Zmiany ciśnienia krwi mogą być istotnym elementem w diagnostyce chorób serca. Wielu pacjentów nie jest jednak świadomych nieprawidłowego ciśnienia tętniczego. Warto więc zaopatrzyć się w odpowiedni ciśnieniomierz naramienny lub ciśnieniomierz nadgarstkowy i samodzielnie kontrolować wartości ciśnienia. Czym kierować się podczas wyboru? Co wyróżnia ciśnieniomierze automatyczne? Jak często warto sięgać po ciśnieniomierz?
Spis treści:
- Co to jest ciśnienie tętnicze?
- Czym jest nadciśnienie - choroba cywilizacyjna
- Pomiar ciśnienia - dlaczego jest tak ważny?
- Technika pomiaru - jak prawidłowo mierzyć ciśnienie w domu?
- Rodzaje ciśnieniomierzy
- Jaki ciśnieniomierz wybrać? Czym się kierować przy zakupie?
- Pomiar ciśnieniomierzem - interpretacja wyników
- Wysokie lub niskie ciśnienie - kiedy udać się do lekarza?
- Przeciwwskazania do mierzenia ciśnienia
Co to jest ciśnienie tętnicze?
Optymalne ciśnienie tętnicze nie przekracza wartości 120/80 mm Hg. Jest ono zależne m.in. od siły skurczu mięśnia sercowego i stanu naczyń krwionośnych. Utrzymywanie odpowiedniego ciśnienia ma ogromne znaczenie dla pracy całego organizmu. Umożliwia ukrwienie wszystkich narządów i dostarczenie im niezbędnych składników odżywczych oraz tlenu. Ciśnienie skurczowe, które nie powinno przekraczać 120 mm Hg oznacza siłę, z jaką lewa komora przepompowuje krew do aorty. Ciśnienie rozkurczowe (<80 mm Hg) pokazuje natomiast jaką siłę wywiera krew na naczynia podczas rozkurczu lewej komory serca. Wartość ciśnienia tętniczego nie jest stała. Dzięki zmieniającemu się ciśnieniu, możliwe jest uzyskanie równowagi w organizmie.
Ciśnienie tętnicze warto sprawdzać regularnie. Pomiary mogą być przeprowadzane poza gabinetem lekarskim, dzięki czemu pacjent czuje się swobodnie. Systematyczne, profilaktyczne badanie ciśnienia krwi umożliwia wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego.
Szacuje się, że co trzeci chory nie wie o swojej chorobie. Nieleczone nadciśnienie może mieć groźne konsekwencje. Możliwe powikłania to m.in. udar mózgu, zawał mięśnia sercowego, rozwój choroby wieńcowej i niewydolności nerek.
Czym jest nadciśnienie - choroba cywilizacyjna
Nadciśnienie tętnicze to olbrzymi problem zdrowotny na całym świecie. Z roku na rok chorych przebywa i nic nie zapowiada, aby postępujący wzrost zachorowań mógł spowolnić. Pierwotne nadciśnienie tętnicze jest coraz częściej diagnozowane nie tylko u dorosłych, ale również wśród dzieci. Wynika ono przede wszystkim z powszechnie występującej otyłości. Inne czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania to siedzący tryb życia, palenie tytoniu, podwyższony poziom lipidów we krwi, nadużywanie alkoholu i nieodpowiednia dieta. Odpowiadają one za ok. 90% przypadków zdiagnozowanego nadciśnienia. Zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych w istotny sposób wpływa na zapobieganie rozwojowi choroby. Nadciśnienie wtórne jest natomiast objawem innych zaburzeń i dotyczy ok. 5-10% pacjentów cierpiących na nadciśnienie. Może rozwinąć się u chorych z zespołem Cushinga, miąższową chorobą nerek, miażdżycowym zwężeniem tętnicy nerkowej, obturacyjnym bezdechem sennym i innymi schorzeniami. Więcej informacji na temat nadciśnienia tętniczego, objawów jakie może powodować, metodach diagnostyki i leczenia można znaleźć w artykule: Nadciśnienie tętnicze - czym jest, jakie są jego przyczyny i czym je leczyć?
Pomiar ciśnienia - dlaczego jest tak ważny?
