Krew w kale - przyczyny tego stanu są bardzo zróżnicowane. Choć do krwawienia najczęściej dochodzi w końcowym odcinku jelita grubego, jego źródłem mogą być też żylaki przełyku i choroba wrzodowa żołądka. Czy zauważając krew w stolcu lub na popierze toaletowym zawsze należy zgłosić się do lekarza? O czym może świadczyć obecność świeżej krwi w kale u dziecka, a co może być powodem ciemnych, bordowych pasm krwi na stolcu? Kiedy wykonać badanie na krew utajoną w kale?
Spis treści:
- Co może oznaczać krew w kale?
- Krew utajona w kale - kto powinien wykonać badanie?
- Badanie na krew utajoną w kale – na czym polega i jak je wykonać?
- Różnice między badaniem laboratoryjnym a testem w warunkach domowych
- Interpretacja wyniku testu na krew utajoną w kale:
- Krew w kale w ciąży
- Krew w kale u dziecka
- Krew w kale po alkoholu, wysiłku lub lekach – co może oznaczać?
Co może oznaczać krew w kale?
Obecność krwi w kale to dość często występujący objaw. Choć zwykle budzi niepokój pacjentów, większość z nich nie zgłasza tego symptomu lekarzowi. Przyczyny występowania krwawienia są różne. Może ono dotyczyć górnego lub dolnego odcinka przewodu pokarmowego. W zależności od źródła krwawienia, na stolcu widoczna może być ciemna krew lub jasnoczerwona, świeża krew, która często obserwowana jest również na papierze toaletowym. U części osób występują smoliste stolce. Mają one bardzo ciemne, wręcz czarne zabarwienie i najczęściej wynikają z krwawienia w obrębie górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Mimo krwawienia z przewodu pokarmowego, krew w stolcu nie zawsze widoczna jest gołym okiem. Mówimy wówczas o krwi utajonej w kale. Jej obecność można wykryć jedynie dzięki odpowiedniemu badaniu. 
Czy krew w kale to zawsze groźny objaw?
Obecność krwi w kale jest objawem alarmowym. Niezależnie od tego, czy widoczna jest świeża, czerwona krew czy ciemne pasma krwi w stolcu, objaw ten powinien skłaniać pacjenta do udania się do lekarza. Krew w stolcu nie zawsze jest groźnym symptomem. Najczęstszą przyczyną krwawienia są żylaki odbytu, czyli powiększone guzki krwawnicze, powszechnie określane jako hemoroidy. Krew w kale może jednak świadczyć również o innych, poważniejszych chorobach, takich jak np. rak jelita grubego. Jego wczesne wykrycie zwiększa szanse pacjenta na wyleczenie. Bagatelizowanie krwawienia z odbytu może w tym przypadku opóźniać postawienie diagnozy i wprowadzenie odpowiedniej terapii, co wpływa na gorsze rokowanie. Dodatkowo, stała utrata krwi może być przyczyną pogłębiającej się anemii.
Krew utajona w kale - kto powinien wykonać badanie?
Właściwie jedynym wskazaniem do przeprowadzenia testu na obecność krwi utajonej w kale jest obecnie badanie przesiewowe ukierunkowane na raka jelita grubego. Zaleca się jego przeprowadzenie u każdej osoby po 50. roku życia. Jeśli u danego pacjenta występują jednak czynniki ryzyka, które zwiększają szanse na zachorowanie na nowotwory jelita grubego, badanie krwi utajonej lub inne badanie, umożliwiające wczesne wykrycie choroby, jeszcze przed zauważeniem jej objawów, należy przeprowadzić wcześniej. Już po 40. roku życia, taki test powinny wykonać osoby, cierpiące na choroby zapalne jelit, osoby otyłe oraz palące papierosy. Jeśli rak jelita grubego występował już wśród członków najbliższej rodziny, badanie przesiewowe powinno zostać przeprowadzone przynajmniej 10 lat wcześniej w stosunku do wieku osoby w którym wykryto tą chorobę.
Jakie inne objawy związane z obecnością krwi w kale powinny skłonić do konsultacji lekarskiej?
