Katar to objaw, który potrafi mocno obniżyć komfort życia niemowlaka. Utrudnia oddychanie, uniemożliwia jedzenie i spanie. Maluch staje się marudny i płaczliwy. Co zrobić, aby pomóc niemowlęciu z katarem? Jak leczyć katar u dziecka, aby ściekająca po tylnej ścianie gardła wydzielina nie wywoływała kolejnych niepokojących objawów.
Spis treści:
- Katar u niemowlaka - objawy
- Najczęstsze przyczyny kataru u niemowląt
- Co na katar u niemowlaka? Sposoby na katar u niemowlaka
- Inhalacja na katar u niemowląt
- Woda morska i krople do nosa dla niemowląt
- Jak odciągać katar niemowlęciu?
- Karmienie niemowlęcia z katarem
- Kiedy iść do lekarza z katarem u niemowlaka?
Katar u niemowlaka - objawy
Nietrudno rozpoznać typowe objawy kataru u niemowlaka. Należą do nich:
- wyciekająca z nosa przezroczysta wydzielina,
- kichanie,
- zatkany nosek,
- sapka (furczący dźwięk podczas oddychania).
Podczas kataru pojawiają się również
objawy towarzyszące. Zakatarzone niemowlę bywa rozdrażnione, płaczliwe, gorzej sypia, a w związku z tym ciężko o spokojny sen również dla rodziców. Zwykle dziecko z katarem nie ma apetytu, niemowlak odmawia ssania piersi bądź picia mleka z butelki. Wszystko przez częściową lub całkowitą niedrożność nosa i problemy z oddychaniem.
Objawem, na który warto zwrócić uwagę, jest zapach wydzieliny z nosa. Jego nieprzyjemna woń może oznaczać
katar bakteryjny. Równie ważne są ile trwa katar oraz jaką ma konsystencję. Gęsty katar u niemowlaka o żółtym zabarwieniu, który utrzymuje się ponad tydzień, może wskazywać na zapalenie zatok. Infekcje wirusowe zaczynają się zwykle przeźroczystym i wodnistym katarem. Kiedy katar jest cieknący, ale pojawia się kichanie, łzawienie oczu, świąd oczu i nosa oraz zapalenie spojówek może to oznaczać alergiczny nieżyt nosa i problem warto skonsultować z lekarzem. Co więcej, nawet niewielki obrzęk błony śluzowej nosa ogranicza drożność kanalików łzowych. Oczy niemowlaka łzawią mocniej, a w ich kącikach pojawia się biała wydzielina.
Często wraz z katarem występuje
kaszel. Nie zawsze oznacza on infekcję dalszych odcinków dróg oddechowych, jego częstą przyczyną jest ściekająca po tylnej ścianie gardła wydzielina, która drażni ośrodek kaszlu. Kaszel może być spowodowany również wysuszeniem śluzówki, ponieważ dziecko nie mogąc oddychać przez nos, stara się robić to otwierając buzię. Przy katarze trwającym dłużej pojawić się mogą krwawienia z nosa. Nietrudno o uszkodzenia naczynek w nosie, gdy śluzówka jest mocno przekrwiona i obrzęknięta.
Przeczytaj również:
Co na kaszel u dzieci? Jak wybrać skuteczny lek? >> Inne
niepokojące objawy towarzyszące katarowi to gorączka, zmiany na twarzy dziecka - obrzęk oczodołów czy duszności. Wtedy też konieczna jest wizyta u pediatry.
Najczęstsze przyczyny kataru u niemowląt
Dzieci do 1. roku życia oddychają wyłącznie przez nos, który jest początkowym fragmentem górnego odcinka dróg oddechowych. Pełni bardzo ważną rolę, ponieważ pośredniczy w oddychaniu, ale przede wszystkim ma za zadanie oczyścić, nawilżyć i ogrzać powietrze, które trafia do dalszych odcinków aparatu oddechowego. Rzęski oraz produkowany w nosie śluz zatrzymują i pomagają w ewakuacji chorobotwórczych patogenów, alergenów oraz wszelkich czynników drażniących. Te mechanizmy obronne niekiedy zawodzą, szczególnie w przypadku niemowląt. Wtedy dochodzi do rozwoju stanu zapalnego błony śluzowej nosa, określanego jako nieżyt.
