Głóg wykorzystywany jest w medycynie od wielu pokoleń. Powszechnie uważa się, że preparaty z głogu obniżają ciśnienie, powodują spadek cholesterolu i działają ochronnie na układ sercowo-naczyniowy. Czy te właściwości znajdują potwierdzenie w badaniach? Czy głóg rzeczywiście wpływa korzystnie na pracę serca?
Spis treści:
- Czym jest głóg?
- Jakie składniki aktywne zawiera kwiat i owoc głogu?
- Głóg - właściwości lecznicze
- Głóg - zastosowanie w medycynie
- Głóg w kuchni
- Napar z głogu
Czym jest głóg?
Głóg to roślina, którą można spotkać przede wszystkim w Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce, największą popularnością cieszą się 2 gatunki głogu: głóg dwuszyjkowy i głóg jednoszyjkowy (Crataegus oxyacantha L., Crataegus monogyna L.). Głóg występuje powszechnie na zachodnich terenach nizinnych i w okolicach niskich partii gór. Owoce głogu mają ciemnoczerwoną barwę i kulisty kształt. Dojrzewają na przełomie lata i jesieni. Kwiaty, w zależności od konkretnej odmiany głogu, mają zabarwienie kremowe, różowe lub czerwone. W lecznictwie wykorzystuje się dwa surowce: kwiatostan głogu i owoc głogu. Roślina ta znalazła zastosowanie nie tylko w świecie medycyny, ale również w kuchni. Owoce głogu są jadalne. Można spożywać je zarówno w formie surowej, jak i przygotować z nich rozmaite przetwory: nalewki, konfitury, napar, a także wino. Niektórzy mylą głóg z owocami dzikiej róży. Owoce róży mają większe rozmiary, a w ich wnętrzu znajdują się liczne pestki. Głóg zawiera jedynie pojedyncze pestki - w owocach głogu jednoszyjkowego odnaleźć można 1 nasionko, a w owocach głogu dwuszyjkowego 2-3 nasionka.
Jakie składniki aktywne zawiera kwiat i owoc głogu?
Zarówno kwiat głogu, jak i owoce tej rośliny zawierają mnóstwo związków aktywnych, a do tego są bogate w węglowodany. W głogu znajdziemy m.in. kwas fumarowy, szczawiowy, flawonoidy takie jak kwercetynę, hiperozyd i rutynę, luteolinę, beta-karoten, tokoferole, cholinę, olejki eteryczne, steroidy, kwasy omega-3 i omega-6. Wewnątrz owoców głogu występują też liczne składniki mineralne - wapń, magnez, potas i fosfor. W mniejszej ilości znajduje się w nich też żelazo, chrom, i selen. Choć podobne substancje znajdują się w kwiatach i owocach głogu, ich ilość w każdym z tych surowców jest już odmienna. W kwiatostanach znajduje się więcej witeksyny, natomiast owoce głogu wyróżniają się wyższą zawartością hiperozydu. Nie sposób pominąć też witaminy C, która również znajduje się w głogu.
Głóg - właściwości lecznicze
Właściwości lecznicze przypisywane surowcom z głogu obejmują wspomaganie trawienia, łagodzenie biegunek i poprawę funkcjonowania naczyń krwionośnych. Uważa się, że głóg wspiera pracę mięśnia sercowego i obniża ciśnienie tętnicze krwi. Innym wskazaniem do stosowania owoców głogu według medycyny ludowej jest bezsenność. Ze względu na zawarte w głogu substancje o działaniu przeciwskurczowym, sądzi się, że preparaty z głogiem działają rozkurczowo na mięśnie gładkie, przez co wykorzystuje się je w leczeniu chorób dróg moczowych i dróg oddechowych. Stosowanie kwiatów głogu lub owoców głogu w odpowiedniej postaci obniża poziom cholesterolu całkowitego, przez co pośrednio dodatkowo poprawia stan układu krążenia. Opisane właściwości owoców i kwiatów głogu w większości nie znalazły potwierdzenia w przeprowadzonych badaniach. Wielu pacjentów przyjmuje jednak preparaty z głogiem, wierząc w ich wszechstronne, zdrowotne działanie. Dostępne są tradycyjne produkty lecznicze, które zalecane są przy łagodnych objawach ze strony układu sercowo-naczyniowego. Stosowanie takich leków jest długotrwałe.
