Codzienna, postępująca utrata włosów dla wielu pacjentów jest istotnym problemem wpływającym negatywnie na samoocenę i odczuwaną jakość życia. Jest jednocześnie problemem powszechnym dotykającym znacznej części populacji na pewnym etapie życia. Jakie są przyczyny wypadania włosów typu androgenowego? Jak się ono objawia u kobiet, a jak u mężczyzn? Jak skutecznie leczyć ten rodzaj łysienia?
Spis treści:
- Czym jest łysienie androgenowe?
- Przyczyny łysienia androgenowego
- Jakie są objawy łysienia androgenowego?
- Łysienie androgenowe u kobiet
- Diagnostyka łysienia androgenowego
- Łysienie androgenowe - leczenie
- Łysienie androgenowe - domowe sposoby i codzienna pielęgnacja skóry głowy
Czym jest łysienie androgenowe?
Łysienie typu androgenowego (androgenetic alopecia) to najczęstsza przyczyna utraty włosów u mężczyzn i kobiet. Szacuje się, że łysienie androgenowe dotyczy ponad 50% mężczyzn przed 50. rokiem życia i ponad 70% pacjentów starszych. W przypadku kobiet odsetek ten jest niższy - z łysieniem androgenowym zmaga się ok. 6% kobiet przed 50. rokiem życia i 30-40% pacjentek po 70. roku życia. Dla wielu osób utrata włosów jest istotnym problemem, który w znaczny sposób wpływa na samoocenę i pewność siebie. Łysienie może być przyczyną nie tylko obniżonego samopoczucia, ale również ograniczenia kontaktów towarzyskich i innych aktywności.
Łysienie androgenowe kobiet i mężczyzn to choroba mieszków włosowych, która ma charakter postępujący. Jej przebieg różni się, w zależności od płci pacjenta. Im szybciej wprowadzone zostanie odpowiednie
leczenie łysienia androgenowego, tym lesze efekty można uzyskać. Obecnie dostępne są różne metody terapii, których wybór zależy od stadium zaawansowania choroby, preferencji pacjenta oraz odpowiedzi na stosowane leki.
Łysienie typu androgenowego (androgenetic alopecia) jest najczęstszą przyczyną wypadania włosów u kobiet i mężczyzn. Wypadanie kosmyków w okolicy skroniowo-czołowej lub na środku głowy stanowi dla wielu osób poważny problem wpływający negatywnie na samopoczucie oraz jakość życia.
Przyczyny łysienia androgenowego
Na wystąpienie łysienia androgenowego u mężczyzn i kobiet wpływają przede wszystkim predyspozycje genetyczne. Aby lepiej zrozumieć tę chorobę, warto przypomnieć sobie cykl wzrostu włosa. Dzieli się on na fazę:
- anagenu, czyli fazę wzrostu włosa, podczas której dochodzi do intensywnego podziału komórek i stopniowego wzrastania włosa. Faza ta jest najdłuższa i trwa od 2 do 6-7 lat. W fazie anagenu znajduje się zdecydowana większość włosów (80-90%) owłosionej skóry głowy,
- katagenu - podziały komórkowe ustają, rozpoczyna się proces przebudowy trwający 2-4 tygodnie,
- telogenu - dochodzi do wypadania włosów np. podczas szczotkowania lub przez wypchnięcie przez nowy włos. W tej fazie znajduje się ok. 10-15% włosów. Faza telogenu trwa kilka miesięcy.
Na wypadanie włosów u mężczyzn w istotnym stopniu wpływają androgeny, a w szczególności dihydrotestosteron (DHT). Powstaje on w wyniku przekształcenia testosteronu pod wpływem enzymu 5α-reduktazy. DHT silniej niż testosteron oddziałuje na receptory androgenowe w mieszkach włosowych i brodawkach włosa. W wyniku jego działania dochodzi do wytwarzania związków, które wpływają na przebieg cyklu wzrostu włosa. Faza anagenu ulega skróceniu, a mieszki włosowe ulegają stopniowej miniaturyzacji. Łodygi włosów stają się cieńsze i krótsze. Związek łysienia androgenowego z podwyższonym stężeniem DHT jest dobrze udokumentowany u mężczyzn. W przypadku kobiet, rola DHT w łysieniu androgenowym nie została tak dobrze poznana. Aktywność enzymu przyczyniającego się do powstawania dihydrotestosteronu u kobiet jest znacznie niższa niż u mężczyzn.