Jest wiele czynników związanych z budową górnego odcinka układu oddechowego u małych dzieci, ale także tych środowiskowych, które sprawiają, że katar u niemowlaka jest znacznie częstszym i poważniejszym problemem niż u osób dorosłych. Są to m.in.:
- wąskie i krótkie drogi oddechowe, wyścielone łatwo przepuszczalną błoną śluzową, a do tego słabo wydolny aparat śluzowo - rzęskowy,
- słaba odporność i większa skłonność do infekcji związana z niedojrzałością układu immunologicznego, a ponadto niewłaściwa dieta malucha bogata w słodycze, a uboga w świeże warzywa i owoce, zbyt mało czasu regularnie spędzanego na świeżym powietrzu czy brak karmienia piersią dodatkowo osłabiają układ odpornościowy,
- ze względu na brak dystansu między dziećmi, szczególnie w żłobkach i przedszkolach, bardzo łatwo dochodzi do zarażenia się u nich katarem,
- dziecko nieumiejętnie oczyszcza nos, nie potrafi zachować odpowiednich zasad higieny podczas infekcji,
- zanieczyszczone powietrze, które jest dużym problemem w miastach, uszkadza śluzówkę nosa,
- przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach, gdzie panuje niska wilgotność i zbyt wysoka temperatura, a także duże zapylenie,
- przypadłości wieku dziecięcego, które mogą objawiać się katarem, tj. refluks fizjologiczny występujący u dzieci do 5. miesiąca życia, związany z niedojrzałością przewodu pokarmowego, skutkiem czego jest podrażnienie śluzówki nosa przez treść pokarmową bądź też przerost migdałka gardłowego (trzeciego), który to jest częstą przyczyną kataru przewlekłego u starszych dzieci.
To głównie niedojrzałość błony śluzowej nosa oraz układu odpornościowego małego dziecka, a także problem z przestrzeganiem zasad higieny sprawiają, że katar infekcyjny przytrafia się im stosunkowo często.
Zwykle
przyczyną kataru u niemowlaka są infekcje wirusowe. Wywołują je rinowirusy, koronawirusy, wirusy RS (RSV), grypy, paragrypy, adenowirusy, enterowirusy. Należy jednak pamiętać, że tego typu zakażenia sprzyjają przenikaniu złośliwych bakterii, a wtedy mamy już do czynienia z
infekcją bakteryjną nosa, zatok, a często także gardła czy ucha środkowego. Patogenami odpowiedzialnymi za katar bakteryjny są głównie paciorkowce i gronkowce, ale też
Mycoplasma pneumoniae. Alergiczny nieżyt nosa to częsta przypadłość wieku dziecięcego. Dotyczy zarówno niemowląt jak i dzieci do 4. roku życia. Ma on związek z alergią sezonową na pyłki roślin lub zarodniki grzybów. Objawy mają wtedy charakter nawracający. U najmłodszych zdarza się również, że alergia pokarmowa daje objawy nie tylko ze strony układu pokarmowego czy skóry (wysypka, zaczerwienienie, suche plamy), ale symptomem jest także
katar sienny, kaszel, kichanie, świszczący oddech czy problemy z oddychaniem.
Niestety w przypadku dzieci trudno jest określić jednoznaczną przyczynę kataru. Katar wirusowy szybko może przekształcić się w bakteryjny, a mali alergicy mają większą skłonność do łapania infekcji dróg oddechowych, ponieważ ich układ odpornościowy jest znaczne osłabiony.
Co na katar u niemowlaka? Sposoby na katar u niemowlaka
Mimo trudności w określeniu etiologii kataru u niemowlaka warto podjąć kroki, aby zatkany nos, zalegająca wydzielina oraz cieknący katar nie odbierały maluchowi chęci do zabawy i jedzenia. Jak pomóc dziecku z katarem?
Inhalacja na katar u niemowląt
Jeśli inhalacje na katar u niemowlaka to najlepiej z wykorzystaniem nebulizatora. Jest to urządzenie, które umożliwia podanie leku w formie mgiełki bezpośrednio do dróg oddechowych. Dzięki odpowiednio dobranej maseczce nebulizacja może być wykonywana już u najmłodszych. Jakie preparaty można zastosować na katar u niemowlaka do nebulizacji?
- sól fizjologiczna - nawilża i oczyszcza śluzówkę dróg oddechowych, dzięki czemu usprawnia mechanizm śluzowo - rzęskowy; warto ją stosować zarówno przy pierwszych objawach infekcji, jak i profilaktycznie, tym bardziej, że nadaje się ona już dla noworodków;
- sól hipertoniczna (najczęstsze stężenia 1,5%, 2,2%, 3%) - usprawniania oddychania oraz wspomaga samooczyszczania dróg oddechowych z wydzieliny; u niemowląt poniżej 6. miesiąca życia zwykle lepiej wybierać niższe stężenia tej soli, ponieważ te wyższe mogą działać drażniąco, poza tym samooczyszczanie się dróg oddechowych u dzieci leżących jest dość mocno utrudnione;
- sól z dodatkiem kwasu hialuronowego - dobrze nawilża śluzówkę nosa i pozostałych odcinków górnych dróg oddechowych, dlatego sprawdzi się również na podrażnione gardło i kaszel wynikające ze ściekającego kataru;
- sól z dodatkiem ektoiny - dobrze nawilża drogi oddechowe, rozrzedza zalegającą wydzielinę, korzystnie działa również u pacjentów alergicznych, zabezpieczając przed wystąpieniem objawów uczulenia.
