Melatonina nazywane jest inaczej „hormonem snu”. Czy rzeczywiście jest to idealne rozwiązanie na bezsenność? Jeśli tak to dla kogo? Jak działa melatonina i jak wpływa na sen? Informacji na temat melatoniny, a także jej właściwości i preparatów udziela ekspert allecco.pl.
Spis treści:
- Melatonina – hormon snu
- Jak działa melatonina w organizmie?
- Melatonina – właściwości
- Dla kogo melatonina?
- Melatonina – przeciwwskazania
- Melatonina – dawkowanie
- Niedobór melatoniny oraz jej nadmiar - jakie konsekwencje?
- Preparaty z melatoniną
Melatonina – hormon snu
Melatonina to hormon naturalnie produkowany w organizmie przez szyszynkę. Jest elementem pozwalającym zsynchronizować wewnętrzny zegar biologiczny z rytmem dnia i nocy. W mechanizm wytwarzania tego hormonu snu są zaangażowane również neurony drogi wzrokowej, które przekazują impulsy z fotoreceptorów siatkówki oka. Kiedy na narząd wzroku działa światło (naturalne bądź sztuczne) szyszynka nie jest pobudzana do produkcji melatoniny. Produkcja hormonu rozpoczyna się w ciemności i wtedy rośnie również jego stężenie we krwi. Maksymalny poziom osiąga między godziną 24 a 3 nad ranem. Ze względu na tak bezpośredni wpływ na regulację rytmu dobowego produkowana jest syntetyczna melatonina. Lek ten wskazany jest u osób z zaburzeniami fizjologicznej produkcji hormonu snu, która może mieć wiele przyczyn.
Warto wiedzieć, że melatonina wytwarzana jest również w jelitach i reguluje ich ruchy perystaltyczne, a także w siatkówce oka oraz szpiku.
Jak działa melatonina w organizmie?
Kiedy stężenie melatoniny osiągnie we krwi odpowiednio wysoki poziom człowiek robi się senny. Nie mniej jednak ilość tego hormonu we krwi spada z wiekiem, co często podaje się za przyczynę pogorszenia jakości snu u osób starszych. Dla zobrazowania u dzieci do 3 r.ż. stężenie melatoniny wynosi ok. 250 pg/ml, a u osób po 65 r.ż. to zaledwie 30 pg/ml. Niedobór melatoniny wywołuje bezsenność oraz pogorszenie jakości snu.
Rozwiązaniem na niski poziom hormonu w organizmie jest syntetyczna melatonina. Działanie preparatów zawierających hormon snu jest dokładnie takie samo jak w przypadku jego naturalnej wersji. Te leki na sen nie uzależniają i mogą być stosowane przez dłuższy okres. Nie mniej jednak dawkę warto ustalić po konsultacji z lekarzem. Ważne jest również zdiagnozowanie pierwotnej przyczyny bezsenności.
Melatonina ma ponadto wysoki potencjał antyoksydacyjny. Poprawia tym samym funkcjonowanie narządu wzroku. Niekiedy stosowana jest również do łagodzenia objawów depresji oraz refluksu żołądkowego.
Melatonina – właściwości
Sięgając po preparaty z melatoniną można być spokojnym, ponieważ następnego dnia nie pojawiają się objawy ze strony układu nerwowego jak senność, rozdrażnienie, obniżona koncentracja czy zaburzenia motoryki. Co ważne melatonina nie zaburza fizjologicznego rozkładu i długości faz snu. Chodzi tu głównie o brak pływu na fazę REM (faza szybkich ruchów gałek ocznych), która jest niezbędna dla regeneracji ośrodkowego układu nerwowego. Stosowanie wielu leków nasennych wywołuje sen pozbawiony tej właśnie fazy. Co w efekcie powoduje gorsze samopoczucie następnego dnia po ich zastosowaniu.
Preparaty z melatoniną nie tylko ułatwiają zasypianie, ale także zmniejszają ilość przebudzień w ciągu nocy. Dlatego po przebudzeniu pacjent czuje się bardziej wypoczęty i może cieszyć się lepszym samopoczuciem.
Dla kogo melatonina?
Okazuje się, że nie dla wszystkich dobrym wyborem na bezsenność będzie melatonina. Na sen, a raczej jego brak, spowodowany nadmiernym napięciem i nerwowością lepiej sprawdzą się ziołowe tabletki zawierające m.in. korzeń kozłka lekarskiego, np. Baldivian noc oraz dobry magnez.
Dla kogo melatonina sprawdzi się najlepiej? Dla osób u których występuje zaburzenie rytmu dnia i nocy, a dokładniej:
- dla osób pracujących zmianowo – dawka melatoniny przyjęta po zakończeniu nocnej zmiany ułatwi drzemkę w ciągu dnia,
- dla podróżujących na inny kontynent – melatonina ułatwia adaptację w odmiennej strefie czasowej i dostosowanie się do obowiązującego w niej zegara astronomicznego,
- dla osób niewidomych – brak odczuwania impulsów świetlnych może powodować zaburzenia w wydzielaniu hormonu snu i tym samym problemy z uregulowaniem rytmu dnia i nocy,
- dla osób po 50 – tym roku życia - z powodu fizjologicznego obniżania się poziomu melatoniny we krwi,
- dla osób mających problem z zasypianiem przed północą – późne chodzenie spać może zaburzyć produkcję hormonu snu i pogłębiać problem z zasypianiem, często obserwuje się to u młodych osób, które kładą się spać dopiero ok. 1 -2 w nocy,
- dla osób narażonych na sztuczne światło do późnych godzin nocnych – długie oglądanie telewizji bądź praca przed komputerem w nocy powodują, że szyszynka dostaje informacje, że nie ma potrzeby wytwarzania melatoniny.