Głóg (Crataegus) to jedna z roślin, w stosunku do której mamy potwierdzoną skuteczność w leczeniu niewydolności mięśnia sercowego w badaniach klinicznych. U pacjentów zmagających się z tą przypadłością, zauważa się zmniejszenie zmęczenia i duszności po stosowaniu leków z głogiem. Roślina ta wpływa na poprawę pracy serca i całego układu krążenia. Serce jest w stanie efektywniej pompować krew, która przez naczynia krwionośne transportuje różnorodne substancje do wszystkich komórek organizmu. Uważa się, że przyjmowanie preparatów z głogu może też obniżać ciśnienie tętnicze krwi. Wyniki przeprowadzonych badań nie są jednoznaczne. Jeśli nawet obserwuje się działanie obniżające ciśnienie, zwykle efekt ten jest dość łagodny. Głóg nie spowoduje raczej znacznego spadku ciśnienia.
Głóg - zastosowanie w medycynie
Głóg może być stosowany u pacjentów z niewydolnością serca. Jest to główne wskazanie do przyjmowania preparatów z głogiem, które zostało potwierdzone badaniami. Jako tradycyjny produkt leczniczy, przeznaczony jest do łagodzenia dolegliwości ze strony układu krążenia o niewielkim nasileniu. Roślinne leki zawierające kwiatostan głogu mogą być więc zażywane przez pacjentów, skarżących się na uczucie kołatania mięśnia sercowego lub zaburzenia pracy serca na tle nerwowym. Zwolennicy medycyny ludowej, uważają że głóg obniża też ciśnienie krwi i stężenie cholesterolu.
Preparaty wspomagające pracę serca mogą być przyjmowane bez konsultacji z lekarzem, ale jedynie wówczas gdy pacjent na cierpi na poważne choroby sercowo-naczyniowe. U tych chorych, jedynie lekarz powinien podjąć decyzję o ewentualnym wprowadzeniu
leków z głogiem jako wspomaganie leczenia. Głóg dostępny jest w aptece w postaci leków i suplementów diety. Leki mają potwierdzone bezpieczeństwo stosowania i przechodzą regularne kontrole jakościowe. Suplementy mogą być przyjmowane jako element diety. Pozbawione są właściwości leczniczych. Mogą jednak dostarczać witaminy, składniki mineralne i inne substancje, wspierające pracę organizmu. Leki, w których można znaleźć przetworzone owoce lub kwiatostany głogu to np. Neo-Cardiol, Cardiobonisol, Neocardina, Cravisol i Cardiol C. Środki zawierające głóg należy przyjmować co najmniej kilka tygodni. Rzadko powodują pojawienie się działań niepożądanych. Po zażyciu preparatów wytworzonych z kwiatów lub owoców głogu mogą wystąpić łagodne dolegliwości żołądkowe. Rzadko pojawiają się zawroty i bóle głowy lub kołatanie w klatce piersiowej.
Głóg dostępny jest w aptece w formie tabletek, płynu i kropli doustnych, syropu, a także ususzonych ziół do zaparzania. Wybór jest na tyle szeroki, że każdy pacjent może wybrać taką postać preparatu, która jest najbliższa jego preferencjom. Niezależnie od stosowanej formy, należy przestrzegać zaleconego przez producenta dawkowania. Przyjmowanie zbyt małych dawek tej rośliny zmniejsza skuteczność leczenia. Pacjenci stosujący glikozydy nasercowe i
leki obniżające ciśnienie krwi powinni skonsultować się z lekarzem przed zażyciem dodatkowego preparatu wpływającego na pracę serca. Mimo tego, że omawiana roślina uważana jest za bezpieczną, nie zaleca się jej podawania kobietom ciężarnym i kobietom karmiącym piersią. Wynika to z braku danych, dotyczących ewentualnego wpływu na rozwijające się dziecko.
Głóg w kuchni
Głóg jako roślina bogata w substancje o działaniu przeciwutleniającym, takie jak flawonoidy, a także witaminy i składniki mineralne, może stanowić cenne uzupełnienie diety. W kuchni można wykorzystać zarówno głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy, jak i jego odmiany pośrednie. Owoce głogu nadają się do spożycia zarówno w formie surowej, jak i przetworzonej. Najlepszą porą na zbieranie owoców tej rośliny jest jesień. Są one wówczas dojrzałe, ale jednocześnie dość twarde. Kwiaty głogu zbiera się natomiast wraz z nadejściem maja. Jeśli tylko kwitnie w ogrodzie głóg, warto przygotować z niego kilka przetworów i na własnej skórze przekonać się o jego wyjątkowych walorach kulinarnych. Głóg jest dość powszechnie wykorzystywany m.in. do tworzenia nalewek. Oto jeden z tradycyjnych przepisów na nalewkę z głogu:
- Rozgnieść widelcem 1 kg świeżych owoców głogu, wsypać do wysokiego naczynia i dolać 1 l wódki.