Warto pamiętać, że olejki eteryczne w większości są przeciwwskazane do stosowania u małych dzieci. Dlatego do aromaterapii najlepiej dobierać dedykowane dla najmłodszych preparaty albo wykonywać inhalację z wykorzystaniem bezpiecznych roztworów soli.
Woda morska i krople do nosa dla niemowląt
Spray izotoniczny lub sól fizjologiczna w formie ampułek do nosa wskazane są dla maluszków już od pierwszych dni życia. Aplikacja wody morskiej pozwala oczyścić i nawilżyć śluzówkę małego noska u dziecka. Preparaty z wodą morską należy dobierać adekwatnie do wieku dziecka. Nie każde stężenie i rodzaj aplikatora nadają się do zastosowania u najmłodszych pacjentów.
Podobnie sytuacja wygląda z kroplami na katar u niemowlaka. Do stosowania u dzieci powyżej 3. miesiąca życia nadaje się jedynie oxymetazolina w stężeniu 0,01% (np. Nasivin kids). Leki tego typu udrażniają nosek i ułatwiają oddychanie. Zalecane są szczególnie na noc, aby umożliwić dziecku spokojny sen.
Podczas kataru można stosować u dzieci również spray do nosa z jonami srebra i olejkiem eukaliptusowym o działaniu regenerującym na śluzówkę - Rhinoargent, a także preparaty do nosa z ektoiną, które nawilżają i działają łagodnie przeciwzapalnie.
Jak odciągać katar niemowlęciu?
Krople i spray na katar dla dziecka to jedno, ale bardzo ważne jest również oczyszczanie małego noska. Niemowlęta nie potrafią samodzielnie wydmuchać nosa, więc koniecznie trzeba im w tym pomóc. Do tego celu można wykorzystać aspiratory do nosa. Na rynku dostępne są zarówno wyroby, które wykorzystują siłę ssącą odkurzacza (np. Katarek) jak i takie wymagające zaciągnięcia wydzieliny z noska przez rodzica lub opiekuna (np. NoseFrida) bądź całkowicie zautomatyzowane urządzenia (np. Pingo). Wszystkie one są bezpieczne i można je stosować już od 1. dnia życia dziecka. Różnią się natomiast ceną i sposobem użytkowania. Mimo wykorzystania filtrów ochronnych aspiratory ręczne są najmniej higieniczne, ale najtańsze. Bez względu na to, który aspirator wybierzemy warto z wykorzystaniem soli fizjologicznej nawilżyć śluzówkę nosa zarówno przed jak i po zabiegu. Należy pamiętać, aby aspirator do nosa był odpowiednio oczyszczony po każdym zastosowaniu. Katar, który został odciągnięty to w końcu źródło chorobotwórczych patogenów.
Aspiratory w zasadzie całkowicie wyparły
gruszki dla dzieci do nosa. Podczas ich stosowania dochodziło do podrażnienia wnętrza noska, a mała siła ssąca nie sprawdzała się przy wyciąganiu gęstej zalegającej wydzieliny.
Gruszki do nosa trudno też utrzymać w czystości. Produkty te mają jednak wielu swoich zwolenników.
Domowe sposoby na katar u niemowlaka
Z katarem można radzić sobie również domowymi sposobami. Bardzo ważne jest wspieranie odporności dziecka już od pierwszych miesięcy życia. Stąd też należy stawiać na karmienie piersią i regularne spacery.
Kiedy chcemy pomóc dziecku z katarem, warto zwrócić uwagę również na inne aspekty. Znaczenie dla komfortu oddychania oraz kondycji śluzówki dróg oddechowych ma
temperatura i wilgotność panujące w pomieszczeniu, w którym przebywa i śpi niemowlę. Warto monitorować te parametry i pilnować, aby temperatura nie przekraczała 21 ºC, a wilgotność mieściła się w zakresie 50 - 60%.