Więcej na temat problemów ze sen i sposobów na ich łagodzenie przeczytasz w artykule: Problemy ze snem – znamy na to sposób.
Melatonina – przeciwwskazania
Chociaż preparaty z melatoniną są dostępne bez recepty ich stosowanie nie jest zawsze bezpieczne. Należy zachować szczególna ostrożność w następujących przypadkach:
- melatonina a alkohol – ich połączenie może powodować nadmierną senność i zawroty głowy,
- melatonina dla dzieci, kobiet w ciąży oraz matek karmiących piersią również nie jest dobrym pomysłem,
- interakcje z innymi lekami – melatonina nie powinna być łączona z farmaceutykami stosowanymi m.in. w leczeniu padaczki, depresji, zakrzepicy, lekami na sen na receptę i środkami antykoncepcyjnymi,
- nadwrażliwość na melatoninę bądź inne składniki preparatu,
- u pacjentów z zaburzeniami gospodarki hormonalnej, dysfunkcjami czynności wątroby i nerek oraz układu immunologicznego.
Warto zwrócić uwagę, że nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych po bezpośrednim zastosowaniu melatoniny. Ze względu na to, że wywołuje ona uczucie senności.
Melatonina – dawkowanie
Rozwiązaniem na trudności w zasypianiu jest melatonina. Dawkowanie zależy jednak od tego w jakim celu sięga się po hormon snu. W przypadku zmiany strefy czasowej wystarczy sięgnąć po 3 mg melatoniny w godzinach wieczornych w dniu podróży i kontynuować stosowanie przez kolejne 3 dni. Osoby niewidome z zaburzeniami rytmu dnia i nocy mogą stosować od 0,5 - 5 mg hormonu na dobę około godz. 21. Dawkę dającą najlepszy efekt powinien ustalić jednak lekarz. Osoby dorosłe chcące poprawić jakość snu i wygrać walkę z bezsennością mogą zażywać od 1 -5 mg melatoniny na godzinę przed pożądaną porą snu. Kurację zaczynamy od niższej dawki, poszukując takiej, która da najlepszy efekt.
Niedobór melatoniny oraz jej nadmiar - jakie konsekwencje?
Zbyt niskie stężenie melatoniny powoduje rozregulowanie rytmu dnia i nocy, prowadzi do zaburzeń snu, a nawet do ogólnego pogorszenia samopoczucia. Ponadto osłabia układ immunologiczny, zwiększa ilość wolnych rodników, co zwiększa ryzyko rozwoju chorób nowotworowych oraz może intensyfikować częstotliwość ataków padaczki u osób chorych.
Natomiast z drugiej strony nadmiar melatoniny niesie za sobą również poważne konsekwencje zdrowotne. Przede wszystkim będzie się on objawiał nadmierną sennością, zmęczeniem, a niekiedy obniżonym nastrojem i stanami depresyjnymi. Pojawić mogą się również nocne koszmary oraz zaburzenia w utrwalaniu wspomnień. Nadmiar melatoniny ma związek z przyjmowaniem zbyt wysokich dawek syntetycznego hormonu, ale nie tylko. Obserwuje się go również w przebiegu marskości wątroby, niewydolności nerek oraz u osób stosujących leki przeciwdepresyjne.
Preparaty z melatoniną
Na rynku dostępnych jest wiele preparatów z melatoniną. Występują one w wielu formach dlatego każdy walczący z bezsennością może znaleźć coś dla siebie. Oprócz tabletek na sen zarejestrowanych jako leki lub suplementy diety, melatonina występuje w formie sprayów bądź listków do położenia na język. Co ważne tego typu wersje preparatów zawierają niższe pojedyncze dawki hormonu snu niż tabletki czy kapsułki. Oczywiście tak jak w innych przypadkach najlepiej sięgać po standaryzowane produkty zarejestrowane jako leki, np. Melatonina LEKAM.
Niekiedy melatonina połączona jest również ze składnikami ziołowymi o działaniu uspokajającym i nasennym, np. Sen Apotex lub z magnezem, np. Prosen Duo. Tego typu połączenia to najbardziej kompleksowe podejście do problemu ze snem.
Bardzo ważne jest odpowiednie zdiagnozowanie pierwotnej przyczyny bezsenności. Jest to choroba, której leczenie będzie skuteczne tylko wtedy gdy będziemy walczyć z jej podłożem. Nie mniej jednak melatonina sprawdzi się w łagodzeniu dolegliwości związanych z wieloma zaburzeniami snu. Dlatego jeśli zioła na sen nie spełniają swojej roli, może warto spróbować kuracji z wykorzystaniem syntetycznego hormonu snu? Oczywiście zachowując rozwagę w jego stosowaniu.
Bibliografia:
- Bilski B., Perz S., Perz K.; Czy egzogenna melatonina może być skuteczna w profilaktyce i leczeniu zaburzeń związanych z pracą zmianową i nocną?; Medycyna Pracy, 2005;56(3):257 — 261 [dostęp w Internecie: 27.05.2020].
- Zawilska J.; Melatonina – hormon o działaniu pronasennym; Bromatologia Chemia Toksykologia; XLI, 2008, 3, str. 224–228 [dostęp w Internecie: 27.05.2020].
- Charakterystyka produktu leczniczego: Melatonina Lekam.