Nadciśnienie tętnicze jest niebezpieczną chorobą chociażby z tego względu, że może rozwijać się wiele lat nie powodując żadnych objawów. Choroba postępuje bez świadomości samego pacjenta i może dać o sobie znać dopiero w momencie pojawienia się często nieodwracalnych, a czasem także zagrażających życiu powikłań. Regularny pomiar ciśnienia za pomocą dobrego ciśnieniomierza i wykrycie nieprawidłowości umożliwia przeprowadzenie szerszej diagnostyki i ewentualne wykrycie choroby we wczesnym stadium. Nawet jeśli u pacjenta wystąpią dolegliwości, związane ze zbyt wysokim ciśnieniem (np. bóle głowy, zmęczenie i problemy ze snem), są one tak mało charakterystyczne, że trudno może być je połączyć akurat z tym schorzeniem.
Standardowo, pomiary ciśnienia należy przeprowadzać przynajmniej raz w roku. Dotyczy to zarówno dorosłych, jak i dzieci powyżej 3-ego roku życia. Regularna kontrola ciśnienia jest bardzo ważna w okresie ciąży. Niewykryte i nieleczone nadciśnienie u kobiety ciężarnej jest niebezpieczne dla niej i dla rozwijającego się dziecka. Zwiększa ryzyko pojawienia się stanu przedrzucawkowego (według danych WHO, aż 10% zgonów w ciąży przypisywane jest nadciśnieniu tętniczemu, a sama obecność nadciśnienia wpływa na niekorzystne zmiany sercowo naczyniowe dla matki oraz dziecka), przedwczesnego porodu, przedwczesnego odklejenia się łożyska i innych komplikacji. Ciśnienie powinny mierzyć osoby starsze i wszyscy pacjenci, u których ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego jest większe. Dotyczy to również tych osób, u których w rodzinie są przypadki nadciśnienia i innych chorób układu krążenia. Dzięki korzystaniu z ciśnieniomierzy w warunkach domowych, może rozpoznać nadciśnienie "białego fartucha" i inne rodzaje nadciśnienia, które charakteryzują się uzyskaniem fałszywych wyników podczas pomiarów przez personel medyczny w gabinecie lekarskim.
Technika pomiaru - jak prawidłowo mierzyć ciśnienie w domu?
Ciśnieniomierze przeznaczone do wykonywania pomiarów w warunkach domowych są łatwe w obsłudze. Aby otrzymany wynik był wiarygodny, należy pamiętać o prawidłowej technice:
- Pomiar warto przeprowadzić w spokojnych warunkach, cichym pomieszczeniu, bez nadmiaru bodźców.
- Na 5 minut przed pomiarem pacjent powinien być w spoczynku, w pozycji siedzącej.
- Nie trzeba całkowicie odsłaniać ramienia, chyba że ubranie je uciska.
- Należy stabilnie oprzeć ramię, tak aby znajdowało się na poziomie serca.
- Założyć mankiet 2-3 cm nad zgięciem łokcia. Mankiet powinien dobrze przylegać do ramienia, ale jednocześnie zbytnio nie uciskać.
- Włączamy ciśnieniomierz i postępujemy według wskazówek. Elektroniczne ciśnieniomierze automatyczne wystarczy jedynie włączyć. Pomiar odbywa się bez dalszego udziału pacjenta. Ciśnieniomierze półautomatyczne wyposażone są zazwyczaj w pompkę, za pomocą której trzeba samodzielnie napompować mankiet.
Zaleca się także, aby korzystać z ciśnieniomierzy nie wcześniej niż pół godziny po wypiciu kawy, alkoholu lub zażyciu innych środków, które mogą wpływać na uzyskany wynik. Jak zostało już wspomniane wcześniej, standardowo u osób zdrowych zaleca się wykonywanie pomiaru przynajmniej raz w roku. Kobiety ciężarne powinny mieć sprawdzaną wartość ciśnienia podczas każdej wizyty u lekarza prowadzącego ciążę. Osoby cierpiące na nadciśnienie również częściej powinny sprawdzać ciśnienie. Przed wizytą u lekarza, zaleca się przynajmniej 3-dniową kontrolę ciśnienia. Należy mierzyć je 2 razy dziennie o mniej więcej jednakowych porach. Ciśnieniomierz naramienny, nadgarstkowy lub mechaniczny powinien być używany przed przyjęciem stałych leków i przed spożyciem posiłku. Jeśli wartość ciśnienia jest podwyższona, pomiar należy wówczas przeprowadzać częściej. W ten sposób można upewnić się, czy jednorazowy podwyższony wynik świadczy o problemach z ciśnieniem tętniczym.