- Zamknąć naczynie i odstawić na ok. 10-14 dni, pamiętając o tym, aby co 1-2 dni energicznie potrząsnąć zawartością.
- Zlać roztwór, odsączając pozostałości owoców głogu. Połączyć go ze 150 g miodu. Dodać kilka goździków i laskę cynamonu.
- Ponownie umieścić płyn w naczyniu i odstawić na kilka miesięcy.
- Uważa się, że minimalny czas, potrzebny do tego aby wszystkie składniki nalewki mogły się przegryźć to 3 miesiące. Im jednak ten czas będzie dłuższy, tym nalewka będzie miała pełniejszy smak.
Głóg bardzo dobrze sprawdza się do przygotowywania konfitur i dżemów. Do ich wytworzenia potrzebujemy 0,5 kg świeżych i umytych owoców głogu, z których musimy usunąć pestki. Owoce zalewamy wodą i gotujemy. Do garnka można dodać wyciśnięty sok z pomarańczy, cytryny lub obu tych owoców. Wsypujemy też ok. 150-200 g cukru, w zależności od tego czy chcemy mieć mniej czy bardziej słodki dżem. Gotujemy wszystko ok. 40 minut, do momentu aż dżem zgęstnieje. Jeśli chcemy uzyskać gładką masę, możemy zmiksować ją przy pomocy blendera.
Mniej popularny jest sok z głogu. Ze względu na jego właściwości zdrowotne, warto jednak o nim pamiętać. Świeży sok z głogu nie podlega obróbce cieplnej i przez to nie traci wielu cennych witamin i składników mineralnych. Wpływa korzystnie na serce, a także cały układ krążenia. Przygotowanie soku nie jest problematyczne. Wystarczy umyć i usunąć pestki ze świeżo zebranych owoców. Sok przygotowujemy przy użyciu wyciskarki lub sokowirówki. Można nieco rozcieńczyć go wodą i dodać miód, jeśli smak soku jest zbyt cierpki. Przygotowany sok od razu nadaje się do spożycia.
Napar z głogu
Głóg i przyrządzony z niego napar przygotowywany jest w celu poprawy funkcjonowania naczyń krwionośnych i wzmocnienia serca. Do przyrządzenia naparu można wykorzystać zerwany kwiatostan, który trzeba ususzyć. Można też zakupić w aptece gotowy susz. Należy zalać ok. 1-1,5 g surowca 150 ml gorącej wody i odstawić na ok. 15 minut. Tak przygotowany roztwór zaleca się pić 3-4 razy dziennie, zużywając w ciągu doby nie więcej niż 5 g surowca. Aby w pełni czerpać z prozdrowotnych właściwości tej rośliny, napar trzeba przyjmować regularnie przez okres co najmniej 6 tygodni.
Głóg dostępny jest również w formie pojedynczych saszetek do zaparzania. Roślina ta może występować w nich jako pojedynczy składnik lub obok innych ziół, np. ususzonych owoców dzikiej róży, kwiatów hibiskusa lub liści mięty. Dobroczynne właściwości głogu i wykonanych z niego przetworów są szczególnie doceniane przez osoby starsze, które z racji pogarszającej się z wiekiem wydolności układu sercowo-naczyniowego, częściej szukają naturalnych sposobów profilaktyki i leczenia.
Głóg poprawia wydolność mięśnia sercowego. Jego korzystny wpływ na układ krążenia doceniany był już w czasach starożytnych. Ze względu na dość popularne występowanie tego krzewu w Polsce, wiele osób ma łatwy dostęp do kwiatów i owoców, które są najważniejszymi surowcami stosowanymi w lecznictwie. Głóg z powodzeniem można też wykorzystać w kuchni. Jadalne, surowe owoce i rozmaite przetwory to prawdziwy zastrzyk witamin i składników mineralnych. Warto samemu doświadczyć dobroczynnych właściwości głogu.
Bibliografia:
- Tassell M.C., Kingston R., Gilroy D., Lehane M., Furey A., Hawthorn (Crataegus spp.) in the treatment of cardiovascular disease, Pharmacogn Rev, 2010, 4(7), 32-41.
- European Union herbal monograph on Crataegus spp., folim cum flore, 2016.
- Kulczyński B., Gramza-Michałowska A., Potencjał zdrowotny owoców i kwiatów głogu, Probl Hig Epidemiol, 2016, 97(1), s. 24-28.
- Lutomski J., Ziołolecznicztwo chorób wieku podeszłego, Postępy Fitoterapii 3/2000, s. 24-32.
- Charakterystyka Produktu Leczniczego Neo-Caridol, Kwiat Głogu Fix i Cravisol.
