zalecane jest wprowadzenie odpowiednich zmian w stylu życia. Istotna jest redukcja stresu i odpowiednia ilość snu. Stres jest jednym z czynników, który może przyczyniać się do wystąpienia epizodu bólowego. Warto poszukać sposobów, które pomogą go ograniczyć. Przykładowe metody pomocne w radzeniu sobie z nadmiarem stresu to: praktykowanie uważności, ćwiczenia oddechowe i aktywność fizyczna. Czasami, zmianę może przynieść już sama identyfikacja czynników, które wyzwalają silny stres. Dobre efekty może przynieść też psychoterapia. Osoby zmagające się z zaburzeniami zdrowia psychicznego, takimi jak depresja czy stany lękowe powinny być pod opieką dobrego psychologa lub psychoterapeuty. Zadbanie o zdrowie psychiczne może zmniejszyć częstość i nasilenie bólu głowy.
Pacjentom zaleca się również dbanie o odpowiedni poziom nawodnienia i zdrowy sposób odżywiania się. Niewskazane są zbyt długie przerwy między posiłkami. Dobrze byłoby też zrezygnować z palenia papierosów i picia alkoholu.
Leczenie farmakologiczne epizodycznego napięciowego bólu głowy polega głównie na stosowaniu leków, które dostępne są również bez recepty i o których będzie mowa w dalszej części artykułu. W terapii tego rodzaju bólu niezalecane są tryptany i opioidy. U osób chorujących na przewlekły ból głowy rozważa się leczenie profilaktyczne. W profilaktyce wykorzystuje się przede wszystkim amitryptylinę i inne leki przeciwdepresyjne. Czasami do leczenia wprowadzane są również leki zmniejszające napięcie mięśniowe. Długotrwałe stosowanie takich preparatów powinno odbywać się pod kontrolą lekarza doświadczonego w leczeniu przewlekłego bólu głowy.
Jakie leki bez recepty można bezpiecznie stosować na napięciowe bóle głowy?
W leczeniu napięciowego bólu głowy wykorzystuje się głównie leki, które dostępne są bez recepty. W pierwszej kolejności zaleca się zastosowanie któregoś z wymieniowych niżej leków w odpowiedniej dawce jednorazowej:
- paracetamol (np. Apap, Efferalgan) - 1000 mg,
- ibuprofen (np. Ibum, Axoprofen, Ibuprom) - 200-800 mg - dostępne są jednak badania, które wykazują, że ibuprofen przyjmowany w dawkach większych niż 400 mg nie wiąże się ze znacząco silniejszym efektem przeciwbólowym,
- kwas acetylosalicylowy, popularnie określany jako aspiryna (np. Aspirin, Polopiryna Max) - 500-1000 mg,
- diklofenak (np. Voltaren Express Forte) - 12,5-100 mg,
- ketoprofen (np. Ketonal Active, Ketokaps Max) - 25 mg,
- naproksen (np. Apo-Napro Fast, Aleve) - 375-550 mg.
Jeśli preparaty zawierające wymienione substancje aktywne nie przynoszą pacjentowi wystarczającej ulgi, można sięgnąć po lek, w którym oprócz składnika przeciwbólowego jest również kofeina. Uzyskany wówczas efekt przeciwbólowy może być większy. Przykładami
leków na ból głowy z kofeiną są Apap Extra i Saridon.
Domowe sposoby na napięciowy ból głowy
Domowe sposoby skuteczne w zapobieganiu i łagodzeniu napięciowego bólu głowy to przede wszystkim te wymienione wyżej - redukcja stresu, odpowiednia jakość i długość snu, zdrowy higieniczny tryb życia i regularne ćwiczenia fizyczne. Warto również unikać nadmiaru kofeiny. Kofeina w zbyt dużych dawkach może indukować bóle głowy. U części pacjentów, ulgę przynieść mogą ciepłe lub zimne okłady przykładane w okolicy karku i ramion. Taki ciepły kompres może przygotować samodzielnie. Alternatywą są również gotowe kompresy żelowe, np. Nexcare, Mediblink Hotcold, PiC ThermoGel. Kompres żelowy jest produktem wielorazowego użytku. W zależności od potrzeb można go schłodzić lub pogrzać. Dolegliwości bólowe mogą zostać zmniejszone także w wyniku rozluźniającego masażu.