Jakie są objawy łysienia androgenowego?
Miniaturyzacja mieszków włosowych występująca przy łysieniu androgenowym prowadzi do stopniowej utraty włosów. Wypadanie włosów, w zależności od płci pacjenta, obejmuje jednak inną okolicę owłosionej skóry głowy.
Łysienie androgenowe typu męskiego
Wypadanie włosów u mężczyzn dotyczy początkowo skroniowo-czołowej linii włosów i sukcesywnie przesuwa się do części wierzchołkowej. Wśród przyczyny nadmiernego wypadania włosów typu męskiego, oprócz zmian w cyklu wzrostu włosów i miniaturyzacji mieszków wymienia się też stan zapalny w obrębie mieszków. Obserwuje się również wzrost stężenia jednej z prostaglandyn, która wykazuje hamujący wpływ na wzrastanie włosów. W większości przypadków, pierwsze objawy łysienia androgenowego pacjenci zauważają w trzeciej dekadzie życia. Zdarza się jednak, że do utraty włosów dochodzi już w wieku nastoletnim.
Łysienie androgenowe u kobiet
U kobiet zmagających się z problemem łysienia androgenowego linia włosów (skroniowo-czołowa) nie ulega przerzedzeniu, w przeciwieństwie do okolicy czołowej i części ciemieniowej. W większości przypadków, proces łysienia przebiega łagodnie. Jedynie ok. 20% pacjentek z łysieniem androgenowym doświadcza umiarkowanej lub nasilonej utraty włosów. U kobiet, problem z wypadaniem włosów zaczyna się często dopiero w okresie okołomenopauzalnym. Wraz z upływem kolejnych lat, częstość występowania łysienia androgenowego wśród kobiet stopniowo wzrasta.
Diagnostyka łysienia androgenowego
Diagnostyka wypadania włosów typu androgenowego polega przede wszystkim na dobrze przeprowadzonym wywiadzie. U mężczyzn na ogół łatwiej można rozpoznać androgenowe wypadanie włosów i zazwyczaj nie ma konieczności przeprowadzania dodatkowych badań. Inaczej jest u kobiet. Pomocne może być wykonanie trichoskopii oraz badań laboratoryjnych. Czasami lekarz zaleca dodatkowo badanie histopatologiczne z owłosionej skóry na głowie. Łysienie typu androgenowego należy odróżnić od innych przyczyn nasilonego wypadania włosów, takich jak łysienie telogenowe, łysienie plackowate oraz inne choroby. Przy łysieniu telogenowym dochodzi do wzmożonej utraty włosów w odpowiedzi na określony czynnik. Ten typ łysienia występuje fizjologicznie m.in. po porodzie. Może też pojawić się u osób zmagających się z zaburzeniami hormonalnymi, niedoborami żywieniowymi, przewlekłym stresem lub infekcjami. Przy tym rodzaju łysienia, cykl wzrostu włosów ulega synchronizacji i znacząco wzrasta ilość mieszków włosowych w fazie telogenu.
Łysienie androgenowe - leczenie
Leczenie łysienia androgenowego obejmuje zarówno stosowanie preparatów miejscowych, doustnych, jak i korzystanie z określonych zabiegów. Wybór odpowiedniego sposobu terapii zależy m.in. od stopnia nasilenia objawów, płci, obecności innych chorób, a także od preferencji samego pacjenta.