Chłodne powietrze obkurcza śluzówkę i ułatwia oddychanie, dlatego tak ważne jest regularne wietrzenie pokoju oraz spacery nawet gdy dziecko ma katar. Oczywiście przeciwwskazaniem do wychodzenia z domu są inne niepokojące objawy jak gorączka czy kaszel, który wzmaga się po wyjściu na zewnątrz. Oczywiście nie należy wychodzić z domu z maluchem, jeśli zapylenie powietrza jest duże. Warto śledzić na bieżąco stan jakości powietrza, szczególnie zimą. Taki spacer przyniesie
dziecku z katarem więcej szkody niż pożytku.
Podczas kataru należy rozważyć układanie malucha na brzuszku. Dzięki czemu wydzielina z nosa będzie mogła wyciekać do przodu. Jeśli nie jest to możliwe, można ułożyć dziecko tak, aby główka znajdowała się nieco wyżej niż klatka piersiowa. Jest to też zdecydowanie bezpieczniejsza pozycja do snu. W ciągu dnia sprawdzi się także oklepywanie plecków niemowlaka. Powtarzanie tej czynność po przebudzeniu pomoże efektywniej ewakuować zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę.
Dopuszcza się stosowanie niektórych preparatów z olejkami eterycznymi u malucha. Są to plastry, żele lub kremy do smarowania jego klatki piersiowej. Łagodna kompozycja olejków nie będzie działać drażniąco, a odświeżający zapach ułatwi swobodny przepływ powietrza, szczególnie gdy niemowlę śpi.
Karmienie niemowlęcia z katarem
Dziecko z zatkanym nosem zwykle nie chce jeść. Nic dziwnego w końcu maluch podczas ssania piersi czy butelki oddycha głównie przez nos. Jak ułatwić mu karmienie w tym trudnym okresie? Należy przed każdym przystawieniem malucha dobrze oczyścić jego nos i nawilżyć śluzówkę wodą morską. Gdy dziecko ssie to główkę powinno mieć ułożoną ponad jego klatką piersiową. Podczas kataru należy szczególnie o tym pamiętać. Warto też zwiększyć częstotliwość karmienia, skracając czas jego trwania.
Mleko mamy podczas choroby jest bardzo ważne, ponieważ dostarcza maluchowi niezbędnych przeciwciał, a poza tym pozwala się mu napić. Nawodnienie to bardzo ważny element leczenia każdej infekcji.
Kiedy iść do lekarza z katarem u niemowlaka?
U dorosłych katar jest zwykle samowyleczalny. Trwa zazwyczaj 7 dni i sami są oni w stanie poradzić sobie z chorobą. Niestety ze względu na budowę dróg oddechowych czy ciągle rozwijający się układ odpornościowy katar u niemowlaka to często wstęp do innych poważnych chorób. Dlatego w wielu przypadkach niepozorny katarek kończy się wizytą u pediatry. Konieczna jest gdy:
- pojawiają się inne objawy, m.in. gorączka, kaszel, trudności z oddychaniem, co może oznaczać zapalenie płuc u dziecka; niepokojące są również wysypka czy zapalenie spojówek,
- dziecko jest płaczliwe, nie chce jeść, spać, pociera rączkami okolice uszu,
- katar u niemowlaka staje się zielonożółty i bardzo gęsty, a jego usunięcie jest mocno utrudnione,
- katar trwa dłużej niż 7 dni - przewlekły katar może być związany z alergią i konieczne jest wdrożenie specjalnego leczenia,
- gdy występuje podejrzenie skrzywienia przegrody nosowej, wtedy kanały nosowe są znacznie mniej drożne, a odpływ wydzieliny mocno utrudniony.
Katar u niemowlaka to objaw, którego nie można bagatelizować. Znacznie obniża komfort życia maluchowi, uniemożliwiając jedzenie i spanie. Dziecko powinno być bacznie obserwowane przez opiekuna w tym czasie. Warto wdrożyć również inhalacje na katar i inne domowe sposoby. Natomiast w razie pojawienie się innych objawów, konieczna jest wizyta u pediatry. Katar u niemowlaka to w wielu przypadkach zapowiedź poważniejszej choroby.
Bibliografia:
- Bednarek A., Mazurkiewicz C.; Występowanie chorób infekcyjnych układu oddechowego oraz parametry rozwoju fizycznego i psychomotorycznego u niemowląt w zależności od rodzaju karmienia; Hygeia Public Health 2010, 45(2): 156-163.
- Skórka A.; Katar u dzieci; Manager Aptekarski 18.10.2016; [http://managerapteki.pl/katar-u-dzieci/]
- Krogulska A.; Znaczenie alergenów pokarmowych u dzieci i dorosłych z alergią wziewną; Alergia Astma Immunologia 2016, 21 (1): 16-27.
- Zielińska-Pisklak M.; Skuteczność aplikacji roztworów soli fizjologicznej i wody morskiej; Lek w Polsce 2015; 25 (288): 15-20.