U wielu pacjentów, oprócz pojawienia się krwi w kale, występują też inne dolegliwości. Niektóre z nich powinny dodatkowo skłonić chorego do konsultacji lekarskiej. Mogą to być zaburzenia rytmu wypróżnień mające postać biegunek lub zaparcia. Często nawracające bóle brzucha lub skurcze brzucha również są sygnałem do wizyty u lekarza i przeprowadzenia dalszej diagnostyki. Inne objawy, które mogą pojawić się jednocześnie z krwawieniem z odbytu to: stany podgorączkowe lub gorączka, obecność śluzu w stolcu, zmniejszenie masy ciała, a także symptomy mogące wynikać z przewlekłego krwawienia z układu pokarmowego i rozwijającej się niedokrwistości: omdlenia, ciągłe osłabienie, zawroty głowy i przyspieszenie rytmu serca.
Zmiana rytmu wypróżnień, występująca jednocześnie z niezamierzoną utratą masy ciała, anemią, osłabieniem i wykryciem krwi utajonej w kale, może być objawem raka jelita grubego. 
Najczęstsze przyczyny obecności krwi w kale
Wśród przyczyn występowania krwi w kale wymienić można:
- żylaki odbytu - wskazuje na nie jasnoczerwona, świeża krew. Inne objawy które mogą wówczas wystąpić to świąd okolic odbytu, dyskomfort i ból oraz wypadanie powiększonych guzków krwawniczych poza kanał odbytu,
- uchyłki jelita grubego,
- szczelina odbytu - pęknięcie błony śluzowej w obrębie kanału odbytu wiąże się z niewielkim krwawieniem oraz dość silnym, piekącym bólem, który nasila się podczas oddawania stolca,
- nowotwór jelita grubego
- choroby zapalne jelit - wrzodziejące zapalenie jelita grubego (często pojawia się biegunka z domieszką krwi) i choroba Leśniowskiego-Crohna (bardziej charakterystyczne są gorączka i bóle brzucha),
- infekcja bakteryjna tocząca się w obrębie jelit - mogą wystąpić krwiste biegunki i silne skurcze brzucha,
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
- żylaki przełyku i/lub żylki żołądka.
W przypadku krwawienia zlokalizowanego w jelicie grubym lub końcowym odcinku jelita krętego, krew najczęściej ma zabarwienie jasnoczerwone. Jeśli natomiast krwawienie dotyczy górnego odcinka przewodu pokarmowego, w stolcu widoczne mogą być bordowe pasma lub skrzepy krwi. Ciemne, smoliste stolce z większym prawdopodobieństwem wskazują więc na uszkodzenia przełyku, wrzody żołądka i dwunastnicy niż zapalenie jelita lub żylaki odbytu.
Krew w kale - przyczyny są bardzo zróżnicowane. Krwawienie z odbytu może być związane z chorobami układu pokarmowego, takimi jak choroba wrzodowa żołądka lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Najczęściej, źródłem krwawienia są hemoroidy.
Badanie na krew utajoną w kale – na czym polega i jak je wykonać?
Utajone krwawienie z przewodu pokarmowego, którego nie sposób zauważyć gołym okiem, może zostać wykryte dzięki badaniu na krew utajoną w kale. Najczęściej wykonywane są 2 rodzaje testów: test immunochemiczny (FIT) i test gwajakowy (gFOBT). Preferowany jest test FIT, ze względu na konieczność pobrania tylko 1 próbki oraz brak większych ograniczeń dietetycznych wymaganych przed jego przeprowadzeniem. Wadą jest możliwość wykrycia krwi pochodzącej jedynie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Jeśli więc źródło krwawienia znajduje się w wyższej części układu pokarmowego, uzyskany wynik może być fałszywie ujemny.
Test gwajakowy wiąże się z większymi restrykcjami, ale umożliwia wykrycie krwi nie tylko z dolnego, ale również z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Do jego wykonania pacjent musi się jednak odpowiednio przygotować. Test gwajakowy wymaga pobrania 3 próbek z 3 kolejnych wypróżnień.
Jak przygotować się do badania?