Leki na łysienie androgenowe
W leczeniu łysienia androgenowego wykorzystuje się przede wszystkim 3 substancje: minoksydyl, finasteryd, a rzadziej również spironolakton. Pierwsza z nich przeznaczona jest do leczenia łysienia androgenowego zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Przykładowe leki z minoksydylem to Loxon 2%, Loxon 5%, Piloxidil 2% i Alopexy 5% (zarejestrowany jako lek dla mężczyzn). Minoksydyl hamuje miniaturyzację mieszków włosowych i stymuluje namnażanie się komórek w fazie wzrostu włosa. Minoksydyl pobudza wzrost włosów. Pierwsze efekty leczenia obserwuje się po ok. 2 miesiącach. Czas działania leku jest ściśle związany z czasem jego stosowania. Po 3-4 miesiącach od zakończenia leczenia minoksydylem, zazwyczaj obserwuje się nawrót wypadania włosów. Leki z minoksydylem na ogół są dobrze tolerowane przez chorych. Jednym z rzadkich działań niepożądanych może być jednak nadmierne owłosienie (nie tylko w obrębie skóry głowy, ale również na twarzy) oraz złuszczanie się skóry na głowie. Zdarza się również nasilona utrata włosów, która ma charakter przejściowy. Najczęściej dochodzi do niej w ciągu pierwszych tygodni od rozpoczęcia terapii.
W leczeniu stosuje się też wspomniany finasteryd. Blokując enzym 5α-reduktazę
hamuje powstawanie pochodnej testosteronu - DHT. W efekcie jego działania, stężenie DHT ulega obniżeniu, a proces wypadania włosów - odwróceniu. Finasteryd stosowany jest nie tylko w leczeniu łysienia androgenowego. Zalecany jest także pacjentom z rozrostem gruczołu krokowego. Jest to lek zarejestrowany wyłącznie dla mężczyzn, choć zdarza się, że jego stosowanie zalecane jest również kobietom (poza wskazaniami - "off label"). Finasteryd przyjmuje się doustnie. Możliwe
skutki uboczne obejmują m.in. spadek libido, problemy z potencją, reakcje alergiczne i wzrost aktywności enzymów wątrobowych.
Przy braku lub niewystarczającej efektywności wymienionych substancji czynnych, lekarz może zalecić wprowadzenie do terapii innych związków, takich jak np. dutasteryd, flutamid czy analogi prostaglandyn.
U mężczyzn i kobiet cierpiących na łysienie typu androgenowego w pierwszej kolejności zazwyczaj wprowadza się do leczenia preparat z minoksydylem i/lub finasterydem. Jednymi z najczęściej występujących skutków ubocznych podczas stosowania minoksydylu jest przejściowe, wzmożone wypadanie włosów na początku terapii oraz nadmierne owłosienie skóry twarzy.
Zabiegi na łysienie androgenowe
U pacjentów, u których leczenie farmakologiczne nie przyniosło oczekiwanej poprawy, warto rozważyć uzupełnienie terapii o dodatkowe zabiegi, takie jak np. mezoterapia osoczem bogatopłytkowym, mikronakłucia z podaniem innych substancji czy chociażby zastosowanie toksyny botulinowej. Z nich wszystkich, aktualnie najbardziej zalecane jest podanie osocza bogatopłytkowego.
Korzystny wpływ na naczynia mieszków włosowych, w postaci stymulowania mikrokrążenia w mieszku włosowym i lepszego odżywienia cebulek włosów wykazano również w przypadku grzebienia laserowego. Z pomocą specjalnego urządzenia zwanego HairMax LaserComb można samodzielnie wykonywać kilkunastominutowe zabiegi co 2-3 dni. Przeszkodą w korzystaniu z grzebienia laserowego dla wielu pacjentów może być jego cena.
W przypadku całkowitego wyłysienia, standardowe metody leczenia są najczęściej nieefektywne. Można wówczas rozważyć leczenie chirurgiczne - przeszczep włosów. Część osób, którym utrata włosów na czubku głowy lub w okolicy czołowej bardzo przeszkadza, decyduje się na korzystanie z peruki.
Czy można wyleczyć łysienie androgenowe?
Łysienie typu androgenowego ma charakter postępujący. Bez wprowadzenia odpowiedniego leczenia, można spodziewać się ciągłej, stopniowej utraty owłosienia na skórze głowy. U mężczyzn, w okolicy czołowej i na szczycie głowy z czasem dochodzi do całkowitego braku włosów. U kobiet, łysienie rzadko jest tak radykalne. Zazwyczaj pacjentki skarżą się na przerzedzenie włosów i ich mniejszą objętość.