Rodzaje ciśnieniomierzy
Popularne niegdyś ciśnieniomierze rtęciowe nie są już produkowane ze względu na zawartość toksycznej rtęci. Dostępne rodzaje ciśnieniomierzy to:
- ciśnieniomierze zegarowe, określane też jako ciśnieniomierze sprężynowe - taki sprzęt wymaga dobrej znajomości jego działania - pacjent samodzielnie pompuje mankiet w zależności od wyczuwanego tętna;
- elektroniczne ciśnieniomierze półautomatyczne - w zależności od modelu, określony etap pomiaru należy przeprowadzić samodzielnie (zwykle jest to pompowanie mankietu),
- elektroniczne ciśnieniomierze automatyczne -sprzęt ten jest w pełni zautomatyzowany i nie wymaga żadnych czynności ze strony pacjenta podczas pomiaru.
Ciśnieniomierze różnią się nie tylko sposobem przeprowadzenia badania, ale również miejscem na które zakłada się mankiet. Ciśnieniomierz nadgarstkowy dokonuje pomiaru na tętnicy promieniowej ręki, a ciśnieniomierz naramienny, jak sama nazwa wskazuje - na tętnicy naramiennej. Automatyczne ciśnieniomierze coraz częściej wykorzystywane są w gabinetach lekarskich.
Jaki ciśnieniomierz wybrać? Czym się kierować przy zakupie?
Wybór ciśnieniomierzy jest naprawdę duży. Dzięki temu, każdy pacjent może znaleźć taki model, który jest do niego najlepiej dostosowany. Przy zakupie warto zwrócić uwagę na następujące czynniki:
- typ ciśnieniomierza - do pomiaru w warunkach domowych zalecany jest najczęściej ciśnieniomierz naramienny, które zazwyczaj charakteryzuje się większą dokładnością. Ciśnieniomierz nadgarstkowy polecany jest osobom młodym i zdrowym w celach profilaktyki, a także osobom otyłym, u których obwód ramienia jest bardzo duży;
- jakość ciśnieniomierza - aby uzyskany wynik był wiarygodny, warto korzystać z ciśnieniomierza z walidacją. W Internecie można znaleźć listę konkretnych urządzeń, które uzyskały potwierdzenie dokładności prowadzonych pomiarów. Ciśnieniomierz naramienny, nadgarstkowy lub ciśnieniomierz innego rodzaju powinien być zawsze kupowany u wiarygodnych sprzedawców - aptekach i sklepach medycznych;
- odpowiedni mankiet - ma on duży wpływ na uzyskany wynik. Ciśnieniomierz naramienny najczęściej ma standardowe wymiary: 12-13 cm szerokości i ok. 35 cm długości. Jeśli jednak obwód ramienia u konkretnego pacjenta jest mniejszy niż 24 cm, zaleca się ciśnieniomierz naramienny, który ma węższy mankiet. Jeśli natomiast obwód przekracza 32 cm, konieczny jest zakup ciśnieniomierza, którego mankiet ma większe rozmiary;
- wykrywanie arytmii - ciśnieniomierz naramienny lub nadgarstkowy z taką funkcją polecany jest przede wszystkim pacjentom, u których występują zaburzenia pracy mięśnia sercowego lub tych, u których mogą się one pojawić;
- migotanie przedsionków – odpowiadające za 20% udarów mózgu, mogą diagnozować ciśnieniomierze posiadające funkcję wykrywania migotania przedsionków (AF). Urządzenie powinno posiadać walidację potwierdzającą wykrywalność (AF) dla potwierdzenia jego wiarygodności;
- wielkość urządzenia - osoby starsze, z pogorszoną sprawnością manualną lub problemami ze wzrokiem mogą sięgnąć po ciśnieniomierz naramienny o większych rozmiarach. Dobrze sprawdzi się duży, czytelny wyświetlacz i duże przyciski. Osobom niewidomym można polecić ciśnieniomierz z funkcją mowy, który podaje wszystkie informacje głosowo;
- pamięć - ciśnieniomierze elektroniczne mają możliwość zapisywania poprzednich wyników (najczęściej kilkudziesięciu, choć wybrane modele zapisują nawet kilkaset pomiarów) - niektóre ciśnieniomierze oferują oddzielne zapisywanie wyniku dla dwóch-czterech osób, korzystających z tego samego urządzenia. Wybrane ciśnieniomierze oferują też możliwość podpięcia do komputera i analizy uzyskanych pomiarów;
- cena - cena ciśnieniomierza waha się od kilkudziesięciu do kilkuset złotych. Zależy m.in. od jakości urządzenia i dodatkowych funkcji. Cena ma często kluczowy wpływ na wybór konkretnego modelu. Warto jednak zwrócić uwagę na stosunek: cena - jakość. Kierujmy się zatem zarówno możliwościami finansowymi, jak i renomą producenta, walidacją danego modelu i potrzebnymi funkcjami. Ciśnieniomierze automatyczne są wygodniejsze i zalecane do domowych pomiarów, ale jednocześnie ich cena też jest wyższa w stosunku do urządzeń zegarowych.