Do badania immunochemicznego na krew utajoną w kale nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Inaczej jest w przypadku testu gwajakowego. Już na 3 dni przed planowanym badaniem, pacjent powinien odstawić leki oraz składniki pożywienia, które mogą wpływać na wynik testu. Zaleca się rezygnację z czerwonego lub surowego mięsa, zielonych warzyw, nadmiernych ilości witaminy C oraz odstawienie preparatów z witaminą C, żelazem i niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Różnice między badaniem laboratoryjnym a testem w warunkach domowych
Krew utajona może być obecnie wykrywana również przy pomocy domowego testu immunochemicznego, np. FOB Test. Przeprowadzenie testu w warunkach domowych jest na pewno wygodniejsze dla pacjenta. Dostępne testy immunochemiczne do samodzielnego wykonania i interpretacji są wiarygodnym narzędziem diagnostycznym, o ile oczywiście pacjent stosuje się do zaleceń umieszczonych w instrukcji. Domowy test na krew utajoną nie wymaga specjalnego przygotowania pacjenta, nie niesie konieczności wprowadzenia ograniczeń w diecie i stosowanych lekach oraz daje możliwość szybkiego uzyskania wyniku. Odczytuje się go po upływie kilku minut, w zależności od konkretnego wyrobu. Testy immunochemiczne uważane są za testy wygodniejsze dla pacjenta i bardziej czułe od laboratoryjnego testu gwajakowego.
Interpretacja wyniku testu na krew utajoną w kale:
Ujemny wynik testu na krew utajoną w kale
Żaden test na krew utajoną w kale nie jest doskonały i nie pozwala ze 100% pewnością wykluczyć lub potwierdzić zaburzeń, mogących powodować krwawienie z przewodu pokarmowego. Wynik ujemny wskazuje na to, że w pobranej próbce nie została wykryta krew. Jeśli u pacjenta pojawiają się inne dolegliwości, które mimo ujemnego wyniku mogą wskazywać na krwawienie w dolnym lub górnym odcinku przewodu pokarmowego, konieczne jest wykonanie innych badań, które umożliwią postawienie prawidłowej diagnozy.
Pamiętajmy również o tym, że testy immunochemiczne mogą dać wynik fałszywie ujemny przy krwawieniu z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Niestosowanie się do restrykcji, wymaganych przy teście gwajakowym, również może być powodem uzyskania wyniku fałszywie ujemnego. Jeśli istnieje więc podejrzenie krwawienia, należy pogłębić diagnostykę, nawet mimo uzyskania ujemnego wyniku testu na krew utajoną.
Wynik dodatni testu na krew utajoną w kale a kolonskopia
Wynik dodatni testu wskazuje na obecność krwi w stolcu. Jego uzyskanie powinno zawsze skłaniać pacjenta do udania się do lekarza. Samo stwierdzenie obecności krwi w kale nie jest równoznaczne z postawieniem konkretnej diagnozy. Jak zostało wyżej wspomniane, utajona krew w kale może mieć różne przyczyny i należy dążyć do tego, aby znaleźć źródło krwawienia.
Przy dodatnim wyniku testu i podejrzeniu nowotworu jelita grubego, lekarz może zalecić wykonanie kolonoskopii. Badanie to umożliwia obserwację wewnętrznej części jelit. Jest ono zalecane w przypadku podejrzenia nie tylko raka jelita grubego, ale również stanów zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
Aby w szybki, komfortowy i wiarygodny sposób dowiedzieć się, czy występuje krew utajona w kale, można przeprowadzić domowy test diagnostyczny (np. FOB Test). Uzyskanie dodatniego wyniku powinno skłaniać pacjenta do wizyty u lekarza w celu znalezienia źródła krwawienia.
Krew w kale w ciąży
Najczęstsza przyczyna krwawienia z odbytu u kobiet w ciąży to powiększone guzki krwawnicze. Hemoroidy rozwijają się wskutek m.in. wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej powodowanego przez rosnącą macicę i ucisku na naczynia krwionośne. Żylaki odbytu występują u większości kobiet ciężarnych (głównie w III trymestrze). Osłabione mięśnie zwieracze odbytu oraz wysiłkowe oddawanie stolce wywołane zaparciami mogą prowadzić też do niewielkich urazów w okolicy odbytu. Rozpoznaje się wówczas szczelinę odbytu, która może być przyczyną krwawienia (o niewielkim nasileniu) oraz ostrego bólu. W przypadku zaobserwowania krwi w stolcu lub na papierze toaletowym, kobieta ciężarna powinna zgłosić ten objaw lekarzowi prowadzącemu ciążę. Krew w kale może wskazywać też na poważne choroby dotyczące układu pokarmowego.