Dobre efekty
leczenia łysienia androgenowego wielu pacjentów uzyskuje dzięki stosowaniu wspomnianych leków z minoksydylem, które są dostępne bez recepty oraz finasterydem, który jest wydawany jedynie na podstawie recepty. Należy jednak mieć na uwadze, że pozytywny efekt leczenia utrzymuje się jedynie w jego trakcie oraz jeszcze kilka miesięcy po zakończeniu terapii. Później, można spodziewać się ponownego wypadania włosów. Część pacjentów, trwałe efekty uzyskuje dzięki przeszczepieniu włosów. Jednostki włosowe, w których znajdują się 1-4
mieszki włosowe, pobierane zostają z okolicy potylicznej (w tym miejscu podatność mieszków na działanie androgenów jest niższa) i przeszczepiane w rejony objęte łysieniem, w których zauważalna jest nadwrażliwość mieszków włosowych na androgeny.
Łysienie androgenowe - domowe sposoby i codzienna pielęgnacja skóry głowy
Nie udowodniono, aby suplementacja doustna lub ziołowe płukanki zapobiegały androgenowej utracie włosów. Warto jednak regularnie dbać o kondycję skóry na głowie, co wpływa również na stan i wygląd włosów. Do codziennej pielęgnacji dobrze jest stosować łagodne kosmetyki myjące i odżywiające włosy. Samo mycie głowy również powinno być dość delikatne, bez intensywnego pocierania lub drapania skóry. Korzystnie na kondycję naskórka wpływają też regularne peelingi skóry głowy. Zioła, takie jak skrzyp czy pokrzywa również mogą powodować wzmocnienie włosów. Jako uzupełnienie pielęgnacji, można sięgnąć również po suplementy na wzmocnienie włosów. Odpowiednia suplementacja jest zalecana głównie osobom, których sposób odżywiania może nie pokrywać zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze wpływające na stan i wzrost włosów.
Łysienie androgenowe to najczęstsza przyczyna wypadania włosów u obu płci. Większość kobiet i mężczyzn doświadczy stopniowego łysienia na pewnym okresie życia. Nie znamy obecnie sposobów zapobiegania łysieniu androgenowemu. Dostępne są jednak skuteczne metody leczenia, które ograniczają postęp choroby i spowalniają utratę włosów. W przypadku nieskuteczności leczenia miejscowego i/lub doustnego, można rozważyć odpowiednie zabiegi i chirurgiczne leczenie łysienia.
Piśmiennictwo:
- Brzezińska-Wcisło L., Rakowska A., Rudnicka L., Bergler-Czop B. et al. Androgenetic alopecia. Diagnostic and therapeutic recommendations of the Polish Dermatological Society. Dermatol Rev 2018, 105, 1-18, doi: https://doi.org/10.5114/dr.2018.74162.
- Kowalska-Olędzka E., Szmurło A., Ciechanowicz P., Walecka I. Łysienie androgenowe - etiopatogeneza, diagnostyka i aktualne metody leczenia. Dermatologia po Dyplomie 2020, 05.
- Słowińska M., Witek P., Szafranko K., Tomasik T., Bukowska-Posadzy A., Kowalska-Olędzka E., Owczarek W. Diagnostyka i leczenie łysienia androgenowego. Med. Prakt., 2017; 11: 51–64.
- Ho CH., Sood T., Zito P.M.. Androgenetic Alopecia. [Updated 2022 Oct 16]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430924/
- Dinh Q.Q., Sinclair R. Female pattern hair loss: current treatment concepts. Clin Interv Aging. 2007;2(2):189-99. PMID: 18044135; PMCID: PMC2684510.
- Trüeb R.M. Understanding Pattern Hair Loss-Hair Biology Impacted by Genes, Androgens, Prostaglandins and Epigenetic Factors. Indian J Plast Surg. 2021 Dec 14;54(4):385-392. doi: 10.1055/s-0041-1739252.
- Charakterystyka Produktu Leczniczego Loxon 2%.