Pomiar ciśnieniomierzem - interpretacja wyników
Optymalna wartość ciśnienia to < 120/80 mm Hg. Jeśli choć jedna z tych wartości jest większa, warto przez kilka dni, regularnie dwa razy dziennie przeprowadzać pomiar pamiętając o prawidłowej technice i notować wyniki w dzienniczku. Gdy ciśnieniomierz naramienny lub ciśnieniomierz innego rodzaju kilka razy pokaże zbyt wysoki wynik, należy skonsultować się z lekarzem. Jednorazowo uzyskana podwyższona wartość nie oznacza jeszcze nadciśnienia. Sugeruje jednak częstszą kontrolę ciśnienia krwi.
Wysokie lub niskie ciśnienie - kiedy udać się do lekarza?
Przy pomiarach przeprowadzanych w warunkach domowych, za nieprawidłowe wartości ciśnienia skurczowego uważa się min. 135 mm Hg, a ciśnienia rozkurczowego min. 85 mm Hg. Jeśli średnia wyników z kilku pomiarów osiąga ten poziom, należy skonsultować się z lekarzem. Kiedy ciśnieniomierze elektroniczne kilka razy pokazują niskie wartości <100/60, a dodatkowo pacjent odczuwa takie dolegliwości jak bóle i zawroty głowy, nudności, szumy uszne lub kłopoty z koncentracją, również wskazana jest wizyta u lekarza.
Przeciwwskazania do mierzenia ciśnienia
Ciśnieniomierze automatyczne, ani sprężynowe nie mają przeciwwskazań do ich używania. Należy jednak mieć na uwadze, że kluczowa dla uzyskania rzetelnych wyników jest prawidłowa technika pomiarów. Nie zaleca się sprawdzania ciśnienia krótko po wysiłku fizycznym lub bezpośrednio po posiłku. Niewskazane jest też korzystanie z ciśnieniomierza zaraz po powrocie do domu, gdy na zewnątrz panuje wysoka lub niska temperatura.
Ciśnieniomierz umożliwia szybkie, bezbolesne i wygodne kontrolowanie ciśnienia tętniczego krwi. Dzięki odpowiedniemu urządzeniu można na bieżąco monitorować swoje zdrowie. Ciśnieniomierz naramienny z walidacją pozwala uzyskać wiarygodne wyniki. Ciśnieniomierze to nie tylko cenny element diagnostyki chorób układu krążenia, ale również narzędzie do kontrolowania leczenia nadciśnienia. To, czym różnią się poszczególne rodzaje tych urządzeń to m.in. wielkość mankietu, dodatkowe funkcje i cena. Szeroki wybór umożliwia znalezienie dobrego ciśnieniomierza dla wszystkich osób, które chcą zadbać o swoje zdrowie.
Bibliografia:
- Wożakowska-Kapłon B., Salwa P., Siebert J., Nowe europejskie wytyczne dotyczące postępowania u chorego z nadciśnienie tętniczym - czy istotnie zmieniają postępowanie lekarza praktyka?, Folia Cardiologica, 2014, tom 9, nr 1, s. 33-53.
- Zasady postępowanie w nadciśnieniu tętniczym - rok 2019, Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.