Krew w kale u dziecka
Jedną z najczęstszych przyczyn krwawienia z odbytu u dziecka jest obecność szczeliny odbytu. Zazwyczaj, na jej rozwój wpływa dłuższe wstrzymywanie oddawania stolca lub problem z zaparciami. Szczelina odbytu występuje u wielu dzieci, które zaczynają uczęszczać do przedszkola lub szkoły. Dla rodziców, obecność świeżej krwi w stolcu u dziecka to niepokojący objaw. Warto zgłosić to pediatrze, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i spróbuje znaleźć przyczynę krwawienia. Krew w kale u dziecka może bowiem występować nie tylko przy szczelinie odbytu, ale również przy innych chorobach odbytu i schorzeniach w obrębie żołądka lub przełyku.
Krew w kale po alkoholu, wysiłku lub lekach – co może oznaczać?
Nadużywanie alkoholu może być przyczyną krwi w stolcu. Z jednej strony, alkohol sam w sobie uszkadza błonę śluzową jelit, co może powodować miejscowe krwawienie. Z drugiej strony, alkoholizm zwiększa ryzyko marskości wątroby, choroby wrzodowej żołądka i innych schorzeń, których jednym z objawów jest właśnie krew w kale. Przyczyny krwawienia w przewodzie pokarmowym należy szukać wspólnie z lekarzem, który zleci wykonanie odpowiednich badań.
Czasami, intensywny lub długotrwały wysiłek fizyczny przyczynia się do krwawienia z odbytu. Nie do końca wiadomo, dlaczego wysiłek fizyczny zwiększa ryzyko krwawienia. Uważa się że wpływ może mieć zmniejszony przepływ krwi przez przewód pokarmowy w trakcie intensywnej lub długotrwałej aktywności i mechaniczne uszkodzenie jelit, do którego może dojść w jej trakcie. Osoby z żylakami odbytu mogą zauważyć nasilenie objawów choroby hemoroidalnej po mocnym treningu. U kolarzy, częste podrażnianie okolic odbytu może powodować urazy i niewielkie krwawienie.
Niektóre stosowane przewlekle leki również mogą być przyczyną krwawienia z odbytu. Do tej grupy należą przede wszystkim niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, aspiryna czy naproksen. Leki przeciwzakrzepowe (np. Pradaxa, Xarelto), same w sobie najczęściej nie powodują krwawienia, ale mogą je nasilać. Większe ryzyko krwawienia obserwuje się również u pacjentów, długotrwale przyjmujących leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI (np. citalopram, paroksetyna, fluoksetyna).
Leczenie krwawienia z odbytu zależy od jego przyczyny. Przy żylakach odbytu, stosuje się preparaty na hemoroidy (łagodna i umiarkowana postać) które uszczelniają naczynia krwionośne, zmniejszają stan zapalny i łagodzą odczuwane objawy lub przeprowadza się leczenie chirurgiczne (ciężka postać). Nieswoiste zapalne choroby jelit wymagają wprowadzenia do terapii odpowiednich leków oraz modyfikacji diety i stylu życia. W przypadku obecności krwi w okolicy odbytu, której przyczyną jest rozwój szczeliny odbytu, najczęściej wystarczy stosowanie środków ułatwiających wypróżnienie oraz preparatów miejscowo łagodzących ból. Istotna jest też odpowiednia higiena tych okolic. Drobne krwawienia z przewodu pokarmowego mogą być hamowane podczas kolonoskopii. Leczenie ustalane jest indywidualnie, w zależności przede wszystkim od przyczyny krwawienia, ale również stopnia zaawansowania choroby i stanu pacjenta.
Bibliografia:
- Sabry A.O., Sood T.,Rectal Bleeding. [Updated 2023 Feb 27] In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563143/
- Kaczmarczyk O., Krew w stolcu - diagnostyka przewlekłego krwawienia do przewodu pokarmowego.Ann Gastroenterol. 2023 ;36 (3): 267-274, doi: 10.20524/aog.2023.0788
- Papantoniou K., Michailides C., Bali M., Papantoniou P., Thomopoulos K.,Gastrointestinal bleeding in athletes.Chirurgia Polska 2003; 5 (1): 1–8.