Pacjentom zmagającym się z napięciowym bólem głowy zaleca się również prowadzenie tzw. dzienniczka bólu. Należy w nim notować czas pojawienia się epizodu bólowego, czas
trwania oraz nasilenie dolegliwości. Warto uwzględnić w nim także dodatkowe objawy, jeśli takowe występują. Istotne jest zanotowanie też czynników, które mogły przyczynić się do wystąpienia bólu. Analizując dzienniczek, łatwiej jest wskazać przyczyny epizodów.
Zioła na napięciowe bóle głowy
W celu łagodzenia napięciowych bólów głowy pacjenci niejednokrotnie poszukują naturalnych preparatów, które mogą nieco uśmierzyć odczuwane dolegliwości. Warto wówczas sięgnąć po olejek z mięty pieprzowej. Należy wsmarować jego niewielką ilość w okolicę linii włosów. Nie ma badań potwierdzających skuteczność olejku miętowego w leczeniu bólu głowy. Sposób ten jest jednak bezpieczny i wiąże się z niewielkim ryzykiem działań niepożądanych. Szukając więc roślinnych preparatów na ból głowy, można wypróbować właśnie olejek z mięty pieprzowej. Można też sięgnąć po maść tygrysią z kamforą, mentolem i olejkami eterycznymi.
Napięciowy ból głowy u dziecka
Napięciowy ból głowy występuje również u dzieci i nastolatków. Szacuje się, że 70-85% dzieci odczuwa ten rodzaj bólu przynajmniej raz w życiu. Jego charakter jest taki sam jak u osób dorosłych - ból jest obustronny, uciskający, o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu. Leczenie również przebiega podobnie - bezpiecznymi lekami dla dzieci są ibuprofen i paracetamol. Zalecane są również: regularny odpoczynek, wysypianie się, codzienna dawka ruchu oraz zdrowy sposób odżywiania się.
Czym się różni napięciowy ból głowy od migreny?
Ból głowy typu napięciowego należy odróżnić od innych typów bólu. Czasami, jest on błędnie interpretowany jako łagodna migrena. Ból migrenowy jest:
- pulsujący,
- jednostronny,
- o nasileniu umiarkowanym do dużego.
Pacjenci czasami opisują migrenę jako rytmiczne uderzenia młotkiem. Cechą charakterystyczną są również objawy dodatkowe. Mogą to być
nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło lub dźwięki. Dolegliwości zazwyczaj nasilają się pod wpływem aktywności fizycznej. Choroba ta może przebiegać z tzw. aurą (znacznie częściej występuje migrena bez aury). Symptomy aury to m.in. błyskawice, zygzaki w polu widzenia, zaburzenia słuchu, zawroty głowy i zaburzenia czucia. Pojawiają się one przed bólem głowy.
Sporadyczne doświadczanie
napięciowego bólu głowy najczęściej nie jest bardzo uciążliwe dla chorego. Nie jest też niebezpieczne i nie świadczy o poważnych zaburzeniach zdrowotnych. Pacjenci mogą wówczas sięgnąć po skuteczny lek przeciwbólowy, który szybko uśmierzy odczuwany ból. Pomocne jest też wprowadzenie odpowiednich zmian w codziennych aktywnościach, które zostały opisane w artykule. Znacznie bardziej obciążające zarówno fizycznie, jak i psychicznie są częste epizody bólowe, które czasami przybierają postać przewlekłą.
Leczenie w takich przypadkach powinno być prowadzone pod kontrolą specjalisty. Lekarz pomoże odpowiednio dobrać preparaty lub zleci leczenie profilaktyczne, którego celem jest zapobieganie epizodom bólowym.
Bibliografia:
- Bendtsen L., Evers S., Linde M., Mitsikostas D.D., Sandrini G. and Schoenen J. (2010), EFNS guideline on the treatment of tension-type headache – Report of an EFNS task force. European Journal of Neurology, 17: 1318-1325. https://doi.org/10.1111/j.1468-1331.2010.03070.x
- Baglioni V., Orecchio S., Esposito D., Faedda N., Natalucci G., Guidetti V. Tension-Type Headache in Children and Adolescents. Life (Basel). 2023 Mar 18;13(3):825. doi: 10.3390/life13030825
- Siemieński M. Napięciowe bóle głowy w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej 2017, 11, 6, 255-262
- Prusiński A. Niektóre nowe aspekty kliniczne bólów głowy. Polski Przegląd Neurologiczny 2006, 2, 2, 73-77
- Stopińska K., Domitrz I. Leczenie samoistnych bólów głowy praktyce lekarza rodzinnego. Lekarz POZ 2019, 5, 376-381
